Spojrzenie wstecz. O dwóch wątkach prozy Marka Hłaski

Zbigniew Kopeć

doi:10.21697/zk.2024.11.16

Opublikowane: 2024-11-25

Nr 11 (2024)

Spojrzenie wstecz. O dwóch wątkach prozy Marka Hłaski

Zbigniew Kopeć

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.16

Abstrakt

Marek Hłasko’s prose won readers’ acclaim around the Polish October of 1956, and the writer himself became an important figure in literary world. The author considers to what extent Marek Hłasko’s work, the background of which was socialist realism, was considered attractive at that time because of the specific nature of the moment in which it was written, and to what extent it followed conventions that had been present in literature for a long time and dealt with important and well-established themes. Firstly, the author focuses on the similarities between the prose by Marek Hłasko and the prose by Ernest Hemingway, as indicated by critics (manner of narration, type of protagonist), and the legend accompanying both authors. Secondly, he takes The Graveyard (and the discussion it provoked) as a starting point, showing the problem of homelessness of an individual and of the whole society present in Hłasko’s prose. During the “Thaw”, this problem appeared in the prose of Marek Hłasko and in films included in the so-called “black series” of Polish documentaries. The proletarian prose of the interwar period, e.g. by Janina Brzostowska, Henryk Drzewiecki, Jan Dąbrowski, as well as in later works, e.g. by Tadeusz Konwicki or Janusz Głowacki, originates from the same sources that gave birth to Żeromski’s prose – social commitment, sensitivity and lack of acceptance for unjust forms of social life.

Słowa kluczowe:

Marek Hłasko, Ernest Hemingway, socrealizm, maszyna, bezdomność, zaangażowanie literackie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kopeć, Z. (2024). Spojrzenie wstecz. O dwóch wątkach prozy Marka Hłaski. Załącznik Kulturoznawczy, (11). https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.16

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Andrzejewski Jerzy, Uniłowski i Worcell, „Prosto z Mostu” 1937, nr 6.
Google Scholar

Barbur Ilia, Grupy na wolnym powietrzu, Świat Literacki, Izabelin 1999.
Google Scholar

Błoński Jan, Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnienia Polski Ludowej, „Teksty Drugie” 1990, nr 1.
Google Scholar

Błoński Jan, Polak – jakim go widzą, jakim siebie marzy, w: idem, Odmarsz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978. Błoński Jan, Przypadek Hłaski, „Przegląd Kulturalny” 1956, nr 44.
Google Scholar

Bratny Roman, Niespokojne tropy, Iskry, Warszawa 1959.
Google Scholar

Brodowski Feliks, Po co dzień ich budzi. Opowiadania, wybór i wstęp J. Okopień, Czytelnik, Warszawa 1957.
Google Scholar

Brzostowska Janina, Bezrobotni Warszawy, Książka i Wiedza, Warszawa 1950.
Google Scholar

Brzozowski Stanisław, Współczesna powieść i krytyka, wstęp T. Burek, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1984.
Google Scholar

Burska Lidia, Sprawy męskie i nie, „Teksty Drugie” 1996, nr 5.
Google Scholar

Czapów Czesław, Manturzewski Stanisław, Niebezpieczne ulice. U źródeł chuligaństwa. Materiały i refleksje, Iskry, Warszawa 1960.
Google Scholar

Dąbrowski Jan, Na zachód od Zanzibaru, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1985.
Google Scholar

Dmitruk Krzysztof, Twórczość Ludwika Stanisława Licińskiego, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1.
Google Scholar

Dudziński Bolesław, Słowo wstępne, w: J. Brzostowska, Bezrobotni Warszawy, Książka i Wiedza, Warszawa 1950.
Google Scholar

Dziadek Adam (red.), Formy męskości, t. 2, IBL, Warszawa 2018.
Google Scholar

Dziadek Adam (red.), Formy męskości. Antologia przekładów, t. 3, IBL, Warszawa 2018.
Google Scholar

Dziadek Adam, Mazurkiewicz Filip (red.), Formy męskości, t. 1, IBL, Warszawa 2018.
Google Scholar

Fiejdasz Małgorzata, „Czarna seria” w polskim filmie dokumentalnym, „Kwartalnik Filmowy” 1998, nr 23.
Google Scholar

Flaszen Ludwik, Hemingway albo romantyczność, „Życie literackie” 1956, nr 32.
Google Scholar

Galant Jan, Marek Hłasko, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1996.
Google Scholar

