Godność ludzka jako zwornik prawa naturalnego i pozytywnego w polskim porządku prawnym

rafał stasikowski

doi:10.21697/pk.2025.68.2.06

Published: 2025-06-25

Vol. 68 No. 2 (2025)

Human Dignity as a Keystone of Natural and Positive Law in the Polish Legal System

rafał stasikowski

Canon Law. Legal and Historical Quarterly

Section: Articles and dissertations

https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.2.06

Abstract

The aim of the study is to determine the place of human dignity in the legal system. According to Article 30 of the Constitution, the inherent and inalienable dignity of the human person constitutes the foundation of human and civil rights and freedoms. It is inviolable, and its respect and protection are the responsibility of public authorities. The conclusions drawn from this analysis support the view that although natural law does not formally constitute binding law within the Polish system of legal sources, the Constitution declaratively affirms that, beyond the framework of binding positive law, the positivized principle of human dignity is binding as an element of objective natural law. From this principle arise constitutional rights and freedoms, with which the entire legal order of the Republic of Poland must conform. Positive law performs a role similar to the concept of lex humana (i.e., law regulating technical details) in relation to lex naturalis (i.e., law specifying the principles of law) as understood by St. Thomas Aquinas. Provisions of positive law must therefore align with human dignity, which—being a component of natural law—has been positivized within the constitutional system of legal sources. Positive law therefore remains in a permanent substantive connection with natural law, which provides its normative content. Within the constitutional framework, the positivized principle of human dignity functions as a keystone between natural and positive law. It structures positive law in terms of its essential meaning and grants it, when coherent with human dignity, substantive binding force.

Keywords:

human dignity, natural law, positive law, openness of the legal sources system, Thomistic concept of law

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

stasikowski, rafał. (2025). Human Dignity as a Keystone of Natural and Positive Law in the Polish Legal System. Canon Law. Legal and Historical Quarterly, 68(2), 111–135. https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.2.06

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

References

Źródła
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483.
Google Scholar

Orzecznictwo
Google Scholar

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2002 r., SK 29/01, OTK ZU 2002 seria A, nr 1, poz.5.
Google Scholar

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r., K 2/05, OTK ZU 2007, nr 3, poz. 29.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

ALEXY R., W obronie niepozytywistycznej koncepcji prawa, Państwo i Prawo 1993/11-12, s. 34-49
Google Scholar

BAYERTZ K., Die Idee der Menschenwurde: Probleme und Paradoxien, Archiv fuer Rechts- und Sozialphilosophie, 81(1995), H. 4, s. 465-481
Google Scholar

BUCIŃSKA J., Godność człowieka jako podstawowa wartość porządku prawnego, Prawo-Administracja-Kościół 2001/2-3, s. 31-49.
Google Scholar

COMPLAK K., Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej Konstytucji, Przegląd Sądowy 1998/5, s. 107–127.
Google Scholar

DZIAŁOCHA K., O znaczeniu sporu w sprawie konstytucyjnej koncepcji prawa w Komisji Konstytucyjnej, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, t. L, Wrocław 2002, s. 89-106.
Google Scholar

FOUCAULT M., Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. z franc. T. Komendant, Warszawa 1999.
Google Scholar

GARLICKI L., Komentarz do art. 30 Konstytucji, w: Komentarz do Konstytucji, red. L. Garlicki, t. 3, Warszawa 2003, s. 1-23.
Google Scholar

GOBERT M., Zasada ochrony godności osoby ludzkiej we Francji, w: Godność człowieka jako kategoria prawa, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 153-168.
Google Scholar

GROMSKI W., Niektóre filozoficzno-teoretyczne podstawy konstytucyjnej koncepcji źródeł prawa, w: Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Konstytucja, red. A. Bator, Wrocław 1999, s. 67–100.
Google Scholar

GROTIUS H., Trzy księgi o prawie wojny i pokoju, w których znajduje wyjaśnienie prawo natury i prawo narodów, a także główne zasady prawa publicznego, Warszawa 1957.
Google Scholar

GUZ T., O naturze wrodzonej godności człowieka, w: Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012, s. 13-28.
Google Scholar

HABERLE P., Die Menschenwuerde als Grundlage der staatlichen Gemeinschaft, w: Handbuch des Staatsrecht, BD. I, Heidelberg 1987, s. 815–862.
Google Scholar

IZDEBSKI H., Elementy teorii i filozofii prawa, Warszawa 2008.
Google Scholar

JABŁOŃSKI M., Pojęcie i ochrona godności człowieka w orzecznictwie organów władzy sądowniczej w Polsce, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 295-310.
Google Scholar

KEMPEN B., Godność człowieka jako idea przewodnia konstytucji w Europie, w: Kultura i prawo. Podstawy jedności europejskiej, red. J. Krukowski, O. Theisen, Lublin 1999. s. 203-235.
Google Scholar

KOJDER A., Godność i siła prawa, Warszawa 2001.
Google Scholar

KOŚĆ A., Podstawy filozofii prawa, Lublin 2001.
Google Scholar

KRUKOWSKI J., Godność człowieka podstawą konstytucyjnego katalogu praw i wolności jednostki, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 38–50.
Google Scholar

KRUCINA J., Drogami Kościoła, Wrocław 2000.
Google Scholar

MAZUREK F. J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Google Scholar

MUENCH VON I., Godność człowieka w niemieckim prawie konstytucyjnym, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 101-110.
Google Scholar

NAJMAN M., Jak rozumieć godność w prawie, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, t. CXXVII, Wrocław 2021, s. 95-113. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.127.6
Google Scholar

ONISZCZUK J., Koncepcje prawa, Warszawa 2004.
Google Scholar

RAZ J., Autorytet prawa, Warszawa 2000.
Google Scholar

REALE G., Historia filozofii starożytnej, t. 3, Systemy epoki hellenistycznej, Lublin 1999.
Google Scholar

RODZIŃSKI A., Osoba, moralność, kultura, Lublin 1989.
Google Scholar

SAFJAN M., Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań ochrony dóbr osobistych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002/1. s. 226-245.
Google Scholar

SOTO KLOSS E., Starotestamentowe podstawy godności człowieka, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 55-64.
Google Scholar

SZYSZKOWSKA M., Zarys filozofii prawa, Białystok 2000.
Google Scholar

ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa teologiczna, t. 13: Prawo, Londyn 1986.
Google Scholar

TOKARCZYK R., Klasycy praw natury, Lublin 2009.
Google Scholar

TOMASELLO M., Historia naturalna ludzkiego myślenia, tłum. z ang. B. Kucharzyk, R. Ociepa, Kraków 2015.
Google Scholar

TOMASELLO M., Dlaczego współpracujemy, tłum. z ang. Ł. Kwiatek, Kraków 2016;
Google Scholar

TOMASELLO M., Kulturowe źródła ludzkiego poznania, tłum. z ang. J. Rączaszek, Warszawa 2002.
Google Scholar

TOMASELLO M., A. KRUGER, H. RATNER, Cultural learning, w: Behavioral and Brain Sciences Volume 16 (Issue 3), 1993, ss. 495-511. DOI: https://doi.org/10.1017/S0140525X0003123X
Google Scholar

TULEJA P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Zakamycze 2003.
Google Scholar

WOJTYCZEK K., Ochrona godności człowieka, wolności i równości przy pomocy skargi konstytucyjnej, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 201-212.
Google Scholar

ZDYB M., Godność człowieka w świetle art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w: Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012, s. 41-72.
Google Scholar