https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.3.03
W niniejszym opracowaniu, pomimo ograniczonych przekazów źródłowych na temat samej kadencji, podjęto próbę opisania cenzury Kw. Metellusa Macedońskiego. To on jako pierwszy w swoim rodzie osiągnął zaszczytny urząd, zaś jego kadencja z lat 131-130 w perspektywie czasu wyniosła Cecyliuszy Metellusów do najwyższych funkcji państwowych, a sam ród stał się jednym z najbardziej wpływowych i uprzywilejowanych w Republice Rzymskiej.
Podejmując się opisania roli, jaką odegrał Kw. Metellus Macedoński w życiu politycznym ówczesnego Rzymu, skupiono się na analizie sojuszu wyborczego i konsekwencji wynikających z sensacyjnych wyników, które ustanowiły cenzorami parę plebejuszy. Ponadto ukazano konieczność odczytywania słynnej Oratio de prole augenda, Metellusa, jako próby zarysowania pozytywnego programu dla większości senackiej wobec zgładzenia Tyberiusza Grakchusa.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Bibliografia
Alexander M.C., Trials in the Late Roman Republic, 149 BC to 50 BC, Toronto 1990.
Google Scholar
Aleksandrowicz T., Elita władzy a oratorstwo w schyłkowym okresie Rzeczypospolitej Rzymskiej, Katowice 1996.
Google Scholar
Appel H., Kontrowersje wokół ‘senatus consultum ultimum’ Studia z dziejów późnej republiki rzymskiej, Toruń 2013.
Google Scholar
Appel H., ‘Ite in suffragium’ O wyborach w republikańskim Rzymie, Toruń 2019.
Google Scholar
Astin A.E., The ‘Lex Annalis’ before Sulla, «Latomus» 16/1957, s. 588-613; 17/1958, s. 49-64.
Google Scholar
Astin A.E., Scipio Aemilianus, Oxford 1967.
Google Scholar
Astin A.E., ‘Regimen Morum’, «JRS» 78/1988, s. 14-34.
DOI: https://doi.org/10.2307/301448
Google Scholar
Badian E., Foreign Clientale (264-70 B C ), Oxford 1958.
Google Scholar
Badian E., From the Gracchi to Sulla (1940-59), «Historia» 11.2/1962, s. 197-245.
Google Scholar
Badian E., Studies in Greek and Roman history, Oxford 1964.
Google Scholar
Badian E., Tiberius Gracchus and the Beginning of the Roman Revolution, «ANRW» 1/1972, s. 668-731.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110818352-023
Google Scholar
Badian E., The Consuls 179-49 BC, «Chiron» 20/1990, s. 372-413.
Google Scholar
Badian E., ‘Tribuni plebis’ and ‘res publica’, [w:] ‘Imperium sine fne’: T. Robert S. Broughton and the Roman Republic, ed. J. Linderski, Stuttgart 1996, s. 187-213.
Google Scholar
Bauman R., The Gracchan Agrarian Commission: Four Questions, «Historia» 28.4/1979, s. 385-408.
Google Scholar
Beck H., Money, Power, and Class Coherence: the ambitus Legislation of the 180s B C , [w:] Money and Powerbin the Roman Republic, eds. H. Beck, M. Jehne, J. Serrati, Bruxelles 2016, s. 131-152.
Google Scholar
Behrends O., Zur römischen Verfassung Ausgewählte Schrifen, Göttingen 2014.
DOI: https://doi.org/10.5771/9783835325708
Google Scholar
Bleicken J., Überlegungen zum Volkstribunat des Tiberius Sempronius Gracchus, «Historische Zeitschrif» 247.2/1988, s. 265-293.
DOI: https://doi.org/10.1524/hzhz.1988.247.jg.265
Google Scholar
Brennan T.C., The Praetorship in the Roman Republic, I-II, Oxford 2000.
Google Scholar
Briscoe J., Supporters and Opponents of Tiberius Gracchus, «JRS» 64/1974, s. 125-135.
DOI: https://doi.org/10.2307/299264
Google Scholar
Broughton T.R.S., The Magistrates of the Roman Republic, I: 509 BC -100 BC , New York 1951; II: 99 BC -31 BC , New York 1952.
