Carmina qui quondam. Melodie metrów boecjańskich w zasobach rodzimych na tle repertuaru europejskiego

Czesław Grajewski

doi:10.21697/sc.2023.30.1.3

Opublikowane: 2023-11-06

Tom 30 Nr 1 (2023)

Carmina qui quondam. Melodie metrów boecjańskich w zasobach rodzimych na tle repertuaru europejskiego

Czesław Grajewski

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.3

Abstrakt

S. Boecjusz w każdej z pięciu ksiąg traktatu filozoficznego De consolatione philosophiae umieścił fragmenty poetyckie, tzw. metra – łącznie 39. W epoce karolińskiej, do pierwszych słów tych metrów anonimowy kompozytor stworzył melodie, zapoczątkowując tradycję, której dowody znajdują się w ponad 30 źródłach rękopiśmiennych Europy Zachodniej. Wiele wskazuje na to, że praktyka taka służyła celom dydaktycznym: miała ułatwić uczniom recytację antycznej poezji. W XV w., najprawdopodobniej w Krakowie, narodziła się inna tradycja, która tym samym metrom przydała odmienne melodie. Dotąd udało się odnaleźć osiem starodruków z odręcznie zapisanymi przekazami tych melodii. Co interesujące, obie tradycje nie przenikają się wzajemnie. Ponadto, melodie „polskie” zostały opracowane polifonicznie, być może przez Jerzego Libana z Legnicy (ok. 1464 – po 1546). Treść ksiąg, w których widnieją zapisy melodii, również wskazuje na cel dydaktyczny tej praktyki. Niniejszy artykuł jest próbą porównania repertuaru obu tradycji.

Słowa kluczowe:

Boecjusz, Carmina qui quondam, melodia, metra, starodruk

Inne teksty tego samego autora

Czesław Grajewski, „Romeo i Julia” Piotra Czajkowskiego. W 400-lecie śmierci Wiliama Szekspira , Saeculum Christianum: Tom 24 (2017)
Czesław Grajewski, Ex eius tumba. Intrygujący szczegół średniowiecznej liturgii godzin , Saeculum Christianum: Tom 27 Nr 1 (2020)
Czesław Grajewski, "Romeo and Juliet" by Peter Tchaikovsky. The 400th anniversary of William Shakespeare's death , Saeculum Christianum: Tom 24 (2017): English edition
Czesław Grajewski, The psalmodic cadence as a characteristic feature of a musical tradition , Saeculum Christianum: Tom 28 Nr 1 (2021)
Czesław Grajewski, Kartuskie źródła officium divinum w polskich zasobach bibliotecznych i archiwalnych (od XIV do XVIII wieku) , Saeculum Christianum: Tom 20 Nr 1 (2013)
Czesław Grajewski, W poszukiwaniu oficjum ainardowego , Saeculum Christianum: Tom 29 Nr 1 (2022)
Czesław Grajewski, Oficjum Ave Gmma Claritatis w źródłach XIII-XVI wieku , Saeculum Christianum: Tom 31 Nr 1 (2024)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Grajewski, C. (2023). Carmina qui quondam. Melodie metrów boecjańskich w zasobach rodzimych na tle repertuaru europejskiego. Saeculum Christianum, 30(1), 31–54. https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.3

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aventinus J., Rudimenta Grammaticae. De octo partibus orationis & constructione, druk Valentinus Schumann, Leipzig 1522.
Google Scholar

Barrett S., Creative Practice and the Limits of Knowledge in Reconstructing Songs from Boethius „On the Consolation of Philosophy”, „Journal of Musicology”, 36/2019, nr 3, s. 261-294. DOI: https://doi.org/10.1525/jm.2019.36.3.261
Google Scholar

Boethius De consolatione philosophiae cum commento angelici doctoris Thomae de Aquino, druk Antonius Koberger, Nürnberg 1495.
Google Scholar

Boetii Romani & oratoris celeberrimi libri de consolatione philosophiae & commentarius eximii preclarique doctoris sancti Thomae, druk Johann Prüss, Strassbourg 1491.
Google Scholar

Gancarczyk P., Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku, Warszawa 2021.
Google Scholar

Gibson M. T., Lapidge M., Page Ch., Neumed Boethian metra from Canterbury. A Newly Recovered Leaf of Cambridge, University Library, Gg. 5. 35 (the ‘Cambridge Songs’ manuscript), w: Anglo-Saxon England, t. 12, red. P. Clemoes i in., Cambridge 1983, s. 141-152. DOI: https://doi.org/10.1017/S0263675100003380
Google Scholar

Liban J., Pisma o muzyce, opr. E. Witkowska-Zaremba, Kraków 1984, „Monumenta Musicae in Polonia” seria C, Tractatus de musica I. DOI: https://doi.org/10.2307/928721
Google Scholar

Mielczarski C., Humanistyczna sztuka wierszowania na Uniwersytecie Krakowskim. Podręcznik De arte versificandi Walentego Ecka (Kraków 1515), Warszawa 2004.
Google Scholar

Papahagi A., The transmission of Boethius’ De consolatione philosophiae in the carolingian age, „Mediuim Ævum”, 78/2009, nr 1, s. 1-15. DOI: https://doi.org/10.2307/43632796
Google Scholar

Schrade L., Music in the Philosophy of Boethius, „The Musical Quarterly”, 33/1947, nr 2, s. 188-200. DOI: https://doi.org/10.1093/mq/XXXIII.2.188
Google Scholar

Strzelecki W., Zarys metryki łacińskiej, w: Metryka grecka i łacińska, red. M. Dłuska, W. Strzelecki, Wrocław 1959, s. 72-139.
Google Scholar

Teesalu A., Muusika rollist Boethiuse teoses „Filosoofi a lohutusest”, „Res Musica”, 6/2014, s. 124-143.
Google Scholar

Wieczorek R., Boezio e l’ode umanistica in Polonia, w: Sodalium voces. Quindicesimo incontro musicologico italo-polacco „Tra monodia e polifonia dal medioevo al barocco”, Bologna 1984, „Miscellanee, Saggi, Convegni”, t. 24, s. 85-98.
Google Scholar

Witkowska-Zaremba E., Boecjusz, w: Encyklopedia Muzyczna PWN, część biograficzna, t. 1: ab, red. E. Dziębowska, Kraków 1979, s. 348-350.
Google Scholar

Witkowska-Zaremba E., Liban Jerzy z Legicy, w: Encyklopedia Muzyczna PWN, część biograficzna, t. 5: klł, red. E. Dziębowska, Kraków 1997, s. 343-344.
Google Scholar