English
Polish
Henry More i Isaac Newton o działaniu materii – kontekst neoplatoński
Abstrakt
Jednym z głównych wyzwań stojących przed filozofami przyrody XVII wieku było znalezienie odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że materia w ogóle działa? Dziedzictwo ‘materii pierwszej’ i jej czystej potencjalności było wciąż żywe, a przyjęcie teorii korpuskularnej czy atomistycznej niewiele tu zmieniało, dominowało wciąż przekonanie o całkowitej bierności ciał. Ich działanie domagało się jakiegoś wyjaśnienia, które stanowiłoby odpowiednik arystotelesowskiej, niematerialnej i aktywnej, formy. Wydaje się, że jedną z tradycji filozoficznych, do których sięgano w poszukiwaniu takiego wyjaśnienia, była emanacyjna metafizyka Plotyna. W systemach XVII-wiecznych ulegała ona różnorodnym modyfikacjom, ale jej główna idea, wskazująca na aktywną rolę pewnych ‘zasad’, czy ‘duchów’ odpowiedzialnych za inicjowanie wszelkich zmian w materii i kierowanie nimi zgodnie z zamysłem Stwórcy, pozostawała fundamentem ówczesnych teorii działania materii. Przykładem takich rozwiązań są systemy Henry’ego More’a i jego dobrego znajomego z Cambridge, Izaaka Newtona. W pierwszym przypadku nie ma wątpliwości co do zasadniczego wpływu neoplatonizmu, w drugim jednak zdania historyków są podzielone. Newton sięga bowiem w poszukiwaniu ‘aktywnych zasad’ do badań alchemicznych, z nadzieją odnalezienia owych zasad nie tylko przy odwołaniu się do filozoficznych spekulacji, ale także do metod eksperymentalnych. Różnica ta jednak nie zmienia faktu, że obaj filozofowie starają się odkryć sposób działania ‘duchów aktywnych’, wahając się między umieszczeniem w cząstkach materii wielu odrębnych zasad a wskazaniem na zasadę jedną, działającą uniwersalnie i będącą niejako przedłużeniem Bożego ramienia – More nazywa ją Duchem Natury (Vicarious Power of God), a Newton upatruje jej ostatecznie w Chrystusie (Viceroy of God).Słowa kluczowe
materia ; ruch ; zasady aktywne ; Bóg ; neoplatonizm ; alchemia ; More Henry ; Newton Izaak
Zasady cytowania
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopismach wydawanych przez UKSW są objęte warunkami licencji Creative Commons CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe, która zezwala na:
- Dzielenie się – Kopiowanie i rozpowszechnianie utworów w dowolnym medium i formacie; dla dowolnego celu, także komercyjnego.
Na następujących warunkach:
- Uznanie autorstwa – Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać jeśli zostały dokonane w nim zmiany. Można to zrobić w dowolny, rozsądny sposób, o ile nie sugeruje to udzielania przez licencjodawcę poparcia dla osoby dokonującej zmiany lub sposobu, w jaki wykorzystywany jest ten utwór.
- Bez utworów zależnych – Remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
Polityka ws. opłat redakcyjnych: Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłat za przetwarzanie artykułów (APCs), opłat redakcyjnych, opłat za kolor, opłat za zgłoszenia, opłat za stronę, opłat członkowskich, kosztów prenumeraty druku, innych opłat dodatkowych. Autorzy nie otrzymują też żadnej gratyfikacji finansowej za opublikowane materiały.
Polityka ws. deponowania różnych wersji materiałów przesłanych do redakcji czasopism wydawanych na UKSW jest następująca: autorzy mogą bez żadnego embarga zdeponować: 1) przedłożoną, 2) zaakceptowaną, oraz 3) opublikowaną wersję swoich artykułów w instytucjonalnych lub innych wybranych przez siebie repozytoriach.
