Uzdolniony uczeń w świetle ustaw Komisji Edukacji Narodowej

Małgorzata Stańczak

doi:10.21852/sem.1817

Published: 2024-06-30

Vol. 45 No. 1 (2024)

Gifted Students in the Light of the Statutes of the Commission for National Education

Małgorzata Stańczak

Seminare. Learned Investigations

Section: Articles

https://doi.org/10.21852/sem.1817

Abstract

The idea to undertake the research presented in this article was sparked by the 250th anniversary of establishing, on October 14, 1773, the Commission for National Education, which was the first in Poland state office for education. The establishment of the Commission gave rise to great hopes for education of new generations of Poles, whose future activities were meant to help the country rise from the fall after the first partition of Poland carried out by Russia, Prussia and Austria in 1772.

The research aimed to analyse the conditions created by the Commission for National Education for gifted children and youth in the educational system of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The article discusses the research findings which provide an answer to the question about educational solutions introduced in the provisions of the Statutes of the Commission of National Education to support the development of students’ abilities. The research used the documentary research method. The content of the Statutes of 1783 published by Stanisław Sobieski in 1872 in Lviv was qualitatively analyzed. The original version of the document is currently kept in the digital resources of the Greater Poland Digital Library. The research showed that although the Statutes of the Commission contained no separate chapter devoted to specific provisions regulating education of gifted students, the Legislator still allowed for some organizational, financial, personal and methodical solutions which offered opportunities for the development of students’ abilities. The article provides an overview of the regulations concerning the system of school awards, institution of tutors and instruction of teachers with the resulting benefits for gifted students.

Keywords:

Commission for National Education, school reform, gifted student , teacher , school awards , tutor

Download files

PDF

Citation rules

Stańczak, M. (2024). Gifted Students in the Light of the Statutes of the Commission for National Education . Seminare. Learned Investigations, 45(1), 133–146. https://doi.org/10.21852/sem.1817

Cited by / Share

References

Bartnicka, Kalina, Katarzyna Dormus and Agnieszka Wałęga. 2018. Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794, vol. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra.
Google Scholar

Bartnicka, Kalina. 2014. „Komisja Edukacji Narodowej i jej Ustawy.” In Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny, edited by Katarzyna Dormus et al., 109-132. Kraków: Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Google Scholar

Bartnicka, Kalina. 2015. „Oryginalność Komisji Edukacji Narodowej na tle europejskim.” Biuletyn Historii Wychowania 33: 7-22. DOI: 10.14746/BHW.2015.33.1.
Google Scholar

Bednarski, Łukasz. 2009. „Zasady funkcjonowania Komisji Edukacji Narodowej jako pierwszego ministerstwa oświaty.” Roczniki Humanistyczne 57(2): 99-110.
Google Scholar

Brophy, Jere. 2002. Motywowanie uczniów do nauki. Translated by Krzysztof Kruszewski. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Cieślikowska, Joanna. 2005. „Nauczyciel ucznia zdolnego w teorii i badaniach.” In Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych, vol. 2, edited by Wiesława Limont and Joanna Cieślikowska, 195-211. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Croft, Laurie J. 2003. “Teachers of the gifted: Gifted teachers.” In Handbook of Gifted Education, edited by Nicholas Colangelo and Gary A. Davis, 558-571. Boston: Allyn and Bacon.
Google Scholar

Czekierda, Piotr. 2015. „Czym jest tutoring?” In Tutoring. Teoria, praktyka, studia przypadków, edited by Piotr Czekierda, Bartosz Fingas and Marcin Szala, 15-36. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Dutkowa, Renata. 1973. Komisja Edukacji Narodowej: zarys działalności, wybór materiałów źródłowych. Wrocław–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Dyrda, Beata. 2006. „Motywowanie uczniów do nauki – zadanie współczesnego nauczyciela.” Chowanna 1(26): 121-131.
Google Scholar

Ekiel-Jeżewska, Maria L. 2012. „System kształcenia Komisji Edukacji Narodowej.” Rozprawy z Dziejów Oświaty 49: 55-110.
Google Scholar

Feldman, David H. and Lynn T. Goldsmith. 1986. Nature`s Gambit: Childs Prodigies and the Development of Human Potential. New York: Basic Books.
Google Scholar

Gagné, Françoys. 2005. “From Gifts to Talents: The DMGT as a Developmental Model.” In Conceptions of Gifted-ness, edited by Robert J. Sternberg and Janet E. Davidson, 98-119. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Gagné, Françoys. 2016. „Od genów do talentu: z perspektywy modeli DMGT/CMTD.” Psychologia Wychowawcza 51(9): 121-140. DOI: 10.5604/00332860.1211501.
Google Scholar

Gardner, Howard, Mindy L. Kornhaber and Warren K. Wake. 2001. Inteligencja. Wielorakie perspektywy. Translated by Magdalena Groborz and Magdalena Śmieja. Warszawa: WSiP.
Google Scholar

Giza, Teresa. 2006. „Kompetencje nauczycieli z perspektywy pedagogiki zdolności i twórczości.” Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne 16: 97-117.
Google Scholar

Glinka, Beata and Wojciech Czakon. 2021. Podstawy badań jakościowych. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar

Jakuboszczak, Agnieszka. 2017. „Pozainstytucjonalna edukacja szlachcianek w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku.” In Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, part 1, edited by Kazimierz Puchowski, 99-116. Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne.
Google Scholar

Klinkosz, Waldemar. 2010. „Zdolności intelektualne a motywacja osiągnięć studentów.” In Zdolności człowieka w ujęciu współczesnej psychologii, edited by Andrzej E. Sękowski and Waldemar Klinkosz, 117-137. Lublin: TN KUL.
Google Scholar

