Der Streit um die Kolbuszower Transaktion im Lichte der polemischen Abhandlungen „Uwagi w sprawie ordynacji ostrogskiej” von Tomasz Dłuski aus dem Jahr 1754 und „Prawda objaśniona” von Piotr Hadziewicz aus dem Jahr 1756

Jolanta M. Marszalska

doi:10.21697/sc.2022.29.1.16

Opublikowane: 2022-10-03

Tom 29 Nr 1 (2022)

The dispute over the Kolbuszowa transaction in the light of the polemical treaties “Remarks on the Ostrog entail” by Tomasz Dłuski of 1754 and “Truth explained” by Piotr Hadziewicz of 1756

Jolanta M. Marszalska

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.16

Abstrakt

Ordynacja ostrogska powstała w 1609 roku. Obejmowała 23 miasta i ok. 400 wsi. Konflikt o ordynację ostrogską, związany z zapisami oraz wskutek śmierci wskazanych w statucie następców i zadłużenia doprowadził do jej rozwiązania na podstawie tzw. transakcji (ugody) kolbuszowskiej zawartej 1753 roku. W wydanym w 1754 roku traktacie Tomasz Dłuski dowodził, iż Janusza Aleksandra Sanguszkę nie obowiązywało prawo ordynackie, toteż mógł nimi rozporządzać według własnej woli i uznania. Trudnego zadania obrony ordynacji, prawdopodobnie za namową Jana Klemensa Branickiego podjął się Piotr Hadziewicz, prawnik i XVIII-wieczny publicysta.

Słowa kluczowe:

ordynacja ostrogska, transakcja kolbuszowska, Janusz Aleksander Sanguszko, traktaty prawnicze, Sejm Wielki

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF (Deutsch)

Zasady cytowania

Marszalska, J. M. (2022). The dispute over the Kolbuszowa transaction in the light of the polemical treaties “Remarks on the Ostrog entail” by Tomasz Dłuski of 1754 and “Truth explained” by Piotr Hadziewicz of 1756. Saeculum Christianum, 29(1), 207–220. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.16

Cited by / Share

Bibliografia

Anusik Z., Glosa do dziejów rodu książąt Ostrogskich, „Przegląd Nauk Historycznych”, 7/2008, S. 127-210.
Anusik Z., Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011.
Baranowski A. J., Między Księstwem Litewskim a Koroną Polską. Wzrost roli rodu Sanguszków w Rzeczypospolitej na początku XVIII wieku, in: Wokół Sanguszków. Dzieje – sztuka – kultura, Tarnów 2007, S. 39-46.
Chłapowski K., Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795. Materiały źródłowe, Warszawa–Bellierive-sur-Allier 2017.
Dłuski T., Uwagi w sprawie ordynacji Ostrogskiej rozróżnione, zdania do jednomyślności prowadzące…, w Drukarni XX. Pijarów, Warszawa 1754.
Estreicher K., Hadziewicz Piotr, Prawda objaśniona, pozory przyćmione, ordynacja obroniona…, in: Bibliografia Polska, T. 3, Bd. 7, Kraków 1901.
Gloger Z., Ordynacja Ostrogska, in: Encyklopedia staropolska, Bd. 3, Warszawa 1900, S. 307.
Hadziewicz P., Prawda objaśniona, pozory przyćmione, ordynacja obroniona…, w Drukarni Akademickiej Societas Jesu, Wrocław 1756.
Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa 1985.
Kłoczek J., Ordynacje rodowe w Rzeczypospolitej. Powstanie i funkcjonowanie w okresie staropolskim, in: Szlachta polska i jej dziedzictwo, hrsg. von D. Kuźmina, Warszawa 2013, S. 75-98.
Konopczyński W., Dłuski Tomasz (ok. 1713 - zm.1800), in: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 5, hrsg. von W. Konopczyński, Kraków 1939-1946, s. 197-198.
Kościński K., Polskie Ordynacje i związki rodzinne ze szczególnym uwzględnieniem Ordynacji Książąt Sułkowskich, Poznań 1906.
Marcinek R., Janusz Aleksander Sanguszko (1712-1775), in: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 34/4, H. 143, hrsg. von A. Gąsiorowski, N. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993, S. 490-492.
Marcinek R., Józef Paulin Sanguszko (1740-1781), in: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 43/4, H. 143, hrsg. von A. Gąsiorowski, N. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993, S. 500.
Marcinek R., Paweł Karol Sanguszko (1680-1750), in: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 34/4, H. 143, hrsg. von A. Gąsiorowski, H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992-1993, S. 497-499.
Marszalska J. M., Biblioteka i Archiwum Sanguszków. Zarys dziejów, Tarnów 2000.
Michalski J., Piotr Hadziewicz, h. Wieniawa (zm. 1782), in: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 9, hrsg. von K. Lepszy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960-1961, S. 226.
Ordynacja J. W. Janusza Xcia Ostrogskiego, Kasztelana Krakowskiego, w: Prawa, Konstytucje i Przywileje Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego…, [weiter] Volumina Legum, Bd. 2, Warszawa 1733, poz. 16, f. 1668.
Prawa, Konstytucje i Przywileje Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego…, [weiter] Volumina Legum, Bd. 7, Warszawa 1782, f. 487.
Sosin S., Reforma sejmików na Sejmie Czteroletnim, Chełmno 1930.
Statuta Ordynacji Zamoyskiej od roku 1589-1848, hrsg. von E. Skowroński, Warszawa 1902.
Testamenty Książąt Lubartowiczów-Sanguszków. Wybór tekstów źródłowych z lat 1750-1876, bearb. von J. M. Marszalska, W. Graczyk, Kraków 2011.
Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, Bd. 5, Poznań 1883. Google Scholar

Jolanta M. Marszalska

http://orcid.org/0000-0002-5112-5984

Afiliacja:

Wydział Nauk Historycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa Polska

Biogram

Prof. zw. dr hab. Jolanta M. Marszalska – profesor zwyczajny w Instytucie Nauk Historycznych Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Prowadzi badania nad staropolska kulturą piśmiennictwa, monastycyzmem, księgozbiorami klasztornymi: benedyktynów, cystersów, bernardynów i karmelitów bosych, historycznymi księgozbiorami diecezji tarnowskiej i płockiej oraz księgozbiorami i dziejami rodów magnackich.