Komunia święta chorych i w niebezpieczeństwie śmierci w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej

JANUSZ GRĘŹLIKOWSKI

doi:10.21697/pk.2017.60.2.05

Opublikowane: 2017-07-17

Tom 60 Nr 2 (2017)

Komunia święta chorych i w niebezpieczeństwie śmierci w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej

JANUSZ GRĘŹLIKOWSKI

Prawo Kanoniczne

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/pk.2017.60.2.05

Abstrakt

Problematyka Komunii świętej chorych w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej stanowi interesujący i ważny element życia religijnego i duszpasterskiego Kościoła tamtego okresu. Uchwały synodalne dostarczają bogatego materiału określającego i normującego tę dziedzinę życia sakramentalnego i religijnego wiernych. Prawodawcy synodalni ustanawiali i podawali szereg przepisów dotyczących nauczania i przygotowywania wiernych do życia eucharystycznego, ważnego i godnego udzielania oraz przyjmowania Eucharystii, troszczyli się o to, aby przyjmowali ją wierni chorzy i będący w niebezpieczeństwie śmierci. Wskazywali na trudności i problemy związane z życiem eucharystycznym i przyjmowaniem Komunii świętej, która miała kształtować życie i postawę chrześcijanina oraz być zabezpieczeniem na odejście z tego świata. Wymagania dotyczące życia eucharystycznego natrafiały nieraz na brak dobrej woli i akceptacji tak ze strony wiernych, jak i duszpasterzy. Toteż prawodawcy synodalni musieli kierować słowa nagany i odpowiednie zarządzenia dyscyplinarne i karne. Chrześcijanie bowiem w Polsce odznaczali się wprawdzie szczerą i żywiołową religijnością lecz w przestrzeganiu wymagań Kościoła co do życia eucharystycznego, wykazywali czasem dużo opieszałości i zaniedbania. Uchwały i zarządzenia synodów odbytych w Polsce przedrozbiorowej mocno zaważyły na życiu religijnym w Polsce, w tym na właściwym rozumieniu i podejściu do przyjmowania u udzielania Eucharystii, także wiernym chorym. Można powiedzieć, że ustawodawstwo synodalne Polski okresu przedrozbiorowego skutecznie zaradzało potrzebom Kościoła polskiego w życiu religijnym i eucharystycznym wiernych.

Słowa kluczowe:

polskie prawo synodalne, synody polskie, Eucharystia, Komunia święta chorych, wiatyk

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

GRĘŹLIKOWSKI, J. (2017). Komunia święta chorych i w niebezpieczeństwie śmierci w ustawodawstwie synodalnym Polski przedrozbiorowej. Prawo Kanoniczne, 60(2), 71–107. https://doi.org/10.21697/pk.2017.60.2.05

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła:
Google Scholar

CHODYŃSKI Z., Statuta synodalia Dioecesis Wladislaviensis et Pomeraniae, Varsaviae 1890.
Google Scholar

CHODYŃSKI Z. i LIKOWSKI E., Decretales Summorum Pontificum pro Regno Poloniae et Constitutiones synodorum provincialium et dioecesanorum Regni eiusdem ad summum collectae, t. II, Posnaniae 1883.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici. Auctoritatae Ioannis Pauli pp. II promulgatus. Kodeks Prawa kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Pallottinum 1984.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici. Pii X Pontificis Maximi iussu digestus. Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, red. P. Gasparri, Romae 1934.
Google Scholar

Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bologna 1973.
Google Scholar

Constitutiones Synodales Editae et Promulgatae ab [...] Andrea Stanislao Kostka Comite in Załuski, Załuskie [...] in Dioecesano Synodo celebrata in Ecclesia Archipresbyterali Lubaviensis [...] Anno Domini MDCCXLV.
Google Scholar

Constitutiones Dioecesanae Sacrae Synodi Chelmensis et vae [...] Georgio Zamoyski [...] Episcopo mandatae et praesidente [...] Anno Domini MDCIV, Crasnostavi Coacta, Zamoscii A. D. 1604.
Google Scholar