Google Scholar
Broughton T.R.S., Supplement to the Magistrates of the Roman Republic, New York 1960.
Google Scholar
Broughton T.R.S, Senate and Senators of the Roman Republic: The Prosopographical Approach, «ANRW» 1/1972, s. 250-265.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110818352-009
Google Scholar
Broughton T.R.S., Candidates Defeated in Roman Elections: some ancient Roman ‘also-rans’, «TAPA» 81.4/1991, s. 1-64.
DOI: https://doi.org/10.2307/1006532
Google Scholar
Brunt P.A., ‘Amicitia’ in the Late Roman Republic, «The Classical Journal» 11/1965, s. 1-20.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0068673500003163
Google Scholar
Brunt P.A., Italian Manpower 225 B C – A D 14, Oxford 1971.
DOI: https://doi.org/10.1038/scientificamerican0771-14
Google Scholar
Brunt P.A., The Fall of the Roman Republic and Related Essays, Oxford 1988.
Google Scholar
Burton P.J., Rome and the Third Macedonian War, Cambridge 2017.
DOI: https://doi.org/10.1017/9781316221631
Google Scholar
Campbell B., The Writings of the Roman Land Surveyors, London 2000.
Google Scholar
Clark J.H., Triumph in Defeat Military Loss and the Roman Republic, Oxford 2014.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199336548.001.0001
Google Scholar
Coarelli F., Rome and Environs, London 2008.
Google Scholar
Davies P.J.E., The Archaeology of Mid-Republican Rome: The Emergence of a Mediterranean Capital, [w:] A companion to the archaeology of the Roman Republic, red. J.D. Evans, Malden, MA-Oxford 2013, s. 441-458.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781118557129.ch28
Google Scholar
Davies P.J.E., Architecture and Politics in Republican Rome, Cambridge 2017.
DOI: https://doi.org/10.1017/9781316146026
Google Scholar
Drumann W., Groebe P., Geschichte Roms in seinem Ubergange von der repub1ikanischen zur monarchischen Verfassung, II, Leipzig 1902.
Google Scholar
Dziuba A., Klodia Metelli Literacki portret patrycjuszki, Lublin 2016.
Google Scholar
Epstein D.F., Personal enmity in Roman politics, 218-43 B C , London-New York-Sidney 1987.
Google Scholar
Evans R.J., Q Caecilius Metellus Macedonicus, «Acta Classica» 29/1986, s. 99-103.
Google Scholar
Ferland M., Vie de Quintus Caecilius Metellus Numidicus, diss. Quebec 1968.
Google Scholar
Flaig E., Zrytualizowana polityka. Znaki, gesty i władza w starożytnym Rzymie, przeł. L. Mrozewicz, A. Pawlicka, Poznań 2013.
Google Scholar
Gruen E.S., Roman Politics and the Criminal Courts 149-78 BC, Berkeley 1968.
DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674284210
Google Scholar
Harris W.V., War and imperialism in Republican Rome, 327-70 B C , Oxford 1979.
Google Scholar
Hayne L., The Censorship of 131, «Historia» 27.1/1978, s. 234-235.
Google Scholar
Hillard T., Beness J.L., Late antique memories of republican political polemic: Pseudo-Acro ad Hor Sat 2 1 67 and a ‘dictum Macedonici’, «The Classical Quarterly» 62.2/2012, s. 816-826.
DOI: https://doi.org/10.1017/S000983881200033X
Google Scholar
Hopkins K., Conquerors and Slaves, I: Sociological Studies in Roman History, Cambridge 1978.
Google Scholar
Hopkins K., Death and Renewal, II: Sociological Studies in Roman History, Cambridge 1983.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663
Google Scholar
Hölkeskamp K.-J., Rekonstruktionen einer Republik Die politische Kultur des antiken Rom und die Forschung der letzten Jahrzehnte, Princeton-Oxford 2010.
Google Scholar
Hölkeskamp K.-J., ‘Libera Res Publica’, Stuttgart 2017.
