Godność ludzka jako zwornik prawa naturalnego i pozytywnego w polskim porządku prawnym

Rafał Stasikowski

doi:10.21697/pk.2025.68.2.06

Opublikowane: 25.06.2025

Tom 68 Nr 2 (2025)

Godność ludzka jako zwornik prawa naturalnego i pozytywnego w polskim porządku prawnym

Rafał Stasikowski

Prawo Kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.2.06

Abstrakt

Przedmiotem studium jest określenie miejsca godności osoby ludzkiej w systemie prawa. Zgodnie z art. 30 Konstytucji przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Wnioski rozważań prowadzą do twierdzeń, że choć prawo naturalne nie jest prawem formalnie obowiązującym na gruncie systemu źródeł prawa polskiego, to Konstytucja deklaratoryjnie potwierdziła, że poza systemem obowiązującego prawa pozytywnego, obowiązuje w jego ramach jako element obiektywnego prawa naturalnego spozytywizowana zasada godności ludzkiej, z której wynikają prawa i wolności konstytucyjne, z którymi z kolei musi być zgodny cały porządek prawny RP. Prawo pozytywne pełni rolę podobną do kategorii lex humana (tj. prawa regulującego szczegóły techniczne) względem lex naturalis (tj. prawa określającego zasady prawa) w ujęciu św. Tomasza z Akwinu. Regulacje prawa pozytywnego muszą pozostawać zgodne z godnością ludzką będącą elementem prawa naturalnego, prawnonaturalnym elementem spozytywizowanym na gruncie konstytucyjnego systemu źródeł prawa. Prawo pozytywne pozostaje więc w stałym związku merytorycznym z prawem naturalnym, które nadaje mu treść. Spozytywizowanym zwornikiem na gruncie Konstytucji między prawem naturalnym a prawem pozytywnym pozostaje zasada godności człowieka. Ona porządkuje pod względem istoty rozwiązania pozytywnoprawne, nadaje im w przypadku ich koherencji z godnością człowieka materialną moc obowiązywania.

Słowa kluczowe:

godność człowieka, prawo naturalne, prawo pozytywne, otwarcie systemu źródeł prawa, koncepcja prawa św. Tomasza

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Stasikowski, R. (2025). Godność ludzka jako zwornik prawa naturalnego i pozytywnego w polskim porządku prawnym. Prawo Kanoniczne. Kwartalnik Prawno-Historyczny, 68(2), 111–135. https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.2.06

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483.
Google Scholar

Orzecznictwo
Google Scholar

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2002 r., SK 29/01, OTK ZU 2002 seria A, nr 1, poz.5.
Google Scholar

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 r., K 2/05, OTK ZU 2007, nr 3, poz. 29.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

ALEXY R., W obronie niepozytywistycznej koncepcji prawa, Państwo i Prawo 1993/11-12, s. 34-49
Google Scholar

BAYERTZ K., Die Idee der Menschenwurde: Probleme und Paradoxien, Archiv fuer Rechts- und Sozialphilosophie, 81(1995), H. 4, s. 465-481
Google Scholar

BUCIŃSKA J., Godność człowieka jako podstawowa wartość porządku prawnego, Prawo-Administracja-Kościół 2001/2-3, s. 31-49.
Google Scholar

COMPLAK K., Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej Konstytucji, Przegląd Sądowy 1998/5, s. 107–127.
Google Scholar

DZIAŁOCHA K., O znaczeniu sporu w sprawie konstytucyjnej koncepcji prawa w Komisji Konstytucyjnej, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, t. L, Wrocław 2002, s. 89-106.
Google Scholar

FOUCAULT M., Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. z franc. T. Komendant, Warszawa 1999.
Google Scholar

GARLICKI L., Komentarz do art. 30 Konstytucji, w: Komentarz do Konstytucji, red. L. Garlicki, t. 3, Warszawa 2003, s. 1-23.
Google Scholar

GOBERT M., Zasada ochrony godności osoby ludzkiej we Francji, w: Godność człowieka jako kategoria prawa, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 153-168.
Google Scholar

