Abstrakt

Minęło już kilka lat od nowelizacji przez papieża Franciszka w roku 2015 sposobu orzekania nieważności małżeństwa przez sądy Kościoła. Miniony czas, w szczególności nabyte w nim doświadczenia, zachęcają do postawienia pytania dotyczącego poprawności stosowania wprowadzonej, niewątpliwie odważnej, nowelizacji w prawie procesowym W szczególności pytanie to winno dotyczyć „procesu skróconego”, który ze względu na swoją specyfikę może być też określany jako „proces biskupi”. Ważnym motywem do podjęcia tematu dotyczącego poprawnego zastosowania procesu skróconego przed biskupem jest artykuł, a który opublikował G. P. Montini, który dotyczy niezgodnego z prawem zastosowania processus brevior (G.P. Montini, L’uso illegittimo del processus brevior. Rimedi processuali ordinari e straordinari, Periodica 108 (2019), s. 35-72). Reforma papieża Franciszka jasno ustaliła, że rekwizyt oczywistej nieważności małżeństwa jest konieczny nie tylko na początku procesu, ale musi być obecny w całym postępowaniu dowodowym, które ma doprowadzić do wyroku pozytywnego, aby nie można było postawić zarzutu, że processus brevior został nielegalnie przeprowadzony. Wybrane elementy wyłowione z praktyki sądowej, podpowiadają, aby syntetycznie przypomnieć to, co jest najbardziej istotne dla analizowanego sposobu orzekania nieważności małżeństwa przez autorytet Kościoła. Została zatem wyodrębniona następująco problematyka: wybrane założenia reformy procesowej papieża Franciszka z 2015 roku, procesowe zadania oraz obowiązki biskupa diecezjalnego, wybrane praktyczne uwagi do „procesu biskupiego”, oraz dynamiczny aspekt „procesu biskupiego”. Poprawne zastosowanie „procesu biskupiego” w orzeczeniu nieważności małżeństwa winno przyczynić się nie tylko dla rozwiązania konkretnych problemów sumienia, co niewątpliwie jest jego ważnym celem, ale także może posłużyć ukazaniu Kościoła jako sprawnej instytucji, a tym samym może przyczynić się do podniesienia jego prestiżu oraz autorytetu w dzisiejszym czasie. Niewątpliwie w tej perspektywie należy postrzegać zasygnalizowane nieprawidłowości, które pojawiły się w partykularnych interpretacjach, niezgodnych z duchem oraz literą reformy procesowej papieża Franciszka. Ważną rzeczą jest, aby powstałe błędy umiejętnie korygować i naprawiać, tym bardziej, że mamy do czynienia z procesem kościelnym, w którym centralną postacią jest biskup. Ważnym zagadnieniem, na który zwraca uwagę praktyczny pontyfikat papieża Franciszka, jest niewątpliwie osobista odpowiedzialność za podejmowane decyzje w Kościele, która w szczególności dotyczy jego autorytetów. Bowiem, także w Kościele osoby popełniają błędy, za które ponoszą odpowiedzialność i winny za nie odpowiadać; ich precyzyjne określenie i sukcesywne naprawienie sprawi, że Kościół będzie instytucją wiarygodną we współczesnym świecie. Ponadto, w ten sposób będzie także kształtował sumienia wiernych oraz należycie wypełniał otrzymaną misję.