Google Scholar
Humm M., Il ‘regimen morum’ dei censori e le identità dei cittadini, [w:] ‘Homo, caput, persona’ La costruzione giuridica dell’identità nell’esperienza romana Dall’epoca di Plauto a Ulpiano, eds. A. Corbino, M. Humbert, G. Negri, Pavia 2010, s. 283-314.
Google Scholar
Jaczynowska M., Własność ziemska nobilów w okresie schyłku republiki rzymskiej, «Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych» 21/1959, s. 9-49.
Google Scholar
Jarych A.J., ‘Ornamenta urbis et publica magnifcentia’ Wykorzystanie zdobytych dzieł sztuki w przestrzeni republikańskiego Rzymu w okresie od IV do I wieku p n e , diss. Łódź 2017.
Google Scholar
Jarych A.J., Fundacje świątyń ‘ex manubiis’ w obrębie Cyrku Flaminiusza, «Acta Archaeologica Lodziensia» 66/2020, s. 47-64.
Google Scholar
Kallet-Marx R., Hegemony to Empire: The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 BC, Berkeley-Los Angeles 1996.
Google Scholar
Keaveney A., Rome and the Unifcation of Italy, London 2007.
Google Scholar
Kluczek A.A., ‘Concordia ordinum’, czyli o społecznych funkcjach pieniądza w Cesarstwie Rzymskim: uwagi o motywie ‘concordia’ w mennictwie lat 268-282, [w:] Upieniężenie: kiedy moneta staje się pieniądzem XIV Ogólnopolska Sesja Numizmatyczna, Nowa Sól 2011, s. 21-42.
Google Scholar
Kolendo J., Chłop, [w:] Człowiek Rzymu, red. A. Giardina, Warszawa 1997, s. 245-263.
Google Scholar
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu Republiki Rzymskiej, Wrocław 1976.
Google Scholar
Krawczuk A., Sytuacja majątkowa ‘nobilitas’ rzymskiej u schyłku republiki, «Rocznik Naukowo-Dydaktyczny» 14/1962, s. 3-12.
Google Scholar
Kunkel W., Wittmann R., Staatsordnung und Staatspraxis der römischen Republik, II: Die Magistratur, München 1995.
Google Scholar
Lazenby J., Pierwsza wojna punicka, przeł. T. Ładoń, Oświęcim 2012.
Google Scholar
Lazenby J., Wojna Hannibala Historia militarna drugiej wojny punickiej, przeł. T. Ładoń, Oświęcim 2015.
Google Scholar
de Ligt L., Poverty and Demography: the Case of the Gracchan Land Reforms, «Mnemosyne» 57/2004, s. 725-757.
DOI: https://doi.org/10.1163/1568525043083541
Google Scholar
Linderski J., Rzymskie zgromadzenie wyborcze od Sulli do Cezara, Wrocław-Warszaw-Kraków 1966.
Google Scholar
Linderski J., Śmierć Tyberiusza Grakcha, Poznań 1997.
Google Scholar
Lintott A.W., The Constitution of the Roman Republic, Oxford 2002.
Google Scholar
Lo Cascio E., Roman Census Figures in the Second Century BC and the Property Qualification of the Fifh Class, [w:] People, Land, and Politics Demographic Developments and the Transformation of Roman Italy 300 BC-AD 14, red. L. de Ligt, S. Northwood, Leiden-Boston 2008, s. 239-256.
Google Scholar
McDonell M., The Speech of Numidicus at Gellius, N A 1 6, «The American Journal of Philology» 108.1/1987, s. 81-94.
DOI: https://doi.org/10.2307/294915
Google Scholar
McDonell M., Roman manliness: ‘virtus’ and the Roman Republic, Cambridge 2006.
Google Scholar
Mommsen Th., Römisches Staatsrecht, II.1, Leipzig 1874.
Google Scholar
Morgan M.G., The Rise and Fall of the Caecilii Metelli, 284-46 B C , Exeter 1961.
Google Scholar
Morgan M.G., Metellus Macedonicus and the Province Macedonia, «Historia» 18.4/1969, s. 422-446.
Google Scholar
Morgan M.G., The Portico of Metellus: A Reconsideration, «Hermes» 99.4/1971, s. 480-505.
Google Scholar
Morgan M.G., ‘Metellus pontifex’ and ‘Ops Opifera’: A Note on Pliny ‘Naturalis Historia’ 11 174, «Phoenix» 27/1973, s. 35-41.
