Skarga powodowa w procesie o nieważność małżeństwa kanonicznego: prawo do sądu a prawo do obrony

Piotr Ryguła

doi:10.21697/pk.2023.66.3.05

Opublikowane: 30.11.2023

Tom 66 Nr 3 (2023)

Skarga powodowa w procesie o nieważność małżeństwa kanonicznego: prawo do sądu a prawo do obrony

Piotr Ryguła

Prawo Kanoniczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/pk.2023.66.3.05

Abstrakt

Zgodnie z kan. 1058 KPK 1983 „Małżeństwo może zawrzeć każdy, komu prawo tego nie zakazuje”. Pragnąc skorzystać z tego fundamentalnego prawa osoba, która zawarła wcześniej małżeństwo kanoniczne nie może tego uczynić ze względu na przeszkodę węzła małżeńskiego. Będąc przekonana o nieważności swojego małżeństwa ma jednak prawo zwrócić się do sądu kościelnego z żądaniem przeprowadzenia procesu, w którym przedmiotem będzie ważność rzeczonego małżeństwa. Temu prawo do sądu, z którego strona powodowa korzysta formułując skargę powodową, odpowiada prawo obrony, które druga strona realizuje poprzez ustosunkowanie się do treści rzeczonej skargi (por. kan. 221 § 1 KPK 1983).

Autor niniejszego artykułu podkreśla, że zachowanie zasady kontradyktoryjności w procesie o nieważność małżeństwa - realizowane poprzez obecność dwóch stron procesu, w którym tezie powództwa (dictio) przeciwstawiana jest teza strony pozwanej (contra dictio) - stanowi najbardziej właściwy sposób realizacji prawa wiernego do odkrycia prawdy o ważności własnego małżeństwa. Analizując prawo do sądu i korelujące z nim prawo do obrony, Autor wskazuje na różne możliwości pozbawienia wiernych wspomnianych uprawnień na etapie przyjęcia skargi powodowej przez sędziego, odpowiedzi (lub jej braku) na skargę ze strony strony pozwanej lub braku obecności pozwanego w procesie już na etapie zawiązania sporu.

Słowa kluczowe:

prawa i obowiązki wiernych, nieważność małżeństwa kanonicznego, ius connubi, prawo do sądu, prawo do obrony, skarga powodowa

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ryguła, P. (2023). Skarga powodowa w procesie o nieważność małżeństwa kanonicznego: prawo do sądu a prawo do obrony . Prawo Kanoniczne, 66(3), 81–103. https://doi.org/10.21697/pk.2023.66.3.05

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bibliografia
Google Scholar

Źródła
Google Scholar

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz.U. 1998 nr 51 poz 318.
Google Scholar

Litterae Apostolicae motu proprio date De accommodatione Normarum a Rota Nuntiaturae Apostolicae in Hispania servandarum, AAS 92(2000), s. 5-17.
Google Scholar

Normas orgánicas y procesales del Tribunal de la Rota de la Nunciatura Apostólica de Madrid, “Boletín Oficial de la Conferencia Episcopal”, 31 de marzo 2(XX), 151-157.
Google Scholar

Normae Romanae Rotae Tribunalis (18.04.1994), AAS 86(1994), s. 508-540. DOI: https://doi.org/10.1192/pb.18.8.508
Google Scholar

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz 93.
Google Scholar

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. 2023 poz. 2809.
Google Scholar

Orzecznictwo
Google Scholar

Ius canonicum et iurispnidentta rotalis (edizione CD-ROM), red. G. Scanu, Città del Vaticano-Milano 1995.
Google Scholar

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 czerwca 2012 r. I OW 82/12, LEX nr 1334606.
Google Scholar

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 maja 2015 r. II OSK 2416/13, LEX nr 1678944.
Google Scholar

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 27 maja 2013 r. IV SA/Wa 2049/12, LEX nr 1609353.
Google Scholar

Doktryna
Google Scholar

Adamczewski, Witold, Małżeństwo we współczesnych konkordatach, Warszawa 1999.
Google Scholar

Adamczewski, Witold, Uznanie skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego w najnowszych umowach konkordatowych, „Ius Martrimoniale” 7 (1996) nr 6/1, s. 169-193. DOI: https://doi.org/10.21697/im.1996.1(6/7).12
Google Scholar

