Kościół pw. św. Anny i św. Barbary na zamku wileńskim. Nieukończone mauzoleum królewskie

Karol Guttmejer

doi:10.21697/an.13458

Opublikowane: 2023-12-30

Nr 7 (2023)

Kościół pw. św. Anny i św. Barbary na zamku wileńskim. Nieukończone mauzoleum królewskie

Karol Guttmejer

Artifex Novus

Dział: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.13458

Abstrakt

Badania archeologiczne z lat 1955-1959 na terenie Dolnego Zamku w Wilnie odkryły fundamenty renesansowego kościoła pw. św. Barbary. Budowano go od 1571 r. z fundacji króla Zygmunta Augusta jako miejsce pochówku jego i jego dwóch żon. Świątynia nie została ukończona. Jej mury rozebrano w 1666 r.

Miał to być duży kościół z nawą o wewnętrznej długości 29 m i szerokości 11,60 m, z niespotykanym w tym czasie półkolistym zamknięciem fasady i bardzo wąskim prezbiterium. Odczytanie testamentu króla z 1571 r. pozwoliło na odtworzenie usytuowania planowanych nagrobków króla i jego dwóch żon oraz jednego ołtarza. Miały one stać w narożnikach nawy, na ścianie tęczowej po bokach arkady prezbiterium i na ścianach wzdłużnych. Unikatowe półkoliste zamknięcie fasady zapewne miało odniesienie do funkcji królewskiego kościoła – mauzoleum.

Słowa kluczowe:

Wilno, kościół pw. św. Anny i św. Barbary, mauzoleum, Zygmunt August, Giovanni Cini

Inne teksty tego samego autora

Karol Guttmejer , O Lechu Krzyżanowskim , Artifex Novus: Nr 5 (2021): Numer tematyczny: Zakopane - historia, kultura i sztuka

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Guttmejer, K. (2023). Kościół pw. św. Anny i św. Barbary na zamku wileńskim. Nieukończone mauzoleum królewskie . Artifex Novus, (7), 4–25. https://doi.org/10.21697/an.13458

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych, ASK RK 1/7/0/1/162a.
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN, BK 00974, k. 1.
Google Scholar

Mączyński Jan, Lexicon Latino Polonicum ex optimis Latinae linquae Scriptoribus concinnantum, Borussiae 1564.
Google Scholar

Binding Günther, Die Michaeliskirche in Hildesheim und Bischof Bernward als sapiens architectus, Darmstadt 2013.
Google Scholar

Gryglewski Piotr, De Sacra Antiquitate. Odwołania do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI wieku, Warszawa 2012.
Google Scholar

Gryglewski Piotr, Wpływ fundacji papieskich na polską architekturę początku XVI wieku. Watykański kontekst mauzoleum prymasa Jana Łaskiego, „Roczniki Humanistyczne”, t. 68, 2020, s. 109–138. DOI: https://doi.org/10.18290/rh20684-8s
Google Scholar

Guttmejer Karol, Kościół Bernardynów na Czerniakowie – dwie fazy projektowania i budowy, w: Miraże natury i architektury. Prace naukowe dedykowane profesorowi Tadeuszowi Bernatowiczowi, red. Alina Barczyk, Piotr Gryglewski, Łódź 2021, s. 307–318.
Google Scholar

Hütter Elisabeth, Kavacs Günther, Kirsten Michael, Magirius Heinrich, Forschungen zur Bau- und Kunstgeschichte des Meissner Domes. Das Portal an der Westturmfront und die Fürstenkapelle, Halle 1999.
Google Scholar

Kalinowski Lech, Treści artystyczne i ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, w: tenże, Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa 1989, s. 490–491.
Google Scholar

Kieszkowski Witold, Dolny zamek wileński, „Arkady”, t. 3, 1937, nr 10, s. 506–512 .
Google Scholar

Kitkauskas Napoleonas, Vilniaus pilis: istorija statyba architektūra, Vilnius 2012.
Google Scholar