Constitutiones Synodorum Dioecesis Vilnensis per [...] Benedictum Woyna [...] diversis temporis in sua Metropoli celebratae [...] Anno 1613.
Google Scholar

Epistola Pastoralis Macieioviana ex mandato /…/ Stanislai in Słupow Szembek /…/ ad usum cleri Archidioecesani Gnesnensis reimpressa Anni Domiini 1720, Varsaviae.
Google Scholar

FIJAŁEK J., Najstarsze statuty synodalne krakowskie biskupa Nankera z 2 października 1320 roku, Kraków 1915.
Google Scholar

FIJAŁEK J. i VETULANI A., Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z roku 1420, Kraków 1915-1920-1951.
Google Scholar

HUBE R., Antiquissimae Constitutiones Synodales Provinciae Gnesnensis, maxima ex parte nunc primum e codicibus manu scriptis typis mandatae, Petropoli 1856.
Google Scholar

Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.
Google Scholar

MAŃKOWSKI A., Constitutiones synodales necnon ordinationers dioecesis Culmensis, Torunii 1929.
Google Scholar

MANSI J. B., Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collection, ed. 2, t. XII, Florentiae-Venetiis 1911.
Google Scholar

Littera Pastoralis alias Instructio seu Monita paterna ad clerum et populum sibi commissum, opera et studio [...] Stephani a Rupiew in Januszowice Rupniewski [...] Episcopi Luceoriensis et Brestensis, circa felicem ad dioecesim ingressum edita et publicata. Anno humanati verbi 1722.
Google Scholar

MINGE J. P., Patrologiae cursus completus. Series Graeca, t. XX, Parisiis 1858.
Google Scholar

MINGE J. P., Patrologiae cursus completus. Series Latina, t. XIV, Parisiis 1880.
Google Scholar

MONTBACH M., Statuta synodalna Sanctae Ecclesiae Wratislaviensis, Wratislaviae 1855.
Google Scholar

SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. IV, Najdawniejsze statuty synodalne diecezji chełmskiej z XV wieku, Lublin 1948.
Google Scholar

SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. VI, Synody diecezji płockiej i ich statuty, Warszawa 1952.
Google Scholar

SAWICKI J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. VIII, Statuty synodalne przemyskie, Wrocław 1955.
Google Scholar

SAWICKI J, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. X, Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963.
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 105-170.
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 519-620.
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Poznań 1966, s. 40-70.
Google Scholar

Statuta Alberti Jastrzębiec Episcopi Cracoviensis Anno Domini 1423, HEYZMAN U., Statuta synodalna Episcoporum Cracoviensis XIV et XV saeculi, w: Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. IV, Warszawa 1875, s. 73-90.
Google Scholar

Synod poznański odbyty pod przewodnictwem Adama Konarskiego, biskupa poznańskiego dnia 26 października 1564 roku, Archiwum Teologiczne 1(1936) s. 78-107.
Google Scholar

Synodus Chełmensis a. 1624. Z. CHODYŃSKI i E. LIKOWSKI, Decretales Summorum Pontificum pro Regno Poloniae et Constitutiones synodorum provincialium et dioecesanarum Regni eiusdem ad summum collectae, t. II, Posnaniae 1883.
Google Scholar

Synodus Dioecesana Chełmiensis ab [...] Christophoro Joannae in Słupow Szembek [...] Episcopo Chełmensi nominato Premislensi [...] Crasnostaviae in Ecclesia Cathedrali [...] Anno Domini MDCCXVII.
Google Scholar

Synodus Dioecesana Leopoliensis Praesidentae [...] Stanislao a Grochowce Grochowski [...] in Ecclesia Metropolitana Leopoliensi Anno Domini MDCXLI.
Google Scholar

Synodus Dioecesana Mednicensis seu Samogitiae sub auspiciis [...] Antonii Dominici Comitis in Lohoyska et Bardyczow Tyszkiewicz [...] in Ecclesia Sua Cathedrali Vornensi Anno Domini MDCCLII [...] Vilnae (b.d.w.).
Google Scholar