Andrzejewski, Maciej, Powstanie kontradykcji w procesie o nieważność małżeństwa, „Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich” XXX (2020) nr 33, s. 7-22. DOI: https://doi.org/10.32077/skp.2020.33.1-1
Google Scholar

Andrzejewski, Maciej, Zasada kontradyktoryjności procesu o nieważność małżeństwa na tle zasady salus aniumarum oraz zasady prawdy, „Kościół i Prawo” 2019/8 (21) nr 2, s. 105-118. DOI: https://doi.org/10.18290/kip.2019.8.2-6
Google Scholar

Arroba Conde, Manuel J., Diritto processuale canonico, Roma 1993.
Google Scholar

Bonnet, Piero Antonio, Comentario al canon 1592, w: Comentario al canon 1592, w: Comentario exegético al Código de derecho canónico, A. Marzopa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña (red.), Pamplona 1996, vol. IV/2, s. 1463-1465.
Google Scholar

Bueno Salinas, Santiago, Algunos problemas y soluciones en torno al proceso canónico de nulidad dei matrimonio, Ius Canonicum 39 (1999), s. 503-553. DOI: https://doi.org/10.15581/016.39.15761
Google Scholar

Cenalmor Palanca, Daniel, La ley fundamental de la Iglesia: historia y análisis de un proyecto legislativo, Pamplona 1991.
Google Scholar

Cenalmor, Daniel, Miras, Jorge, Prawo kanoniczne, Warszawa (Woltes Kluwer) 2022.
Google Scholar

Daneels, Frans, De iure defensionis. Brevis commentarius ad Allocutionem Summi Pontificis diei 26 iaunarii 1989 ad Rotam Romanam, “Periodica” 79 (1990), s. 243-266.
Google Scholar

Dyduch Jan, Góralski Wojciech, Górecki Edward, Krukowski Józef, Sitarz Mirosław, Komentarz do Kodeksu prawa kanonicznego, t. II/1: Księga II Lud Boży, Poznań (Pallotinum) 2005.
Google Scholar

Erlebach, Grzegorz, Il giudice e il diritto di difesa delle parti, w: II diritto di difesa nel processo matrimoniale canonico, Città del Vaticano 2006, s. 95-114.
Google Scholar

Ferrer Ortiz, Javiér, La eficacia civil del matrimonio canónico y de las decisiones eclesiásticas en el derecho español, “Ius et Praxis” 14(2)/2008, s. 373-406. DOI: https://doi.org/10.4067/S0718-00122008000200011
Google Scholar

Gałkowiski, Tomasz, Wezwanie sądowe i prawo do obrony, „Ius Matrimoniale” 31(2020) nr 1, s. 65-82. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2020.31.1.04
Google Scholar

Gerloch, Aleš, Funkcje oraz metodologia wykładni prawa, „Forum Prawnicze” 2014, s. 11-18.
Google Scholar

Góralski, Wojciech, Małżeństwo w prawie kanonicznym, „Prawo Kanoniczne” 54/1-2 (2011), s. 127-143. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2011.54.1-2.05
Google Scholar

Góralski, Wojciech, O miejsce ius connubi w systematyce prawa małżeńskiego, w: Ius connubi ochrona i ograniczenia w prawie międzynarodowym, poskim i kanonicznym, red. W. Góralski, Płock 2016, s. 89-98.
Google Scholar

Góralski, Wojciech, Problem interpretacji kan. 1095 KPK w perspektywie ius connubi, w: Ius connubi ochrona i ograniczenia w prawie międzynarodowym, poskim i kanonicznym, red. W. Góralski, Płock 2016, s. 99-134.
Google Scholar

Greszata-Telusiewicz, Marta, Zasada dwustronności (Przewodnik po kanonicznych zasadach procesowych – część IV), „Człowiek-Rodzina-Prawo” 23(2014) nr 2, s. 6-10.
Google Scholar

Gręźlikowski, Janusz, Racje i sens „prawa do obrony” w procesie o nieważność małżeństwa, Prawo Kanoniczne 53 (2010), nr 3-4, s. 197-222. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2010.53.3-4.10
Google Scholar

Gullo, Carlo, Prassi processuale nette cause canoniche di nullità del matrimonio, Città del Vaticano 2001.
Google Scholar

Sztychmiler, Ryszard, Niestawiennictwo stron, w: Komentarz do Kodeksu prawa kanonicznego, red. G. Erlebach, A. Dzięga, J. Krukowski, R. Sztychmiler, t. V: Księga VII. Procesy, Poznań 2007, s. 248-254.
Google Scholar

