„Podłe życie miałem”. "Puszczyk" Stefana Grabińskiego wobec modernistycznego dekadentyzmu

Aleksandra Lesińska

doi:10.21697/zk.2023.10.24

Published: 2023-12-31

No. 10 (2023)

„Podłe życie miałem”. "Puszczyk" Stefana Grabińskiego wobec modernistycznego dekadentyzmu

Aleksandra Lesińska

Załącznik Kulturoznawczy

Section: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2023.10.24

Abstract

“I Had a Rough Life:” Stefan Grabiński’s Puszczyk and the Decadent Movement in Modernism

The article is an attempt to analyze Puszczyk [Tawny Owl], Stefan Grabiński’s first fantastic horror novella, thus introducing this little-known work into the study of pessimistic attitudes prevailing during Modernism, i.e. at the turn of the 19th and 20th centuries. The research is placed in the context of selected approaches to decadence as one of the leading philosophical movements of the era and one which perfectly reflected the mood and melancholic attitudes of the time when the literary work was created. The novella is shown to have the most characteristic features of decadence and corresponds with the general atmosphere and poetics of Polish modernism. Decadence is understood here as an “attitude towards culture, society, civilization, and a certain way of thinking about them” that focuses on “fall, disintegration, or decline.”

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Lesińska, A. (2023). „Podłe życie miałem”. "Puszczyk" Stefana Grabińskiego wobec modernistycznego dekadentyzmu. Załącznik Kulturoznawczy, (10), 535–555. https://doi.org/10.21697/zk.2023.10.24

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bujnicki Tadeusz, Wstęp, w: H. Sienkiewicz, Bez dogmatu, Ossolineum, Wrocław 2002.
Google Scholar

Chmielowski Piotr, Dramat polski doby najnowszej, H. Altenberg, Lwów 1902.
Google Scholar

Czachowski Kazimierz, Stefan Grabiński. Z cyklu: współcześni pisarze polscy, „Polska Zachodnia”, 1935, nr 293.
Google Scholar

Czaja Dariusz, Grzech Kaina. Nowe konteksty interpretacyjne, „Etnolingwistyka” 2016, t. 28.
Google Scholar

Dybel Paweł, Choroba jako postęp, czyli dekadencka historiozofia Przybyszewskiego, „Pamiętnik Literacki” 1999, t. 90, nr 3.
Google Scholar

Filek Jacek, Ponura twarz Kaina, w: idem, Filozofia jako etyka. Eseje filozoficzno-etyczne, Znak, Kraków 2001.
Google Scholar

Gierczyński Zbigniew, Mistyka zła w poezji Baudelaire’a, „Roczniki Humanistyczne” 1968, t. 16, z. 4.
Google Scholar

Grabiński Stefan, Puszczyk, w: idem, Z wyjątków. W pomrokach wiary, Księgarnia Maniszewskiego i Meinhardta, Lwów 1909.
Google Scholar

Grabiński Stefan, Wyznania, „Polonia” 1926, nr 141(24 V).
Google Scholar

Grekowicz Michalina, Rozmowa ze Stefanem Grabińskim, w: Trzy wywiady ze Stefanem Grabińskim, wstęp i oprac. A. Mianecki, „Litteraria Copernicana” 2013, nr 1.
Google Scholar

Grudnik Krzysztof (oprac.), Stefan Grabiński: Wokół twórczości. Eseje – wywiady – recenzje, Wydawnictwo IX, Kraków 2023.
Google Scholar

Grudnik Krzysztof, Tożsamość katoptryczna w nowelistyce Stefana Grabińskiego, „Litteraria Copernicana” 2013, nr 1.
Google Scholar

Grudnik Krzysztof, Tożsamość katoptryczna w nowelistyce Stefana Grabińskiego, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2015.
Google Scholar

Górecka Ewa, Dekadencki lęk przed pospolitością w powieściach drugiej połowy XIX w. – o nudzie i jedzeniu w „Na wspak” Jorisa-Karla Huysmansa, w: Przestrzenie lęku: lęk w kulturze i sztuce XIX–XX wieku, red. D.K. Sikorski, T. Sucharski, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk 2006.
Google Scholar

Hutnikiewicz Artur, Twórczość literacka Stefana Grabińskiego (1887–1936), Towarzystwo Naukowe w Toruniu, PWN, Toruń–Łódź 1959.
Google Scholar

Klinger Michał, Tajemnica Kaina, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Warszawa 1981.
Google Scholar

Kłosińska Krystyna, Fantazmaty: Grabiński, Prus, Zapolska, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2004.
Google Scholar

Kulka Bronisława, Czytelnie, czytelnictwo i recepcja tekstów literackich w uczniowskich krakowskich i lwowskich czasopismach o tytule „Znicz”, „AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2009, t. 7.
Google Scholar