Głębicka Ewa, Bez gniewu i bezstronnie. Dlaczego Maria Dąbrowska nie obroniła Marka Hłaski?, w: Kariera pisarza w PRL-u, red. M. Budnik, K. Budrowska, E. Dąbrowicz i K. Kościewicz, Warszawa 2014.
Google Scholar

Głowacki Janusz, Moc truchleje, Czytelnik, Warszawa 1990.
Google Scholar

Głowiński Michał, Realizm i demagogia, w: idem, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, OPEN, Warszawa 1992.
Google Scholar

Graf Paweł, Automobil w pędzie. Studia o futuryzmie i futurystach, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2018.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Uchodźcy, Warszawa, Świat Książki, 2004.
Google Scholar

Hłasko Marek, Chwileczkę, grabarze..., „Kultura” 1958, nr 6.
Google Scholar

Hłasko Marek, Cmentarze. Następny do raju, Paryż 1958.
Google Scholar

Hłasko Marek, Dopóki człowiek żyje, „Polska” 1956, nr 7.
Google Scholar

Hłasko Marek, Głupcy wierzą w poranek, „Panorama” 1957, nr 2-22.
Google Scholar

Hłasko Marek, Mordercy są wśród nas, czyli o obojętności, „Po prostu” 1955, nr 22.
Google Scholar

Hłasko Marek, Na marginesie opowieści Hemingwaya, czyli o pięknie pracy, „Po prostu” 1955, nr 5.
Google Scholar

Hłasko Marek, Następny do raju, w: idem, Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju, wstęp i oprac. J. Pyszny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990.
Google Scholar

Hłasko Marek, Ósmy dzień tygodnia, w: idem, Ósmy dzień tygodnia. Cmentarze. Następny do raju. Utwory wybrane, wybór M. Komar, L. Kurpiowski, Czytelnik, Warszawa 1989, t. 2.
Google Scholar

Hłasko Marek, Ósmy dzień tygodnia, „Twórczość” 1956, nr 11.
Google Scholar

Hłasko Marek, Piękni dwudziestoletni, Alfa, Warszawa 1988.
Google Scholar

Hłasko Marek, Pierwszy krok w chmurach, w: idem, Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju, wstęp i oprac. J.
Google Scholar

Pyszny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1999.
Google Scholar

Hłasko Marek, Podróż w krainę nieporozumień, „Po prostu” 1954, nr 30.
Google Scholar

Hłasko Marek, W dwadzieścia lat później, „Po prostu” 1955, nr 21.
Google Scholar

Jackiewicz Aleksander, „Czarne filmy”, „Po prostu” 1957, nr 15.
Google Scholar

Jarzębski Jerzy, Hłasko – retoryka grzechu i nawrócenia, w: idem, Powieść jako autokreacja, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1984.
Google Scholar

Káňa Vašek, Brygada szlifierza Karhana, przeł. H. Walicka, Książka i Wiedza, Warszawa 1950.
Google Scholar

Kijowski Andrzej, Głos pokolenia, „Twórczość” 1956, nr 7.
Google Scholar

Kisiel Marian, Dialektyka przełomu 1955–1959 w Polsce, w: idem, Zmiana. Z problemów świadomości literackiej przełomu 1955–1959 w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.
Google Scholar

Kisiel Marian, O model literatury nowoczesnej, w: idem, Zmiana. Z problemów świadomości literackiej przełomu 1955-1959 w Polsce, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2014.
Google Scholar

Kisiel Marian, Od „realizmu socjalistycznego” do „literatury tematu”, w: idem, Zmiana. Z problemów świadomości literackiej przełomu 1955–1959 w Polsce, Katowice 2014.
Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Kompleks polski. Mała apokalipsa, wstęp i oprac. P. Kaniecki, Wrocław 2021.
Google Scholar

Kopeć Zbigniew, Niepokorni. Brudni. Źli. Ludzie marginesu w prozie polskiej XX wieku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2010.
Google Scholar

Korczak Janusz, Dziecko salonu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980.
Google Scholar

Krall Hanna, Fizycy, w: eadem, Na wschód od Arbatu, Dowody na Istnienie, Warszawa 2014.
Google Scholar

Krasuski Krzysztof, Realizmu socjalistycznego śmierć i życie pośmiertne, w: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar

Książki 1957, „Nowa Kultura” 1957, nr 29.
Google Scholar

Kuncewicz Piotr, Agonia i nadzieja. Proza polska od 1956, t. V, Tower Press, Gdańsk 1994.
Google Scholar

