“De heresibusetextirpacionehereticorum in dioecesiplocensi”. Was there an organized Hussite movement in the Mazovian part of the Płockdiocese in the mid-15th century?

Waldemar Graczyk

doi:10.21697/sc.2019.26.2.5

Opublikowane: 2020-01-12

Tom 26 Nr 2 (2019)

“De heresibusetextirpacionehereticorum in dioecesiplocensi”. Was there an organized Hussite movement in the Mazovian part of the Płockdiocese in the mid-15th century?

Waldemar Graczyk

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.5

Abstrakt

Na Mazowszu, w latach 20 - tych XV wieku nie zauważamy jeszcze przejawów zainteresowania się ruchem husyckim, choć spotyka go się w tym czasie w Wielkopolsce i na Kujawach.Pierwsze sygnały o osobach sympatyzujących z reformą husycką pojawiły się w końcu trzeciej dekady XV wieku. Na przestrzeni niespełna dwudziestu lat (1440-1457) należy odnotować kilka miejscowości (Płock, Ciechanów, Strzegowo, Baboszewo, Bulkowo), gdzie spotykamy jakieś formy zainteresowania nauką Jana Husa. W większości byli to duchowni, duszpasterze miejscowych parafii, a w jednym przypadku płocki skryptor, który być może tą drogą zaznajomił się z programem reformy proponowanej przez praskiego teologa. Czy na podstawie wyżej omówionych przykładów można mówić o zjawisku husytyzmu na Mazowszu? Sadzę, że nie. Nie był to zorganizowany ruch, mający swoich przywódców i oczywiście zwolenników. Przypadki te bardziej odzwierciedlają religijną wrażliwość niektórych duchownych, która być może pobudzona przez docierające ze świata informacje, znajdowała ujście w takich formach pobożności jak choćby częstsze praktykowanie wystawiania Najświętszego Sakramentu w monstrancji dla ożywienia pobożności wiernych. Po drugie niedostatki w wykształceniu duchownych a tym samym rażące braki w nieznajomości zagadnień teologicznych, zawierały pułapki popadnięcia w religijny subiektywizm. Chyba wystarczyło zaproszenie podejrzanego przez biskupa, złożenie wyjaśnień i zapewne zobowiązanie się do zaniechania nietypowych praktyk religijnych, by sprawę uznać za załatwioną. Akta posiedzeń kapituły katedralnej nie informują o mających miejsce debatach teologicznych, próbach obrony własnego stanowiska – jak będzie to miało miejsce sto lat później za sprawą reformy Marcina Lutra. W tym przypadku wystarczyło opracowanie przez Mikołaja z Mirzyńca zbioru podstawowych zasad wiary katolickiej, zaznajomienie z nim przede wszystkim duchownych na zwoływanych przez biskupa synodach i problem został załatwiony.

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Graczyk, W. (2020). “De heresibusetextirpacionehereticorum in dioecesiplocensi”. Was there an organized Hussite movement in the Mazovian part of the Płockdiocese in the mid-15th century?. Saeculum Christianum, 26(2), 61–70. https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.5

Cited by / Share

Bibliografia

Mąkowski W., Zaginiony odpis z akt kapituły płockiej z lat 1437-1445, ADP, no call number.
Google Scholar

Acta Capitulorumcracoviensis et plocensisselecta (1438 - 1523; 1438 - 1525), publ. B. Ulanowski, in: Archiwum Komisji Historycznej, vol. 6, Krakow 1891.
Google Scholar

Codex epistolaris saeculi decimi quinti, vol. 1, part 2, publ. A. Sokołowski, J. Szujski, w: Monumenta medii aevi historica res gestasPoloniae illustrantia, vol. 2, Krakow 1876.
Google Scholar

Dlugossi J., Annales seu Cronicae Incliti Regni Poloniae, Book XI (1415-1430), Warszaw 1985.
Google Scholar

Fijałek J., Polonia apud Italos scholastica saeculum XV. Fasc. 1. Poloniaapud Italos litterisstudentes et laureadonati inde a Paulo Wladimiriusque ad IohannemLasockicollecti et illustrati, Krakow 1900.
Google Scholar

Graczyk W., Paweł Giżycki, biskup płocki (1439-1463), Płock 1999.
Google Scholar

Graff T., Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki (1423-1455) wobec husytyzmu i polityki polsko-czeskiej, ”Mediaevalia Historica Bohemica” 17/1/2014, pp. 127-167.
Google Scholar

Heck R. Maleczyńska E.,Ruch husycki w Polsce. Wybór tekstów źródłowych do 1454 roku, Wrocław 1953.
Google Scholar

Kras P., Edykt wieluński z 1424 roku i udział brachium saeculare w walce z husytyzmem w piętnastowiecznej Polsce, "Summarium", 26-27/1997-1998, pp. 63-77.
Google Scholar

Nikodem J., Husytyzm, zapowiedź reformacji czy jej pierwsza faza?, „Przegląd Zachodni”, 3/2017, pp. 7-20.
Google Scholar

Ożóg K., Pastor bonus – duszpasterskie zabiegi biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w diecezji
Google Scholar

krakowskiej, in: Zbigniew Oleśnicki – książę Kościoła i mąż stanu, ed. F. Kiryk, Krakow 2006, p. 157-170.
Google Scholar

Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984.
Google Scholar

Radzimiński A., Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV wieku i pierwszej połowie XV wieku (studium prozopograficzne), vol. 2. Kanonicy. Toruń 1993.
Google Scholar

Sawicki J., Synody diecezji płockiej i ich statuty, in: Concilia Poloniae, vol. 6, Warszawa 1952.
Google Scholar

Serczyk J., Husytyzm na Mazowszu w drugiej połowie XV wieku, „Studia z dziejów Kościoła katolickiego”, 1/1960.
Google Scholar

Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z roku 1420, publ. J. Fijałek, A. Vetulani, Krakow 1951.
Google Scholar

Ulanowski B., O pracach przygotowawczych do historii prawa kanonicznego w Polsce, Krakow 1887.
Google Scholar

Walkusz J., Husytyzm, in: Encyklopedia Katolicka, vol. 6, Lublin 1993, col. 1346.
Google Scholar

Wojciechowska B., Kościół wobec folkloru w Polsce w XIV i XV wieku, „Kieleckie Studia Teologiczne”, 13/2014, pp. 151-163.
Google Scholar

Zygner L., Wkład Kościoła płockiego i wrocławskiego w życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej końca XIV i pierwszej połowy XV wieku, „Studia Mazowieckie”, 3/2015, pp. 85-119.
Google Scholar

Waldemar Graczyk

w.graczyk@uksw.edu.pl
http://orcid.org/0000-0002-8057-8368

Afiliacja:

Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa Polska

Biogram

Ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Graczyk, dyrektor Instytutu Nauk Historycznych w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i kierownik katedry Historii Średniowiecza w tymże Instytucie. Prowadzi badania nad dziejami Mazowsza, polskim monastycyzmem i historią książki.