Łuczewski Michał, Od socjalizmu do konserwatyzmu i dekadentyzmu. Przemiany polskiej lewicy po 1989 roku, w: Rzeczpospolita 1989–2009: zwykłe państwo Polaków?, red. J. Kloczkowski, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2009.Majewska Joanna, Demon ruchu, duch czasu, widma miejsc. Fantastyczny Grabiński i jego świat, Ossolineum, Wrocław 2018.
Google Scholar

Makowiecki Andrzej Zdzisław, hasło ‘modernizm’, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. J. Sławiński, Ossolineum, Wrocław 1992.
Google Scholar

Markiewicz Zuzanna, Teologia ubioru? O poszukiwaniu sacrum w powierzchowności stroju. Baudelaire’owska koncepcja mody XIX wieku a widzenie szat (liturgicznych) przez Nowosielskiego, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2011, t. 17.
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk, Antychryst, przeł. Leopold Staff, red. J. Wroński, T. Sławiński, Nietzsche Seminarium, Łódź–Wrocław 2009–2010.
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk, Pisma pozostałe 1876-1889, przeł. B. Baran, Inter Esse Kraków 1994.
Google Scholar

Pająk Patrycjusz, Dekadentyzm a gotycyzm. Przykład powieści gotyckich Jiříego Karáska ze Lvovic, „Prace Filologiczne” 2010, t. 59.
Google Scholar

Paulsen Friedrich, Schopenhauer, Hamlet, Mefistofeles, przeł. J. Kasprowicz, Fundacja Nowoczesna Polska, Lwów–Warszawa 1905.
Google Scholar

Pilch Urszula, Utopia (bez) człowieka. Modernistyczne potyczki z antropocenem (liryka Młodej Polski), „Studia Poetica” 2023, t. 11.
Google Scholar

Porębowicz Edward, Poezya polska nowego stulecia, „Pamiętnik Literacki” 1902, t. 1, nr 1/4.
Google Scholar

Proust Marcel, Strona Guermantes, w: idem, W poszukiwaniu straconego czasu, t. 3, przeł. T. Boy-Żeleński, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1938.
Google Scholar

Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Zasnąć już!…, w: idem, Poezje, Gebethner i Wolff, Kraków 1891.
Google Scholar

Przesmycki Zenon, Wstęp, w: M. Maeterlinck, Wybór pism dramatycznych, S. Lewental, Warszawa 1894.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Requiem Aeternam, Księgarnia Polska, Lwów 1904.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Taniec miłości i śmierci, Księgarnia Polska, Lwów 1901.
Google Scholar

Rozpłochowska-Boniatowska Agnieszka, Dekadentyzm utracony, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4.
Google Scholar

Samborska-Kukuć Dorota, Nie tylko wokół aktu chrztu Stefana Grabińskiego, „Pamiętnik Literacki” 2021, z. 1.
Google Scholar

Tomkowski Jan, „Kwiaty zła” jako cyrograf. Satanizm w lirykach Baudelaire’a, „Nauka” 2020, t. 3.
Google Scholar

Trześniowski Dariusz, Bolesna lekcja nowoczesności. Gabrieli Matuszek „Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny”, „Wielogłos” 2008, nr 2.
Google Scholar

Walas Teresa, hasło ‘dekadentyzm’, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. J. Sławiński, Ossolineum, Wrocław 1992.
Google Scholar

Walas Teresa, Dekadentyzm wśród prądów epoki, w: „Pamiętnik Literacki” 1977, nr 68, z. 1.
Google Scholar

Zwolińska Barbara, Wampiryzm w literaturze romantycznej i postromantycznej na przykładzie „Opowieści niesamowitych” Edgara Allana Poego, „Poganki” Narcyzy Żmichowskiej oraz opowiadań Stefana Grabińskiego, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2002.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Biblia Jakuba Wujka, Biblia-Online,pl, http://biblia-online.pl/Biblia/JakubaWujka (dostęp 16.08.2023).
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk, Zmierzch bożyszcz, przeł. S. Wyrzykowski, Wolne Lektury, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/nietzsche-zmierzch-bozyszcz.pdf (dostęp 6.08.2023). Tekst opracowany na podstawie wydania: F. Nietzsche, Zmierzch bożyszcz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1905–1906.
Google Scholar

Podgórska Danuta, Fantazmat niebezpiecznej femme fatale [nagranie wykładu z 1995 roku]. Archiwum cyfrowe Marii Janion, https://janion.pl/items/show/2 (dostęp 12.09.2023).
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Confiteor, Wolne Lektury, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/confiteor.pdf (dostęp 12.09.2023) Tekst opracowany na podstawie wydania: S Przybyszewski, Confiteor, „Życie”, rok III, 10.01.1899.
Google Scholar

Wyka Kazimierz, Modernizm polski, Wolne Lektury, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/wyka-modernizm-polski.pdf (dostęp 6.08.2023). Tekst opracowany na podstawie wydania: K. Wyka, Modernizm polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
Google Scholar