Krukowski, Józef, Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
Google Scholar

Leszczyński, Grzegorz, Gwarancje prawa do obrony w świetle Instrukcji Dignitas connubii, „Ius Matrimoniale” 19 (2008) nr 13, s. 111-123. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2008.13(19).07
Google Scholar

Majer, Piotr, Niestawiennictwo strony pozwanej w procesie o stwierdzenie niewazności małżeństwa, „Ius Matrimoniale” 13 (2002) nr 7, s. 167-190. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2002.7(13).09
Google Scholar

Majer, Piotr, Uwagi odnośnie do małżeństwa konkordatowego: art. 10 Konkordatu z 1993 roku a ustawodawstwo państwow, „Ius Matrimoniale” 12 (2001) nr 6, s. 145-163. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2001.6(12).08
Google Scholar

L. Mattioli, La fase introduttoria delprocesso e la non comparsa parte convenuta, w: P. A. Bonnet, C. Gulla (ed.), II processo matrimoniale canonico. Nuova edizione aggiornata e ampliata, Citta del Vaticano 1994.
Google Scholar

Misztal-Konecka, Joanna, Dokonywanie czynności procesowych przed sądem kościelnym jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych. Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 stycznia 2017 r. (I ACa 676/16), „Studia z Prawa Wyznaniowego” 23 (2020), s. 421-440. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.6834
Google Scholar

Miziński, Artur Grzegorz, Prawo wiernych do obrony w procesie kanonicznym, „Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie” 2009, s. 76-93. DOI: https://doi.org/10.32084/tkp.6621
Google Scholar

Molano Eduardo, Derechos y obligaciones de los fieles, w: Diccionario General de Derecho Canónico, coord. Javier Otaduy, Antonio Viana, Joaquin Sedano, vol. III, Pamplona 2012, s. 230-235.
Google Scholar

Montini, Gian Paolo, La nullità insanabile per denegato diritto di difesa (can. 1620, 7) e il difensore del vincolo, „Periodica” 102 (2013), s. 317-350.
Google Scholar

Navarro-Valls, Rafaél, La eficacia civil del matrimonio canónico en Italia y España, “Revista Española de Derecho Constitucional” 56 (1999), s. 827-839. DOI: https://doi.org/10.36576/summa.6035
Google Scholar

Niemczycki, Dawid, Interes prawny a proces kościelny. Glosa aprobująca do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 maja 2015 r. II OSK 2416/13, „Ius Matrimoniale” 31(2020) nr 2, s. 147-157. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2020.31.2.08
Google Scholar

Pompeda, Mario, Studi di diritto processuale canonico, Milano 1995.
Google Scholar

Ryguła, Piotr, Ochrona danych osobowych w procesie o nieważność małżeństwa kanonicznego w sądach Kościoła katolickiego w Polsce, w: Internet. Przetwarzanie danych osobowych. Processing of personal data, red. K. Czaplicki, G. Szpor, Warszawa 2019, s. 165-174.
Google Scholar

Skonieczny, Piotr, Pojęcie dobrego imienia (bona fama) w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. Jana Pawła II na podstawie kan. 220, „Prawo Kanoniczne” 52/1 (2009), s. 59-84. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2009.52.1-2.02
Google Scholar

Sobański, Remigiusz, Uwagi o zmianach w prawie polskim postulowanych w art. 10 Konkordatu z 28 lipca 1993 roku, w: B. Czech (red.), Czy potrzebna jest w Polsce zmiana prawa rodzinnego i opiekuńczego?, Katowice 1997, ss. 281-290.
Google Scholar

Stankiewicz, Antoni, Comentario al canon 1620, w: Comentario exegético al Código de derecho canónico, A. Marzopa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña (red.), Pamplona 1996, vol. IV/2, s. 1621-1626.
Google Scholar

Stankiewicz, Antoni, De citationis necessitate et impugnatione, „Monitor Ecclesiasticus” 114 (1989), s. 373-396.
Google Scholar

Sztafrowski, Edward, Kościół a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Prawnych” I-II/1991-1992, s. 77-97.
Google Scholar

Sztychmiler, Ryszard, Zawiązanie sporu w procesie kanonicznym, „Ius matrfimoniale” 6(12) 2001, s. 101-125. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2001.6(12).06
Google Scholar