DOI: https://doi.org/10.2307/1087909
Google Scholar
Morgan M.G., “Cornelius and the Pannonians”: Appian, Illyrica 14, 41 and Roman History, 143-138 B C., «Historia» 23.2/1974, s. 183-216.
Google Scholar
Morgan M.G., Q Metellus (cos 206), ‘dictatorii’ in the pre-Sullan senate, and the end of the dictatorship, «Athenaeum» 79/1991, s. 359-370.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-13122-0_15
Google Scholar
Münzer F., Römische Adelsparteien und Adelsfamilien, Stuttgart 1920.
Google Scholar
Ogilvie R.M., ‘Lustrum Condere’, «JRS» 51.1-2/1961, s. 31-39.
DOI: https://doi.org/10.2307/298833
Google Scholar
Ooteghem J. van, Les Caecilii Metelli de la République, Bruxelles 1967.
Google Scholar
Orlin E.M., Temples, religion, and politics in the Roman Republic, Boston-Leiden 2002.
Google Scholar
Piotrowicz L., Plutarch a Appjan: studja źródłowe do historji Rzymu w epoce rewolucji, okres I (133-70), Poznań 1921.
Google Scholar
Rankov B., A War of Phases: Strategies and Stalemates 264-241, [w:] A Companion to the Punic Wars, ed. D. Hoyos, London 2008, s. 149-166.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444393712.ch9
Google Scholar
Rathbone D.W., The control and exploitation of ‘ager publicus’ in Italy under the Roman Republic, [w:] Taches publiques et entreprise prive’e dans le monde romain, red. J.-J. Aubert, Neuchatel 2013, s. 135-178.
Google Scholar
Reigadas Lavandero E., Censura y ‘res publica’: aportación constitucional y protagonismo politico, Madrid 2000.
Google Scholar
Rich J., The Supposed Roman Manpower Shortage of the Later Second Century BC, «Historia» 32.3/1983, s. 287-331.
Google Scholar
Rich J., Tiberius Gracchus, land and manpower, [w:] Crises and the Roman Empire, eds. O. Hekster, G. de Kleijn, D. Slootjes, Leiden-Boston 2007, s. 153-166.
DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004160507.i-448.36
Google Scholar
Richardson J.S., ‘Hispaniae’ Spain and the development of Roman imperialism, 218-82 BC , Cambridge 2004.
Google Scholar
Richardson L., A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, London 1992.
Google Scholar
Roselaar S., Public Land in the Roman Republic A Social and Economic History of ‘Ager Publicus’ in Italy, 396-89 B C , New York 2010.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199577231.001.0001
Google Scholar
Rosenstein N., Rome at War: Farms, Families, and Death in the Middle Republic, Chapel Hill 2004.
Google Scholar
Ryan F.X., Rank and Participation in the Republican Senate, Stuttgart 1998.
Google Scholar
Sampson G.C., The Crisis of Rome The Jugurthine and Northern Wars and the Rise of Marius, Barnsley 2010.
Google Scholar
Sampson G.C., Rome, Blood and Politics: Reform, Murder and Popular Politics in the Late Republic 133-70 BC, Barnsley 2017.
Google Scholar
Schietinger G.-P., Die letzte Schlacht des Scipio Aemilianus Überlegungen zu seinen innenpolitischen Absichten im Jahr 129 v Chr , «Tyche» 29/2014, s. 165-182.
DOI: https://doi.org/10.15661/tyche.2014.029.15
Google Scholar
Schreiber Ł., L Cecyliusz Metellus Dalmatyński (cos 119), «De re militari» 5/2020, s. 18-39.
Google Scholar
Scullard H.H., Roman Politics 220-150 BC , Oxford 1950.
Google Scholar
Scullard H.H., Scipio Aemilianus and Roman Politics, «JRS» 50/1960, s. 59-74.
DOI: https://doi.org/10.2307/298287
Google Scholar
Seager R., ‘Factio’: Some Observations, «JRS» 62/1972, s. 53-58.
DOI: https://doi.org/10.2307/298926
Google Scholar
Shatzman I., Senatorial Wealth and Roman Politics, Bruxelles 1975.