Kot, Stanisław. 1996. Historia wychowania, vol. 2. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
Google Scholar

Koźmian, Danuta. 2014. „Ideał wychowawczy Komisji Edukacji Narodowej na tle pedagogiki nowożytnej w Europie Zachodniej i w Polsce w XVIII wieku (w 240 rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej).” Edukacja Humanistyczna 1(30): 63-71.
Google Scholar

Krüger, Heinz-Hermann. 2007. Metody badań w pedagogice. Translated by Dorota Sztobryn. Gdańsk: GWP.
Google Scholar

Limont, Wiesława. 2010. Uczeń zdolny. Jak go rozpoznawać i jak z nim pracować. Sopot: GWP.
Google Scholar

Łukasiewicz-Wieleba, Joanna. 2018. Rozpoznawanie potencjału oraz wzmocnienia i ograniczenia rozwoju zdolności dzieci w narracjach rodziców. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Maison, Dominika. 2022. Jakościowe metody badań społecznych. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Mizia, Tadeusz. 1975. Szkoły średnie Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Modrzewski, Andrzej F. 2023. O poprawie Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo SBM.
Google Scholar

Mönks, Franz J. and Michael W. Katzko. 2005. “Giftedness and Gifted Education.” In Conceptions of Giftedness, edited by Robert J. Sternberg and Janet E. Davidson, 187-200. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Mrozowska, Kamila. 1973. Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794. Kraków: PWN.
Google Scholar

Mrozowska, Kamila. 1985. Funkcjonowanie systemu szkolnego Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony w latach 1783-1793. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Ratajczak, Krzysztof. 2020. „Kim byli dyrektorowie w szkołach wydziału wielkopolskiego Komisji Edukacji Narodowej?” In Szkoła polska od XVIII do XXI wieku, edited by Ryszard Ślęczka, Anna Włoch and Justyna Wojniak, 27-44. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. DOI: 10.24917/9788380844698.2.
Google Scholar

Renzulli, Joseph S. 2005. „The Three-Ring Conception of Giftedness: a Developmental Model for Promoting Creative Productivity.” In Conceptions of Giftedness, edited by Robert J. Sternberg and Janet E. Davidson, 246-279. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Simonton, Dean K. 2010. Geniusz. Translated by Mieczysław Godyń. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Stańczak, Małgorzata. 2015. „Tutoring w edukacji – w poszukiwaniu fenomenu zjawiska.” In Pobrzeżne problemy współczesnej pedagogiki, edited by Józef Górniewicz and Aldona Małyska, 79-93. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar

Stańczak, Małgorzata. 2020. „Kompetencje nauczycieli do pracy z uczniem zdolnym.” In Pedagogika szkoły wyższej w drugiej dekadzie XXI wieku. Drogi od klasycznej ortodoksji do postkultury, edited by Józef Górniewicz, 57-69. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar

Subotnik, Rena F., Paula Olszewski-Kubilius and Frank C. Worrell. 2011. “Rethinking Giftedness and Gifted Education: A Proposed Direction Forward Based on Psychological Science.” Psychological Science in the Public Interest 12(1): 3-54. Accessed on: 10.02.2024. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1529100611418056.
Google Scholar

Subotnik, Rena F., Paula Olszewski-Kubilius i Frank C. Worrell. 2015. „Od tradycyjnych perspektyw na temat zdolności do psychologii rozwoju talentu: zmiana oparta na wiedzy psychologicznej.” Psychologia Wychowawcza 50(8): 9-19. DOI: 10.5604/00332860.1178580.
Google Scholar

Szumski, Grzegorz. 1995. Dobór i kształcenie uczniów zdolnych. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Szybiak, Irena. 1980. Nauczyciele szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Szybiak, Irena. 2014. „Nauczyciel Komisji Edukacji Narodowej: ideał a rzeczywistość.” In Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny, edited by Katarzyna Dormus et al., 133-146. Kraków: Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Google Scholar

Tannenbaum, Abraham J. 1983. Gifted Children: Psychological and Educational Perspec¬tives. New York: Macmillan.
Google Scholar

Tokarz, Aleksandra. 2005. „Procesy motywacyjne a dyspozycje do wybitnych osiągnięć w kontekście rozwoju.” In Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych, vol. 2, edited byb Wiesława Limont and Joanna Cieślikowska, 35-59. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Ustawy Komisyi Edukacyi Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane w Warszawie roku 1783 wydał Stanisław Sobieski. 1872. Lwów: Wydawca Seyfarth i Czajkowski. Accessed on: 10.02.2024. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/48080/edition/64662.
Google Scholar

Vialle, Wilma and Kornelia Tischler. 2005. “Teachers of the Gifted: A Comparison of Students’ Perspectives in Australia, Austria and The United States.” Gifted Education International 19(2): 173-181.
Google Scholar

Wołoszyński, Ryszard W. 1973. „Popisy uczniów w szkołach Komisji Edukacji Narodowej jako wyraz przyswajania nowych treści naukowych.” In Nowożytna myśl naukowa w szkołach Komisji Edukacji Narodowej, edited by Irena Stasiewicz-Jasiukowa, 159-204. Wrocław-Gdańsk: Wydawnictwo PAN.
Google Scholar

Worrell, Frank C. et al. 2019. „Gifted Students.” Annual Review of Psychology 70: 551-576. Accessed on: 10.02.2024. https://www.annualreviews.org/doi/pdf/10.1146/annurev-psych-010418-102846.
Google Scholar

Ziegler, Albert. 2005. “The Actiotope Model of Giftedness.” In Conceptions of Giftedness, edited by Robert J. Sternberg and Janet E. Davidson, 411-436. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar