A polemical handwritten manuscript in the milieu of the Płock cathedral at the time of the Hussite disputes

Jolanta M. Marszalska

doi:10.21697/sc.2019.26.2.4

Opublikowane: 2020-01-12

Tom 26 Nr 2 (2019)

A polemical handwritten manuscript in the milieu of the Płock cathedral at the time of the Hussite disputes

Jolanta M. Marszalska

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.4

Abstrakt

W XV - wiecznym kościelnym środowisku płockim obecne były dyskusje dotyczące spraw koncyliaryzmu, reformy Kościoła i husytyzmu, który w tym czasie stał się poważnym zagrożeniem jedności religijnej w Polsce. To, że interesowano się w Płocku sprawami husyckimi świadczą pozostawione na marginesach kart liczne glosy związane z zamieszczonymi w kodeksach traktatami (mowami) i kazaniami. Przechowywane kodeksy zawierały traktaty polemiczne i mowy antyhusyckie skierowane przeciw czterem artykułom praskim, których autorami byli zwolennicy Husa: Jan z Raguzy (Ioannis de Ragusio), z traktatem: De communione sub utraque specie oraz Septem regulae ad habendum verum sensum sacrarum scripturarum, Hieronim z Pragi zwany Mniszek, (Hieronymi Pragensis) z traktatem kazanodziejskim: Sermo, Gilles Charlier (Aegidus Carlerii), z traktatem: De punitione peccatorum publicorum, Henryk Kalteis, (Henrici Kalteisen), z traktatem: Oratio de libera predicatione verbi Dei, Jan de Palomar,(Ioannis de Palomar), z traktatem: De civili domino clericorum, nadto zamieszczono pisma: Excerpta ex Summa Benedicti abbatis Massiliae contra errores haereticorum; Responsiones ad obiectiones et pictura Ioannis Hus, traktat kardynała Juliana Cesarini, Oratio ad convertendos Bohemos oraz traktat Jana de Bachenstein decretorum doctoris, Sermo in concilio Basiliensi. O tym że husytyzm jako prąd myślowy z ukierunkowaniem religijno-społecznym dotarł na Mazowsze, dobitnie świadczą przechowywane księgi i zachowane na nich wpisy marginalne i proweniencyjne, rozczytane przez Adama Vetulaniego jeszcze przed 1939 rokiem. Wprawdzie nie są to traktaty, które zajmują się doktryną Kościoła w ujęciu husyckim, co raczej polemiczne w stosunku do tego ruchu. Zatem książka rękopiśmienna w kręgu kościelnym (katedralnym) płockim w XIV stuleciu, poprzez swoją tematykę służyła również w obronie obowiązującej doktryny katolickiej, niż z nią prowadzonej polemiki. Jednocześnie poprzez wspomniane księgi widoczny jest fakt zainteresowania nowym prądem religijnym w znacznie odległym od ośrodka akademickiego krakowskiego - Płocka i jego duchowieństwa związanego z kapitułą katedralną.

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Marszalska, J. M. (2020). A polemical handwritten manuscript in the milieu of the Płock cathedral at the time of the Hussite disputes . Saeculum Christianum, 26(2), 50–60. https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.4

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Goffred de Trano, Summa super rubricis Decretalium, [call number MS – 16], in: Adam Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, „Roczniki Biblioteczne”, 7/1963, no. 3 – 4, pp. 388 - 391.
Google Scholar

Henryk Hostiensis, Summa aurea super quinto libro Decretalium, [call number MS – 19], in: Adam Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, „Roczniki Biblioteczne”, 7/1963, no. 3 – 4, pp. 394 - 395.
Google Scholar

Guilelmus Horborch, Decisiones Rotae Romanae, [sygn. MS – 39], in: Adam Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, „Roczniki Biblioteczne”, 7/1963, no. 3 – 4, pp. 409 - 410.
Google Scholar

Nicolai de Mirzyniec, Tabula ad Quastiones determinante per rotam [k. 246-248r.] there texts: Hussica, a) Secuntur articuli Johannis Hus extracti de libris de ecclesia et quibusdam aliis tractatus eius. Unicae sanctae ecclesia, b) Secuntur articuli ex processibus contra Io. Huss sufficienter deducti et probati per testes fidedignos. Item primo articulus IIII et[…] in quibus continentur […] sed fixistarent in veritate etc., [call number MS – 40], in: Adam Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, „Roczniki Biblioteczne”, 7/1963, no. 3 – 4, pp. 410 – 413.
Google Scholar

Ioannis de Ragusio, De communione sub utraque specie and Septem regulae ad habendum verum sensum sacrarum scripturarum; Hieronymi Pragensis, Sermo, Aegidus Carlerii, De punitione peccatorum publicorum; Henrici Kalteisen, Oratio de libera predicatione verbi Dei; Ioannis de Palomar, De civili domino clericorum, besides, the following writings were included: Excerpta ex Summa Benedicti abbatis Massiliae contra errores haereticorum; Responsiones ad obiectiones et pictura Ioannis Hus; Julian Cesarini, Oratio ad convertendos Bohemos; Ioannis de Bachenstein decretorum doctoris, Sermo in concilio Basiliensi, [call number MS – 73], in: Adam Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedralnej, “Roczniki Biblioteczne” 7/1963, no. 3 – 4, pp. 425 - 426.
Google Scholar

Buchwald – Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarska a stosem, Warsaw 1997.
Google Scholar

Dola K., Hieronim z Pragi (c. 1380 – 1416), in: Encyklopedia Katolicka, vol. 6, ed. J. Walkusz, Lublin 1993, col. 858 - 859.
Google Scholar

Graczyk W., Paweł Giżycki, biskup płocki (1439 – 1463), Płock 1999.
Google Scholar

Graczyk W., Marszalska J. M., Księgi rękopiśmienne i stare druki w zbiorach biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku. Z dziejów kultury polskich bibliotek kościelnych w dawnych wiekach, Krakow 2010.
Google Scholar

Hornowska M., Zdzitowiecka – Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warsaw 1947.
Google Scholar

Korzeniowski J., Zapiski z rękopisów Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburskich. Sprawozdanie z podróży naukowych odbytych w latach 1891 -1892 i 1907, Krakow 1910, pp. 69 – 70.
Google Scholar

Kowalczyk M., Belcarzowa F., Wysocka F.,, Glosy polskie Jakuba z Piotrkowa i innych autorów w rękopisach biblioteki Jagiellońskiej, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, vol. 23, (1973), pp. 84 – 86.
Google Scholar

Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski średniowiecznej, Warsaw 1984.
Google Scholar

Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV i I poł. XV w. Studium prozopograficzne, vol. 1, Prałaci, Toruń 1991.
Google Scholar

Rechowicz M., Po założeniu Wydziału Teologicznego w Krakowie (wiek XV) in: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, vol. 1, Średniowiecze. ed. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 95-144.
Google Scholar

Silnicki T., Husytyzm, in: Historia Kościoła w Polsce, vol. 1, till 1764, part 1 till 1506, in: Historia Kościoła w Polsce, eds B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1974, pp. 329 -334.
Google Scholar

Skrzyniarz R., Stanisław ze Skarbimierza (c. 1360 – 1431), in: Encyklopedia Katolicka, vol. 18, ed. E. Gigilewicz, Lublin 2013, col. 800 - 801.
Google Scholar

Walkusz J., Husytyzm, Cztery artykuły praskie, in: Encyklopedia Katolicka, vol. 6, ed. J. Walkusz, Lublin 1993, col. 1345 – 1348.
Google Scholar

Wielgus S., Benedykt Hesse (ok.1389 – 1456) in: Encyklopedia Katolicka, vol. 6, ed. J. Walkusz, Lublin 1993, col. 812 - 814.
Google Scholar

Wójcik W., Elgot Jan (ok.1380 – 1416), in: Encyklopedia Katolicka, vol. 4, ed. L. Bieńkowski, Lublin 1989, col. 884 – 885.
Google Scholar

Jolanta M. Marszalska

http://orcid.org/0000-0002-5112-5984

Biogram

Prof. zw. dr hab. Jolanta M. Marszalska - profesor zwyczajny w Instytucie Nauk Historycznych Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Prowadzi badania nad staropolska kulturą piśmiennictwa, monastycyzmem, księgozbiorami klasztornymi: benedyktynów, cystersów, bernardynów i karmelitów bosych, historycznymi księgozbiorami diecezji tarnowskiej i płockiej oraz księgozbiorami i dziejami rodów magnackich.