Kuria diecezjalna uczestnikiem powszechnego obrotu prawnego?

DARIUSZ WALENCIK

doi:10.21697/pk.2019.62.1.02

Opublikowane: 2019-03-09

Tom 62 Nr 1 (2019)

Kuria diecezjalna uczestnikiem powszechnego obrotu prawnego?

DARIUSZ WALENCIK

Prawo Kanoniczne

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/pk.2019.62.1.02

Abstrakt

W artykule omówiono zagadnienia związane z uczestnictwem kurii diecezjalnej w powszechnym obrocie prawnym regulowanym przez prawo polskie. Na podstawie analizy obowiązujących norm prawnych popartych poglądami orzecznictwa i doktryny w artykule udzielono odpowiedzi na pytanie: czy kuria diecezjalna może uczestniczyć w obrocie prawnym, a jeśli tak, to w jakim zakresie?
Przedstawione w artykule analizy prowadzą do wniosku, że kuria diecezjalna (w Kościołach Wschodnich - eparchialna) jest jednostką organizacyjną (jednostką wewnętrzną) diecezji (w Kościołach Wschodnich - eparchii) lub Kościołów partykularnych prawnie zrównanych z diecezją i jest aparatem pomocniczym biskupa diecezjalnego (lub osób prawnie z nim zrównanych). Kuria diecezjalna nie jest osobą prawną, choć zarówno prawo kanoniczne, jak i polskie zakłada możliwość przyznania jej osobowości prawnej.
Kuria diecezjalna nie jest właścicielem nieruchomości, nie posiada zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, a także zdolności do bycia stroną w postępowaniu sądowym i zdolności do czynności w postępowaniu sądowym (z jednym wyjątkiem) oraz nie ponosi nieograniczonej odpowiedzialności. Organ ten nie jest więc ani "podmiotem ustawowym", ani "osobą prawną o ograniczonej zdolności prawnej", choć może być pracodawcą i zakładem pracy, tj. placówką zatrudnienia, w której świadczona jest praca. Jedynie na gruncie prawa pracy, o ile jest pracodawcą, może posiadać zdolność sądową i zdolność do czynności sądowych, co nie jest równoznaczne z przyznaniem kurii diecezjalnej zdolności prawnej.
Kuria diecezjalna jako jednostka organizacyjna (jednostka wewnętrzna) nie może być odrębnym podmiotem podatkowym. Natomiast jako naczelna instytucja diecezjalna może być, za zgodą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, płatnikiem składek ubezpieczeniowych za duchownych - księży diecezjalnych zatrudnionych w tej instytucji. Nie może jednak pełnić funkcji zastępczej. Kuria diecezjalna nie jest organem diecezji jako osoby prawnej. Jest to zespół instytucji i urzędów kościelnych pozostających w dyspozycji biskupa diecezjalnego (organu diecezjalnego), utworzonych dla zaspokojenia potrzeb wiernych danej diecezji.

Słowa kluczowe:

kuria diecezjalna, obrót prawny, jednostka organizacyjna, prawo kanoniczne, prawo polskie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

WALENCIK, D. (2019). Kuria diecezjalna uczestnikiem powszechnego obrotu prawnego?. Prawo Kanoniczne, 62(1), 25–51. https://doi.org/10.21697/pk.2019.62.1.02

Cited by / Share

Bibliografia

Bibliografia
Google Scholar

Źródła
Google Scholar

Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, AAS 82(1990), s. 1033-1363), tekst polski w: Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich promulgowany przez papieża Jana Pawła II, tłumaczenie L. Adamowicz, Lublin 2002; [dalej: KKKW].
Google Scholar

Communicationes 5(1973), s. 225-226;
Google Scholar

Congregazione per i Vescovi, Direttorio per il ministero pastorale dei vescovi Apostolorum successores, Città del Vaticano 2004, tekst polski w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł…, s. 517-711.
Google Scholar

Joannes Paulus PP. II, Constitutio apostolica Spirituali militum curae, AAS 78 (1986), s. 481-486, tekst polski w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł, red. W. Kacprzyk, M. Sitarz, Lublin 2006, s. 211-216.
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Google Scholar

Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2014 r., IV CSK 214/13, nie publ.
Google Scholar

Postanowienie SN z dnia 25 maja 2007 r., I CSK 30/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 33.
Google Scholar

Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 45/09, OSNC z 2009, nr 4, poz. 113.
Google Scholar

Postanowienie SN z dnia 3 października 2002 r., I CKN 448/01, LEX nr 57226; uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 147.
Google Scholar

Uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 26 maja 2008 r., I FPS 8/07, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B6E80B0298 [dostęp: 6 listopada 2017 r.].
Google Scholar

Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 14 października 1994 r., III CZP 16/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 40; uchwała SN z dnia 11 marca 1994 r., III CZP 21/94, OSNCP 1994, nr 11, poz. 203; uchwała SN z dnia 25 kwietnia 1996 r., II CZP 34/96, OSNC 1996, nr 7-8, poz. 103; postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2004 r., IV CK 183/03, niepubl.
Google Scholar

Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 21 grudnia 2007 r., III CZP 65/07, OSNIC 2008, nr 7-8, poz. 69.
Google Scholar

Uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63.
Google Scholar

Uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC 2001, nr 10, poz. 147; postanowienie SN z dnia 24 września 2004 r., I CK 131/04, OSNC 2005 nr 9, poz. 156; postanowienie SN z dnia 15 maja 2009 r., II CSK 681/08, LEGALIS nr 265859.
Google Scholar

Uchwały składu siedmiu sędziów SN: z dnia 10 stycznia 1990 r., III CZP 97/89, OSNC 1990, nr 6, poz. 74; z dnia 14 października 1994 r., III CZP 16/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 40 oraz z dnia 26 stycznia 1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 63; uchwała SN z dnia 23 kwietnia 1993 r., III CZP 7/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 199.
Google Scholar

Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1649).
Google Scholar

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 155 z późn. zm.).
Google Scholar

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 459 z późn. zm.).
Google Scholar

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 108 z późn. zm.).
Google Scholar

Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1153).
Google Scholar

Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 28 maja 2012 r., XIII GC 94/12/Ap, niepubl.
Google Scholar

Wyrok SN z dnia 12 marca 1997 r., II CKN 24/97, LEX nr 80725; wyrok SN z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00, OSP 2003, z. 9, s. 491-492; wyrok SN z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, OSNC 2005, nr 4, s. 48-60; wyrok SN z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 480/04, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2009, t. 1, s. 203-206; wyrok SN z dnia 17 lutego 2005 r., IV CK 582/04, LEX nr 176007; uchwała SN z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08, OSP 2010, z. 2, s. 114-120; postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2011 r., I CSK 182/10, OSP 2011, z. 12, s. 885-889; wyrok NSA z dnia 3 lipca 2000 r., II SA 1128/99, OSP 2001, z. 12, s. 602-605; wyrok NSA z dnia 19 września 2000 r., III SA 1411/00, LEX nr 47198; wyrok NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 120-123; wyrok NSA z dnia 5 lutego 2016 r., II OSK 1631/14, ONSAiWSA 2017, nr 2, s. 103-112; wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 23 kwietnia 2001 r., XVII Ama 49/00, Dz. Urz. UOKiK 2001, z. 1, poz. 11; wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 12 stycznia 2006 r., XVII Ama 105/04, Dz. Urz. UOKiK 2006, z. 2, poz. 28.
Google Scholar

Wyrok SN z dnia 18 czerwca 1998 r., II CKN 817/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 16; postanowienie SN z dnia 4 lutego 2004 r., I CK 342/03, niepubl.; wyrok SN z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 139/06, nie publ.; postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2009 r., I CSK 263/08, niepubl.
Google Scholar

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 marca 2010 r., III SA/Wa 2000/09, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/5460949014) [dostęp: 6 listopada 2017 r.]:
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

ARRIETA J.I., Diritto dell’organizzazione ecclesiastica, Milano 1997, s. 369.
Google Scholar

ARRIETA J.I., Komentarz do kan. 473-474, w: Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz, edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, red. P. Majer, Kraków 2011, s. 411.
Google Scholar

BARAN K.W., Pracodawca jako strona w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy, Studia Iuridica Lublinensia 2015, t. 34, s. 113.
Google Scholar

BRZEZIŃSKI B., Komentarz do art. 59, w: B. Brzeziński, M. Kalinowski, M. Masternak, A. Olesińska, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Toruń 2007, s. 422.
Google Scholar