Synodus Dioecesana Posnaniensis sub [...] Christophoro Antonio in Słupow Szembek [...] celebrata Anno Domini MDCCXX.
Google Scholar

Synodus Dioecesana Varmiensis Authoritatae [...] Christophori Joannis Comitis in Słupow Szmbek [...] Episcopi Varmiensis et Sambiensis [...] celebrata Anno Domini MDCCXXVI.
Google Scholar

Synodus Provincialis Gnesnensis Provinciae sub [...] Joanne Wężyk [...] Archiepiscopo Gnesnensi [...] Petricoviae A. D. 1628 [...] celebrata. Epistola Pastoralis ad Parochos Provinciae Gnesnensis Bernardum Maciejowski.
Google Scholar

Literatura:
Google Scholar

ABRAHAM W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XIII, Poznań 1963.
Google Scholar

BROVE P., De frequendi Communione in Ecclesia Occidentali ad anno 1000. Documenta varia, Romae 1932.
Google Scholar

BRUCKNER A., Dzieje kultury polskiej, t. I, Warszawa 1939.
Google Scholar

BUDKOWA Z., Księgozbiór polskiego uczonego z XII/XIII wieku, Studia źródłowe 1(1957) s. 109-118.
Google Scholar

BURCZAK K., Prawo azylu w ustawodawstwie synodów galijskich V-VII wieku, Lublin 2005.
Google Scholar

DOWIAT J., Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961.
Google Scholar

Fr. K., Krótki zbiór synodów odbytych w prowincji gnieźnieńskiej (od 1027 do 1523 roku), Warszawa 1896.
Google Scholar

JELICZ A., Anonima tzw. Galla Kronika Polska, w: By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, Warszawa 1975, s. 23-44.
Google Scholar

FUNK F., Patres Apostolici, t. I, Tubingae 1901.
Google Scholar

GLEMMA T., Synody prowincjonalne w Polsce przedrozbiorowej i ich wpływ na życie katolickie w kraju, Poznań 1938.
Google Scholar

GÓRALSKI W., Reformistyczne synody płockie na przełomie XVI i XVII wieku, Płocka 1983.
Google Scholar

GRĘŹLIKOWSKI J., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego, Włocławek 2000.
Google Scholar

GUMPLOWICZ M., Prawodawstwo polskie względem Żydów, Kraków 1867.
Google Scholar

GROMNICKI T., Synody prowincjonalne oraz czynności niektórych funkcjonariuszy apostolskich w Polsce do roku 1357, Kraków 1885.
Google Scholar

HUBE R., Prawo polskie w wieku trzynastym, Warszawa 1874.
Google Scholar

KAŁWA P., Rys historyczny prowincjonalnego ustawodawstwa synodalnego w Polsce przedrozbiorowej, Lublin 1939.
Google Scholar

KOSMAN M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
Google Scholar

KUMOR B., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań-Warszawa 1974.
Google Scholar

KUTRZEBA S. , Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. II, Lwów-Warszawa-Kraków (b.d.w.).
Google Scholar

MORAWSKI M., Synod prowincjonalny prowincji gnieźnieńskiej w dawnej Polsce, Włocławek 1935.
Google Scholar

NASIOROWSKI S., List pasterski kardynała Bernarda Maciejowskiego, Lublin 1992.
Google Scholar

NOWACKI J., Arcybiskup Gnieźnieński Janusz i nieznany synod prowincjonalny w roku 1258, Leopoli 1933.
Google Scholar

PAWIŃSKI A., Synod piotrkowski w roku 1577, w: Źródła dziejowe, t. IV, Warszawa 1877, s. I-XXXVII.
Google Scholar

RAZZI M., De synodis dioecesanis et de constitutionibus synodalibus, Apollinaris 28(1955) s. 302-327.
Google Scholar

SAWICKI A., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań – Warszawa 1974.
Google Scholar

SAWICKI J., Z dziejów ustawodawstwa synodalnego diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego, Kraków 1947.
Google Scholar

SAWICKI J., Ze studiów nad synodami diecezji wrocławskiej w XIII wieku, Prawo Kanoniczne 4(1961), nr 1-4, s. 163-185.
Google Scholar

