Patriotyzm w filozofii praktycznej Karola Libelta. Wokół rozprawy "O miłości ojczyzny"

Magdalena Woźniewska-Działak

doi:10.21697/spch.2020.56.2.07

Opublikowane: 2020-06-30

Tom 56 Nr 2 (2020)

Patriotyzm w filozofii praktycznej Karola Libelta. Wokół rozprawy "O miłości ojczyzny"

Magdalena Woźniewska-Działak

Studia Philosophiae Christianae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/spch.2020.56.2.07

Abstrakt

Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię nierozłączności narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym.

-------------

Zgłoszono: 19/02/2020. Zrecenzowano: 23/03/2020. Zaakceptowano do publikacji: 07/04/2020

Słowa kluczowe:

Libelt, naród, państwo, patriotyzm, inteligencja, filozofia narodowa

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Woźniewska-Działak, M. (2020). Patriotyzm w filozofii praktycznej Karola Libelta. Wokół rozprawy "O miłości ojczyzny". Studia Philosophiae Christianae, 56(2), 163–191. https://doi.org/10.21697/spch.2020.56.2.07

Cited by / Share

Bibliografia

Bernacki W., Karol Fryderyk Libelt, w: Wybitni Polacy XIX wieku. Leksykon biograficzny, red. T. Gąsowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, 183-191.
Google Scholar

C. Ch., O inteligencji w znaczeniu polskim, Dziennik Literacki (1861)100.
Google Scholar

Fert J., „Zbiorowy – Obowiązek”. Ojczyzna w życiu i dziełach Bogdana Jańskiego i Cypriana Norwida, w: tenże, Poezja i publicystyka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
Google Scholar

Grot Z., Życie i działalność Karola Libelta (1807-1875), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1977.
Google Scholar

Hahn W., Karol Libelt w setną rocznicę urodzin, Maniszewski i Meinhart, Lwów 1907.
Google Scholar

Herbich T., Pragnienie Królestwa. August Cieszkowski, Mikołaj Bierdiajew i dwa oblicza mesjanizmu, Fundacja Świętego Mikołaja Redakcja „Teologii Politycznej”, Warszawa 2018.
Google Scholar

Jakubowski M.N., „O miłości ojczyzny” Libelta jako odpowiedź na Heglowskie „Zasady filozofii prawa”, w: Oblicza polskości, red. A. Kłoskowska, Uniwersytet Warszawski. Program Badań i Współtworzenia Filozofii Pokoju, Warszawa 1990, 75-87.
Google Scholar

Janeczek S., „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego – ideologia, filozofia religijna, katolicka nauka społeczna? Przegląd stanowisk, w: Romantyzmy polskie, red. A. Dziedzic i in., Fundacja Historii Filozofii Polskiej, Warszawa 2016, 7-48.
Google Scholar

Janeczek S., Libelt Karol Fryderyk, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk i in., Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu (Società Internazionale San Tommaso d’Aquino), Lublin 2005, 386-390.
Google Scholar

Kieniewicz S., Jak być Polakiem pod zaborami, w: Oblicza polskości, praca zbiorowa pod red. A. Kłoskowskiej, Uniwersytet Warszawski. Program Badań i Współtworzenia Filozofii Pokoju, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kizwalter T., O nowoczesności narodu. Przypadek Polski, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1999.
Google Scholar

Konstańczak S., Jak może trwać pojęcie Ojczyzny w świadomości narodowej bez istnienia własnego państwa? Koncepcja rozczłonii Ojczyzny Karola Libelta, Rocznik Lubuski 35(2009)1, Zielona Góra 2009.
Google Scholar

Konstańczak S., Moralność jako przedmiot analizy filozoficznej w pracach Karola Libelta, Lumen Poloniae (2009)1, 99-110.
Google Scholar

Konstańczak S., Tolerancja narodowościowa i religijna w koncepcjach pedagogicznych Karola Libelta, w: Tolerancja a edukacja, red. M. Patalon, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, 292-300.
Google Scholar

Kubik G., Wychowanie patriotyczne w duchu jedności – Inspiracje Karola Libelta (1807-1875), w: Studia Socialia Cracoviensia 6(2014)2(11), 209-219. DOI: https://doi.org/10.15633/ssc.785
Google Scholar

Kucharczyk G., Cenzura pruska w Wielkopolsce w czasach zaborów 1815-1914, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.
Google Scholar

Libelt K., Pisma o oświacie i wychowaniu, wybrał i wstępem opatrzył J. Szewczyk, Ossolineum Wrocław 1971.
Google Scholar

Libelt K., Prelekcje Mickiewicza. Kurs czwartoletni, Dziennik Domowy nr 25, 196-197; część druga: Dziennik Domowy nr 26, 203-205.
Google Scholar

Libelt K., Wybór pism pedagogicznych, oprac. B. Suchodolski, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1947.
Google Scholar

Malicki W., Inteligencja Wielkiego Księstwa Poznańskiego wobec zagrożenia bytu narodowego, w: Przegląd Naukowo-Medyczny. Edukacja dla bezpieczeństwa (2009)1.
Google Scholar

Palacz R., Klasycy filozofii polskiej, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa-Zielona Góra 1999.
Google Scholar

Skarga B., Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Google Scholar

Skoczyński J., Romantyzm, w: J. Skoczyński, J. Zwoleński, Historia filozofii polskiej, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.
Google Scholar

Sulej A., „Mózg w pośladkowych nizinach” – o inteligencji w twórczości Cypriana Norwida, Studia Norwidiana 27-28(2009-2010).
Google Scholar

Walicki A., „Filozofia narodowa” i początek sporu o samookreślenie i powołanie inteligencji polskiej, w: tenże, Polska, Rosja, marksizm. Kultura i myśl polska. Prace wybrane, tom 4, red. A. Mencwel, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2011.
Google Scholar

Walicki A., Karol Libelt, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1973.
Google Scholar

Walicki A., Próba syntezy: Karola Libelta „Filozofia słowiańska”, w: tenże, Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970.
Google Scholar

Walicki A., Ruch filozoficzny lat czterdziestych XIX wieku jako program reedukacji i modernizacji narodu, Rozprawy z Dziejów Oświaty 48(2011), 129-154.
Google Scholar