BRZOZOWSKI W., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r. (II GSK 286/07), Przegląd Sądowy 2010, nr 1, s. 152-159.
Google Scholar

DAUTER B., Komentarz do art. 59, w: S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2007, s. 286.
Google Scholar

DĘBOWSKA M., Wprowadzenie, w: Kurie (archi)diecezjalne Kościoła rzymskokatolickiego w II Rzeczypospolitej, red. M. Dębowska, Lublin 2016, s. 4.
Google Scholar

GILL A., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 lipca 2000 r. (II SA 1128/99), Orzecznictwo Sądów Polskich [dalej: OSP] 2001, z. 12, s. 605-608.
Google Scholar

GÓRALSKI W., Struktura duszpasterstwa wojskowego w świetle konstytucji apostolskiej papieża Jana Pawła II Spirituali militum curae z 21 IV 1986 r., Prawo Kanoniczne 32(1989), nr 3-4, s. 143-155.
Google Scholar

GÓRALSKI W., Wydziały i referaty duszpasterskie kurii diecezjalnej, w: Struktura i zadania kurii diecezjalnej, Warszawa 2003, s. 119-133.
Google Scholar

JANUCHOWSKI A., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2010, z. 2, s. 127-132.
Google Scholar

JANUCHOWSKI A., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 123-125.
Google Scholar

JANUCHOWSKI A., Skuteczność prawa kanonicznego w zakresie reprezentacji osób prawnych Kościoła katolickiego, Rejent 2007, nr 9, s. 49-67.
Google Scholar

JANUCHOWSKI A., Wybrane zagadnienia związane z reprezentacją parafii przez proboszcza na gruncie prawa kanonicznego i polskiego, Studia z Prawa Wyznaniowego 2008, t. 11, s. 211-236.
Google Scholar

JASIAKIEWICZ M., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00, Rejent 2005, nr 1, s. 122-137.
Google Scholar

JAWORSKI Z., Pozycja ordynariatu wojskowego w Polsce w świetle konstytucji apostolskiej Spirituali militum curae i statutu, Roczniki Nauk Prawnych 16(2006), nr 2, s. 195-207.
Google Scholar

JODŁOWSKI J., RESICH Z., LAPIERRE J., MISIUK-JODŁOWSKA T., WEITZ K., Postępowanie cywilne, wyd. 7, Warszawa 2014, s. 185.
Google Scholar

JOUGAN A., Słownik kościelny łacińsko-polski, wyd. 3, Poznań-Warszawa-Lublin 1958, s. 347.
Google Scholar

KRUKOWSKI J., Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego, Lublin 1985, s. 86.
Google Scholar

KRUKOWSKI J., Komentarz do kan. 469, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II/1 Księga II Lud Boży, cz. I Wierni chrześcijanie, cz. II Ustrój hierarchiczny, red. J. Krukowski, Poznań 2005, s. 34.
Google Scholar

KRZEMIŃSKI M., Znaczenie prawa kanonicznego dla określenia sposobu reprezentacji kościelnych osób prawnych. Glosa do wyroku SN z 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), Prawo Bankowe 2005, nr 10, s. 20-30.
Google Scholar

KUŹMICKA-SULIMOWSKA J., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2011, z. 12, s. 889-894.
Google Scholar

KUŹMICKA-SULIMOWSKA J., MACHNIKOWSKI P., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), OSP 2010, z. 2, s. 120-126.
Google Scholar

LEWANDOWICZ-MACHNIKOWSKA M., Stosunek pracy, w: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, red. K.W. Baran, wyd. 2, Warszawa 2017, s. 193.
Google Scholar

LISZCZ T., Prawo pracy, wyd. 11, Warszawa 2016, s. 122-123.
Google Scholar

PAWLUK A., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 7-8, s. 138-153.
Google Scholar

PAZDAN M., Komentarz do art. 331, w: Komentarz do Kodeksu cywilnego, t. I Art. 1-44910, red. K. Pietrzykowski, wyd. 8, Warszawa 2015, s. 161-168.
Google Scholar

PIANKOWSKI M., Pracodawca jako jednostka organizacyjna i strona stosunku pracy, Gdańskie Studia Prawnicze 2005, t. 14, s. 956.
Google Scholar

PIETRASZEWSKI M., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 3, s. 211-230.
Google Scholar