SCHENK W., Pierwsze wieki Kościoła w Polsce. Służba Boża, w: Historia Kościoła w Polsce, t. I, cz. 1, Poznań-Warszawa 1974.
Google Scholar

SILNICKI T., Biskup Nanker, Warszawa 1953.
Google Scholar

SILNICKI T., GOŁĄB K., Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956.
Google Scholar

SILNICKI T., Dzieje i ustrój Kościoła katolickiego na Śląsku do końca wieku XIV, Warszawa 1953.
Google Scholar

SILNICKI T., Kardynał legat Gwido jego synod wrocławski z roku 1267 i statuty tego synodu, Lwów 1930.
Google Scholar

SILNICKI T., Wpływy francuskie na polski Kościół w XI-XIII wieku, Przegląd Teologiczny 7(1926) s. 49-69.
Google Scholar

SUBERA I., Historia źródeł i nauki prawa kanonicznego, Warszawa 1977.
Google Scholar

SUŁKOWSKI Z., Początki Kościoła polskiego, w: Kościół w Polsce, t. I, Kraków 1966.
Google Scholar

SZUREK S., Ustawy synodów lwowskich z lat 1564, 1593, 1641, 1765, Lwów 1931.
Google Scholar

ŚLIWA T., Stan religijno-moralny wiernych w diecezji przemyskiej w połowie XVI wieku, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 11(1964), z. 4, s. 127-145.
Google Scholar

TYMOSZ S., Ewolucja kościelnego prawa polskiego w świetle kodyfikacji do XIX wieku, Lublin 2008.
Google Scholar

ULANOWSKI B., Acta Capitulorum necnon Iudiciorum Ecclesiasticorum , t. II, Kraków 1902.
Google Scholar

ULANOWSKI B., Synod prowincjalny w Kamieniu, Kraków 1915.
Google Scholar

UMIŃSKI J., Henryk Arcybiskup Gnieźnieński zwany Kietliczem, Lublin 1926.
Google Scholar

VAN HOVE A., Prolegomena, Michliniae 1945.
Google Scholar

VETULANI A., Krakowska Biblioteka Katedralna w świetle swego inwentarza z roku 1110, Slavia Antiqua 4(1953) s. 163-179.
Google Scholar

VETULANI A., Statuty synodalne Henryka Kietlicza, Kraków 1938.
Google Scholar

VETULANI A., Średniowieczny Kościół polski w zasięgu łacińskiej kultury prawniczej, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. I, Lublin 1969, s. 287- 391.
Google Scholar

VETULANNI A., Z badań nad znajomością powszechnego prawa kanonicznego w Polsce w XIII wieku, w: Studia z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1949, s. 37-55.
Google Scholar

WÓJCIK W., Kościelne ustawodawstwo partykularne w Polsce przedrozbiorowej na tle powszechnego prawodawstwa kościelnego, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. I, Lublin 1969, s. 412-478.
Google Scholar

WÓJCIK W., Synody polskie w latach 1918-1968 na tle rozwoju ustawodawstwa synodalnego w Polsce, Prawo Kanoniczne 13(1970) nr 3-4, s. 109-131.
Google Scholar

WÓJCIK W., Wiatyk w średniowiecznym ustawodawstwie biskupów polskich, Ruch Biblijno-Liturgiczny 6(1953), s. 115-133.
Google Scholar

WYSZKOWSKI M., Najstarsze postanowienia synodalne polskie w sprawie Najświętszego Sakramentu, Gazeta Kościelna 41(1934) nr 13, s. 141-143.
Google Scholar

ZACHOROWSKI Z., Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach średnich, Kraków 1912.
Google Scholar

JANUSZ GRĘŹLIKOWSKI

redakcja.pk@uksw.edu.pl

Afiliacja:

Wydział Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska

Biogram

Ks. dr hab. Janusz Gręźlikowski, prof. UKSW – profesor nadzwyczajny na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW w Warszawie, Oficjał Sądu Biskupiego diecezji włocławskiej.