GROMSKI W., Niektóre filozoficzno-teoretyczne podstawy konstytucyjnej koncepcji źródeł prawa, w: Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Konstytucja, red. A. Bator, Wrocław 1999, s. 67–100.
Google Scholar

GROTIUS H., Trzy księgi o prawie wojny i pokoju, w których znajduje wyjaśnienie prawo natury i prawo narodów, a także główne zasady prawa publicznego, Warszawa 1957.
Google Scholar

GUZ T., O naturze wrodzonej godności człowieka, w: Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012, s. 13-28.
Google Scholar

HABERLE P., Die Menschenwuerde als Grundlage der staatlichen Gemeinschaft, w: Handbuch des Staatsrecht, BD. I, Heidelberg 1987, s. 815–862.
Google Scholar

IZDEBSKI H., Elementy teorii i filozofii prawa, Warszawa 2008.
Google Scholar

JABŁOŃSKI M., Pojęcie i ochrona godności człowieka w orzecznictwie organów władzy sądowniczej w Polsce, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 295-310.
Google Scholar

KEMPEN B., Godność człowieka jako idea przewodnia konstytucji w Europie, w: Kultura i prawo. Podstawy jedności europejskiej, red. J. Krukowski, O. Theisen, Lublin 1999. s. 203-235.
Google Scholar

KOJDER A., Godność i siła prawa, Warszawa 2001.
Google Scholar

KOŚĆ A., Podstawy filozofii prawa, Lublin 2001.
Google Scholar

KRUKOWSKI J., Godność człowieka podstawą konstytucyjnego katalogu praw i wolności jednostki, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 38–50.
Google Scholar

KRUCINA J., Drogami Kościoła, Wrocław 2000.
Google Scholar

MAZUREK F. J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Google Scholar

MUENCH VON I., Godność człowieka w niemieckim prawie konstytucyjnym, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 101-110.
Google Scholar

NAJMAN M., Jak rozumieć godność w prawie, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, t. CXXVII, Wrocław 2021, s. 95-113. DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.127.6
Google Scholar

ONISZCZUK J., Koncepcje prawa, Warszawa 2004.
Google Scholar

RAZ J., Autorytet prawa, Warszawa 2000.
Google Scholar

REALE G., Historia filozofii starożytnej, t. 3, Systemy epoki hellenistycznej, Lublin 1999.
Google Scholar

RODZIŃSKI A., Osoba, moralność, kultura, Lublin 1989.
Google Scholar

SAFJAN M., Refleksje wokół konstytucyjnych uwarunkowań ochrony dóbr osobistych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2002/1. s. 226-245.
Google Scholar

SOTO KLOSS E., Starotestamentowe podstawy godności człowieka, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 55-64.
Google Scholar

SZYSZKOWSKA M., Zarys filozofii prawa, Białystok 2000.
Google Scholar

ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa teologiczna, t. 13: Prawo, Londyn 1986.
Google Scholar

TOKARCZYK R., Klasycy praw natury, Lublin 2009.
Google Scholar

TOMASELLO M., Historia naturalna ludzkiego myślenia, tłum. z ang. B. Kucharzyk, R. Ociepa, Kraków 2015.
Google Scholar

TOMASELLO M., Dlaczego współpracujemy, tłum. z ang. Ł. Kwiatek, Kraków 2016;
Google Scholar

TOMASELLO M., Kulturowe źródła ludzkiego poznania, tłum. z ang. J. Rączaszek, Warszawa 2002.
Google Scholar

TOMASELLO M., A. KRUGER, H. RATNER, Cultural learning, w: Behavioral and Brain Sciences Volume 16 (Issue 3), 1993, ss. 495-511. DOI: https://doi.org/10.1017/S0140525X0003123X
Google Scholar

TULEJA P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Zakamycze 2003.
Google Scholar

WOJTYCZEK K., Ochrona godności człowieka, wolności i równości przy pomocy skargi konstytucyjnej, w: Godność człowieka jako kategoria prawna, red. K. Complak, Wrocław 2001, s. 201-212.
Google Scholar

ZDYB M., Godność człowieka w świetle art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w: Normatywny wymiar godności człowieka, red. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012, s. 41-72.
Google Scholar