Lem Stanisław, Mrożek Sławomir, Listy 1956–1978, Kraków 2011.
Google Scholar

Liciński Ludwik S., Halucynacje. Z pamiętnika włóczęgi, oprac. T. Lewandowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.
Google Scholar

Lovell Jerzy, Tragedia mieszkaniowa, „Nowa Kultura” 1956, nr 4.
Google Scholar

Łukasiewicz Jacek, Nadwiślański socrealizm, „Teksty Drugie” 2000, nr 1-2.
Google Scholar

Madejski Marian, Przeciw Hemingwayowi, „Nowa Kultura” 1956, nr 37.
Google Scholar

Markiewicz Henryk, Czytając „Słownik realizmu socjalistycznego”, „Teksty Drugie” 2004, nr 5.
Google Scholar

Młynarczyk Radosław, Hłasko. Proletariacki książę, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020.
Google Scholar

Młynarczyk Radosław, Posłowie, w: M. Hłasko, Wilk, Iskry, Warszawa 2015.
Google Scholar

Nowakowski Wiesław, Lena płynie na północ, Iskry, Warszawa 1964.
Google Scholar

Nowicki Stanisław [właśc. Stanisław Bereś], Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim, Oficyna Wydawnicza Interim, Warszawa 1990.
Google Scholar

Olszewska Maria, Warszawski spacerownik Feliksa Brodowskiego po infernalnym świecie wielkomiejskiej nędzy, „Język – Szkoła – Religia” 2023 nr 18.
Google Scholar

Pisarze niedocenieni – pisarze przecenieni. Ankieta „Kultury” [ankietę przeprowadził Włodzimierz Bolecki], „Kultura” 1992, nr 7-8.
Google Scholar

Prus Bolesław, Kronika tygodniowa. „Kurier Warszawski” 1884, nr 318.
Google Scholar

Prus Bolesław, Kroniki, t. VII, PIW, Warszawa 1958.
Google Scholar

Rogulska Anna, Polski Hemingway, „Przekładaniec” 2016, nr 32.
Google Scholar

Sienkiewicz Kuba, Elektryczne gitary, Nie pij Piotrek, w: eidem, A ty co, Zic Zac 1993.
Google Scholar

Skiz [właśc. Zbigniew Wasilewski], Primadonna jednego tygodnia? „Trybuna Ludu” 1958, nr 95/97. Smulski Jerzy, Literatura polskiego socrealizmu. Wybrane problemy genologiczne, w: idem, Od Szczecina do Października, Wydawnictwo UMK, Toruń 2002.
Google Scholar

Stabro Stanisław, W bursztynowej kuli (O twórczości i legendzie Marka Hłaski), w: Kaskaderzy literatury. O twórczości i legendzie Andrzeja Bursy, Marka Hłaski, Haliny Poświatowskiej, Edwarda Stachury, Ryszarda Milczewskiego-Bruna, Rafała Wojaczka, red. E. Kolbus, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1986.
Google Scholar

Stempowski Stanisław, Pamiętniki (1870–1914), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wstęp M. Dąbrowska, Wrocław 1953.
Google Scholar

Ścibor-Rylski Aleksander, Uczucie i sposób, „Nowa Kultura” 1956, nr 5.
Google Scholar

Uniłowski Zbigniew, Dwadzieścia lat życia, Spółdzielnia Wydawnicza Wiedza, Warszawa 1946.
Google Scholar

Walka z opryszkami i terrorystami, „Kurier Poranny” 1937, nr 225.
Google Scholar

Weiser Piotr, „To nie ja wymyśliłem ten kraj”. Izrael Hłaski, Universitas, Kraków 2015.
Google Scholar

Wieczorkowski Aleksander J., Stary człowiek przy pętli, „Współczesność” 1957, nr 5.
Google Scholar

X□, Z ohydy życia, „Ogniwo” 1904, nr 13.
Google Scholar

Zaremba Bielawski Maciej, Dom z dwiema wieżami, Karakter, Kraków 2018.
Google Scholar

Ziątek Jerzy, Powieść „prawdy klasowej”, w: Literatura Polska 1918–1975, t. 2, red. A. Brodzka, S. Żółkiewski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1993.
Google Scholar

Zieliński Jan, Szkatułki Newerlego, W.A.B., Warszawa 2012.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Dwie brygady, https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=122522 (dostęp 30.03.2024).
Google Scholar

Wikipedia, hasło Tokarka, https://pl.wikipedia.org/wiki/Tokarka (dostęp 30.03.2024).
Google Scholar