Bohater bez twarzy. O estetycznym neutralizowaniu przeszłości w filmie "Mefisto" (1981) Istvána Szabó

Izabela Tomczyk-Jarzyna

doi:10.21697/zk.2025.12.16

Published: 2025-12-15

No. 12 (2025)

The Faceless Hero. On the Aesthetic Neutralization of the Past in István Szabó’s Film Mephisto (1981)

Izabela Tomczyk-Jarzyna

Cultural Studies Appendix

Section: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.16

Abstract

The author, starting from Saul Friedländer’s essay Reflections of Nazism and the problem of kitsch and aesthetic neutralization addressed by the historian, tries to determine whether István Szabo’s film Mefisto (1981) does show the neutralization of the past, which is dangerous for the memory of the Holocaust. Analyzing the motif of the face, which is very important for the construction of the film and takes on a different formula (the author focuses on: the mask, the status of the actor, the changeability of the name and the ideology proclaimed by the protagonist), the author comes to the conclusion that Szabo’s main character is devoid of identity. Thus, the story told by the director does not reach the truth about the Holocaust, but is a soothing story that Friedländer calls “the Hitler in each of us.” The metaphor of the face used by Szabó becomes a neutralization of Nazism.

Keywords:

kitsch, neutralization of the past, Friedländer, Szabó, face, identity, Holocaust

Similar Articles

Teresa Gręziak, Śpiew gregoriański i kicz w kontekście nauczania papieskiego (słuchając „Music from the Vatican. Alma Mater”) , Cultural Studies Appendix: No. 3 (2016)
Izabela Tomczyk-Jarzyna, The Face and (Its) Lack. About Alfred Hitchcock’s The Lodger , Cultural Studies Appendix: No. 7 (2020)
Marta Mikołajewska, Życie jako kicz. Uwagi o sztuce biologicznej , Cultural Studies Appendix: No. 3 (2016)
Izabela Tomczyk-Jarzyna, Bohater heterogeniczny – opera, cyrk i kicz w filmie Filipa Bajona „Aria dla atlety” , Cultural Studies Appendix: No. 3 (2016)
Dagmara Jaszewska, “World of Glory” or a World of Evil We Fail to See? Modernity and the Shoah in Roy Andersson’s Cinema , Cultural Studies Appendix: No. 12 (2025)
Helena Jadwiszczok-Molencka, Jacek Molencki, Kicz z importu? Wprowadzenie do odbioru i oceny japońskiej animacji , Cultural Studies Appendix: No. 3 (2016)

You may also start an advanced similarity search for this article.

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Tomczyk-Jarzyna, I. (2025). The Faceless Hero. On the Aesthetic Neutralization of the Past in István Szabó’s Film Mephisto (1981) . Cultural Studies Appendix, (12), 293–308. https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.16

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Banach Andrzej, O kiczu, Kraków 1968.
Google Scholar

Broch Hermann, Kilka uwag o kiczu i inne eseje, przekł. D. Borkowska, J. Garewicz, R. Turczyn, Warszawa 1998.
Google Scholar

Bubak Grzegorz, István Szabó. Poszukiwanie tożsamości i bezpieczeństwa, [w:] Autorzy kina europejskiego t. 3, red. A. Helman, A. Pitrus, Kraków 2007.
Google Scholar

Czaplińska Wiesława, Artyści w Trzeciej Rzeszy, Kraków 1997.
Google Scholar

Demidowicz Krzysztof, Mefisto, „Film” 1992, nr 26.
Google Scholar

Friedländer Saul, Refleksy nazizmu. Esej o kiczu i śmierci, przekł. M. Szuster, wstęp P. Śpiewak, Warszawa 2011.
Google Scholar

Friedländer Saul, Kitsch and the Apocalyptic Imagination, „ Salmagundi”, 1990 nr 85-86.
Google Scholar

Hendrykowski Marek, Semiotyka twarzy, Poznań 2017.
Google Scholar

Jopkiewicz Tomasz, Nowoczesna tragedia, „Film” 1992, nr 26.
Google Scholar

Mann Klaus, Mefisto, przeł. J. Dmochowska, Warszawa 1983.
Google Scholar

Rozmowy z Istvánem Szabó, „Film na Świecie” 1998, nr 399.
Google Scholar

Sawicki Maciej, Między pamięcią a zapomnieniem Shoah. Problem estetycznej neutralizacji przeszłości w myśleniu historycznym Saula Friedländera, „RIHA Journal”, 2015, Special Issue: „Contemporary art and memory”.
Google Scholar

Sawicki Maciej, Wyobraźnia, fantazmat, kicz. Przykład historiografii Saula Friedländera, „Sensus Historiae” 2015, nr 4.
Google Scholar

Seyler Sylwia, Dylematy moralności w kontrowersyjnej powieści K. Manna Mefisto i jej filmowej interpretacji, „Kwartalnik Opolski” 2015, nr 2/3.
Google Scholar

Sobolewski Tadeusz, Mefisto, „Film” 1981, nr 50.
Google Scholar

Światłowska Irena, Klaus Mann. Europejczyk, pisarz, bojownik antyfaszystowski, Wrocław 2007.
Google Scholar

Światłowska Irena, Pakt z diabłem w powieści o pewnej karierze, [w:] Arcydzieła literatury niemieckojęzycznej. Szkice, komentarze, interpretacja, red. E. Białek, G. Kowal, Wrocław 2011.
Google Scholar

Zielińska Anna, Pojedynek z demonem. O Mefisto Istvana Szabó, „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 37/38. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.4040
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Rogucki Jacek, Kłamstwo kiczu, „Kultura – Społeczeństwo – Edukacja” 2015, nr 2, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/kse/article/view/5865 (dostęp: 10.03.2023). DOI: https://doi.org/10.14746/kse.2015.2.7
Google Scholar

Tischner János, Donosiciel Istvan Szabo, „Tygodnik Powszechny”, 13.02.2006, https://www.tygodnikpowszechny.pl/donosiciel-istvan-szabo-130154 (dostęp: 11.02.2023).
Google Scholar

The Faceless Hero. On the Aesthetic Neutralization of the Past in István Szabó’s Film Mephisto (1981)

Abstract

Keywords:

Most read articles by the same author(s)

Similar Articles

Izabela Tomczyk-Jarzyna