Kowalczyk Jerzy, Kolegiata w Zamościu, Warszawa 1968.
Google Scholar

Kozakiewiczowa Helena, Mecenat Jana Łaskiego. Z zagadnień sztuki renesansowej w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 23, 1961, nr 1, s. 3–17.
Google Scholar

Kozakiewiczowa Helena, Z działalności budowlanej Zygmunta Augusta (kościół św. Anny – św. Barbary na dolnym zamku wileńskim), „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 30, 1968, nr 4, s. 436–444.
Google Scholar

Krasny Piotr, Krzyżowo-kopułowe kościoły-mauzolea w Polsce w pierwszej połowie wieku XVII, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki”, t. 140, 1992, z. 20, s. 25–52.
Google Scholar

Kunkel Robert, Dwie centralne kaplice: w Gnieźnie i w Pułtusku, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 45, 1983, nr 3–4, s. 287–292.
Google Scholar

Kunkel Robert, Jan Baptysta Wenecjanin, budowniczy i obywatel płocki, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 45, 1983, nr 1, s. 25–50.
Google Scholar

Kunkel Robert, Renesansowa katedra płocka i jej twórca Bernardinus de Gianotis, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 49, 1987, nr 3–4, s. 227–250.
Google Scholar

Kurczewski Jan, Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, cz. 3: Streszczenie aktów kapituły wileńskiej, Wilno 1913.
Google Scholar

Löffler Fritz, Der Dom zu Meissen, Berlin 1973.
Google Scholar

Łoziński Jerzy, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520–1620, Warszawa 1973.
Google Scholar

Mittelalterliche Architektur in Polen: romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel, Hrsg. Herrmann Christofer, Dethard von Winterfeld, Bd. 1, Petersberg 2015.
Google Scholar

Mrozowski Przemysław, Białe plamy w historii sztuki w Polsce XVI wieku, w: Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane profesorowi Jakubowi Pokorze z okazji 70. urodzin, red. Magdalena Maria Olszewska, Agnieszka Skrodzka, współpr. Anna Sylwia Czyż, Warszawa 2015, s. 480–491.
Google Scholar

Nowiński Janusz, Policentryczny charakter wnętrza kościołów dwuchórowych w średniowieczu w kontekście funkcji liturgicznych – przykład katedry w Bambergu i kolegiaty w Tumie pod Łęczycą, „Saeculum Christianum”, t. 28, 2021, nr 2, s. 66–78. DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.2.5
Google Scholar

Povilaitytė Edita, Vitkauskienė Birutė Rūta, Architektas Sigitas Lasavickas, Vilnius 2014.
Google Scholar

Schnell Werner, Der Dom zu Augsburg, Passau 2005.
Google Scholar

Śledziewski Piotr, Kościół św. Anny – św. Barbary intra muros castris vilnensis, „Ateneum Wileńskie”, t. 9, 1933–1934, s. 1–32.
Google Scholar

Tautavičius Adolfas, Archeologiniai kasinėjimai Vilniaus žematinés pilies teritorije 1957–1958 mm, „Lietuvos TSR Mokslų Akademijos Darbai”, Serijia A 1(6), 1959, s. 115–134.
Google Scholar

Tautavičius Adolfas, Vilniaus pilies teritorijos archeologiniai kasinéjimai, „Valstibinés LTSR architektūros paminklų apsaugos inspekcijos metraštis”, t. 2, 1960, s. 3–48
Google Scholar

Valionienė Oksana, Viduramžių Vilnius: Erdvės evoliucija (XIII a. vidurys – XVI a. pirmas ketvirtis), Vilnius 2019.
Google Scholar

Vitkauskienė Birutė Rūta, Amatininkai, architektai ir dailininkai LDK valdovu dvare, „Lietuvos Pilis”, t. 2, 2006, s. 54–67.
Google Scholar

Winterfeld Dethard von, Der Dom im Bamberg, t. 2: Der Befund, Bauform und Bautechnik, Mann 1979.
Google Scholar

Winterfeld Dethard von, mit Renate Kroos, Renate Neumüllers-Klauser, Walter Sage, Der Dom im Bamberg, t. 1: Die Baugeschichte bis zur Vollendung im 13. Jahrhundert, Mann 1979.
Google Scholar