Google Scholar
Skinner M.B., Clodia Metelli The Tribune’s Sister, Oxford 2011.
Google Scholar
Stockton D., The Gracchi, Oxford 1979.
Google Scholar
Strasburger H., Studien zur alten Geschichte, b. I-II, Hildesheim-New York 1982.
Google Scholar
Suder W., Census populi Demografa starożytnego Rzymu, Wrocław 2003.
Google Scholar
Suder W., ‘Et forte annus pestibus errat’ Epidemie w Republice Rzymskiej, Wrocław 2007.
Google Scholar
Sumner G.V., The Orators in Cicero’s Brutus: Prosopography and Chronology, Toronto 1973.
DOI: https://doi.org/10.3138/9781487574024
Google Scholar
Suolahti J., The Roman Censors, Helsinki 1963.
Google Scholar
Syme R., The Roman Revolution, Oxford 1939.
Google Scholar
Syme R., Sallust, Berkeley-Los Angeles 1964.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520929104
Google Scholar
Szemler G.J., The Priests of the Roman Republic, Bruxelles 1972.
Google Scholar
Śnieżewski S., Salustiusz i historia Rzymu, Kraków 2003.
Google Scholar
Tarwacka A., Wybór i objęcie urzędu przez cenzorów w starożytnym Rzymie, «Zeszyty Prawnicze» 10.2/2010, s. 113-128.
DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2010.10.2.05
Google Scholar
Tarwacka A., Prawne aspekty urzędu cenzora w starożytnym Rzymie, Warszawa 2012.
Google Scholar
Tarwacka A., Cenzorzy a zgromadzenia ludowe w Rzymie okresu republiki, «Opolskie Studia Administracyjno-Prawne» 14.2/2016, s. 45-56.
DOI: https://doi.org/10.25167/osap.1555
Google Scholar
Tarwacka A., Cenzorzy jako propagatorzy polityki prorodzinnej w starożytnym Rzymie, [w:] Przyszłość rodziny w UE Doświadczenie różnych rozwiązań prawnych i podstawowe problemy współczesnych rodzin, Warszawa 2017, s. 249-270.
Google Scholar
Tarwacka A., Mąż czy sędzia cenzorem? Uwagi na marginesie mowy Katona (Gell. 10,23,4), «Zeszyty Prawnicze» 17.4/2017, s. 85-99.
DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2017.17.4.05
Google Scholar
Taylor L.R., The Election of the ‘Pontifex Maximus’ in the Late Republic, «Classical Philology» 37/1942, s. 421-424.
DOI: https://doi.org/10.1086/362648
Google Scholar
Tatum W.J., The ‘Plebiscitum Atinium’ once more, «Res Historica» 29/2010, s. 189-208.
Google Scholar
Treggiari S., Servilia and her Family, Oxford 2019.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198829348.001.0001
Google Scholar
Webb L., Gendering the Roman imago, «Eugesta» 7/2017, s. 140-182.
Google Scholar
Wende M., ‘De Caeciliis Metellis commentationis’, Bonn 1875.
Google Scholar
Willems P., Le Sénat de la République romaine, I-II, Louvain-Paris-Berlin 1885.
Google Scholar
Williamson C., The laws of the Roman people: public law in the expansion and decline of the Roman Republic, Michigan 2007.
Google Scholar
Wiseman T.P., Celer and Nepos, «The Classical Quarterly» 21.1/1971, s. 180-182.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0009838800028913
Google Scholar
Wiseman T.P., New Men in the Roman Senate 139 BC -AD 14, London 1971.
Google Scholar
Wiseman T.P., Cinna the Poet and other Roman Essays, Leicester 1974.
Google Scholar
Wolny M., ‘Lex Claudia’ a rozwój kariery politycznej Gajusza Flaminiusza, «Studia Prawnoustrojowe» 7/2007, s. 324-334.
Google Scholar
Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.
Google Scholar
Zmeskal K., ‘Adfnitas’: die Verwandtschafen der senatorischen Führungsschicht der römischen Republik von 218-31 v Chr , I, Passau 2009.
Google Scholar
English
Italiano
Język Polski