PIETRZAK M., Prawo kanoniczne w polskim systemie prawnym, Państwo i Prawo 2006, z. 8, s. 16-31.
Google Scholar

PLISIECKI M., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Rejent 2010, z. 7-8, s. 154-159.
Google Scholar

PLISIECKI M., Wyznaniowa osoba prawna w prawie polskim, Warszawa 2013, s. 156-171.
Google Scholar

RADECKI G., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), OSP 2004, z. 5, s. 246-249.
Google Scholar

RADECKI G., Glosa do wyroku z dnia 24 marca 2004 r. (IV CK 108/03), Przegląd Sądowy 2006, nr 1, s. 135-140.
Google Scholar

RADECKI G., Organy osób prawnych Kościoła katolickiego w Polsce (na styku prawa kanonicznego i prawa cywilnego), Rejent 2003, nr 7/8, s. 127-155.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r. (III CZP 122/08), Przegląd Prawa Wyznaniowego 2011, t. 3, s. 95-102.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 lipca 2000 r. (II SA 1128/99), OSP 2002, z. 7-8, s. 360-363.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku NSA z dnia 8 stycznia 2008 r., II GSK 286/07, OSP 2009, z. 2, s. 125-128.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Antymonopolowego z dnia 23 kwietnia 2001 r. XVII Ama 49/00, Przegląd Sądowy 2004, z. 7-8, s. 271-278.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, Rejent 2005, nr 11, s. 131-144.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r. (IV CKN 88/00), OSP 2003, z. 9, s. 492-495.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku SN z dnia 17 lutego 2005 r., IV CK 582/04, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2009, nr 2, s. 159-164.
Google Scholar

RAKOCZY B., Glosa do wyroku SO w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 12.01.2006 r., XVII Ama 105/04, Rejent 2007, z. 7/8, s. 211-217.
Google Scholar

RAKOCZY B., Prawo kanoniczne w orzecznictwie sądów polskich, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy - dyskusje - postulaty, red. D. Walencik, Katowice – Bielsko-Biała 2009, s. 275-285.
Google Scholar

RAKOCZY B., Ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 100-103.
Google Scholar

RAKOCZY B.,Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 480/04, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2009, t. 1, s. 206-216.
Google Scholar

RĄPAŁA A., Wybrane problemy stosowania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w sprawach majątkowych, w: Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. A. Mezglewski, A. Tunia, Lublin 2012, s. 173-186.
Google Scholar

RZEPECKI A., Funkcjonowanie prawa kanonicznego w polskim porządku prawnym – zarys tematu, Acta Erasmiana 2013, t. 5 Varia, s. 163-184.
Google Scholar

STANISZ P., Proboszcz jako reprezentant parafii rzymskokatolickiej w stosunkach majątkowych, w: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych. Pamiętnik VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Gniezno 11-12 IX 2010, red. K. Krasowski, M. Materniak-Pawłowska, M. Stanulewicz, Poznań 2010, s. 191-200.
Google Scholar

STRZAŁA M., Ograniczenia reprezentacji wyznaniowych osób prawnych Kościoła katolickiego, Krakowski Przegląd Notarialny 2016, nr 2, s. 107-138.
Google Scholar

STRZAŁA M., Skuteczność norm prawa kanonicznego w zakresie reprezentacji kościelnych osób prawnych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych…, s. 211-221.
Google Scholar

ŚWIDERSKI Z., Komentarz do art. 331, w: Kodeks Cywilny – Część Ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, wyd. 2, Warszawa 2014, s. 413.
Google Scholar

WALENCIK D., Opinia prawna w sprawie nabycia osobowości prawnej przez dom zakonny Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu z siedzibą w Żarkach, Przegląd Prawa Wyznaniowego 2011, t. 3, s. 259-268.
Google Scholar

WALENCIK D., Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie, Przegląd Sądowy 2013, nr 5, s. 11-25.
Google Scholar

WĄŻ P., Koncepcja pracodawcy rzeczywistego w świetle art. 3 k.p., Monitor Prawa Pracy 2007, nr 3, s. 124.
Google Scholar

WUJCZYK M., Podmioty prawa pracy, w: System Prawa Pracy, t. I Część ogólna, red. K.W. Baran, Warszawa 2017, s. 440.
Google Scholar