Wobec śmierci. Studium postaw ludzkich w sytuacji granicznej („Brzezina” Andrzeja Wajdy według Jarosława Iwaszkiewicza)

Iwona Kolasińska-Pasterczyk

doi:10.21697/zk.2024.11.12

Opublikowane: 2024-11-25

Nr 11 (2024)

Wobec śmierci. Studium postaw ludzkich w sytuacji granicznej („Brzezina” Andrzeja Wajdy według Jarosława Iwaszkiewicza)

Iwona Kolasińska-Pasterczyk

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.12

Abstrakt

Andrzej Wajda’s The Birch Wood was read through the prism of Karl Jaspers’ reflections on death as a borderline experience. The film shows a model case of the experience of death as a “borderline situation” in its two variants: the death of a loved one (in Bolesław’s case – the loss of his wife) and the inevitability of one’s own death (the last stage of Stanisław’s tuberculosis). These are cases of facing the fundamental, existential mystery of death. The dialectic of death – the death of the Other (to which no one, even the close ones, has access) and one’s own death (revealing its “face” to a specific self) translates into variants of human loneliness and different existential situations (sentenced to death and infected with death). This experience is complemented by the situation of little Ola struggling with the trauma of loss. It is an allegorical commentary on the feeling of being trapped in the universe of death. In the interpretation, the emphasis was placed on those factors that differentiate the messages of Iwaszkiewicz’s story and the film.

Słowa kluczowe:

śmierć, Iwaszkiewicz, Brzezina, trauma, samotność

Inne teksty tego samego autora

Iwona Kolasińska-Pasterczyk, Interwencja bogini/Szatana? "Wenus w futrze" (2013) – lektura palimpsestowa filmu Romana Polańskiego , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 10 (2023): Załącznik Kulturoznawczy 10/2023
Iwona Kolasińska-Pasterczyk, Hitchcock, blondynka i „spojrzenie” (postaci grane przez Grace Kelly) , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 7 (2020)
Iwona Kolasińska-Pasterczyk, Grzechy po włosku według Federica Felliniego. Rzymski tryptyk zatracenia i zanikanie świętości , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kolasińska-Pasterczyk, I. (2024). Wobec śmierci. Studium postaw ludzkich w sytuacji granicznej („Brzezina” Andrzeja Wajdy według Jarosława Iwaszkiewicza). Załącznik Kulturoznawczy, (11). https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.12

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bachelard Gaston, Woda i marzenia, przeł. A. Tatarkiewicz, w: idem, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, przeł. A. Tatarkiewicz, H. Chudak, PIW, Warszawa 1975.
Google Scholar

Burkot Stanisław, Kontemplacja i pasja życia – Jarosław Iwaszkiewicz, w: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki, red. B. Faron, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974.
Google Scholar

Całbecki Marcin, Kurpiowskie Eleusis. O bohaterach „Brzeziny” Jarosława Iwaszkiewicza, „Pamiętnik Literacki” 2017, nr 4.
Google Scholar

Drobina-Sawicka Anna, Brzezina – między Jarosławem Iwaszkiewiczem a Andrzejem Wajdą, w: Kody kultury: interakcja, transformacja, synergia, red. H. Kubicka, O. Taranek, Sutoris, Wrocław 2009.
Google Scholar

Drożdż Anna, Caputa Zbigniew, Studnie w krajobrazie kulturowym Polski na podstawie polskiego atlasu etnograficznego, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG” 2003, nr 2: Woda w przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, red. U. Myga-Piątek.
Google Scholar

Garbicz Adam, Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego. Podróż czwarta 1967–1973, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
Google Scholar

Gogacz Mieczysław, Filozoficzne ujęcie śmierci, „Roczniki Filozoficzne” 1989–1990, z. 1.
Google Scholar

Hendrykowski Marek, Kilka refleksji na temat śmierci w sztuce, w: Strategie śmierci – formy umierania. Świadectwa literackie i kulturoznawcze, red. W.J. Burszta, Volumen SWPS, Warszawa 2004.
Google Scholar

Iwaszkiewicz Jarosław, Brzezina i inne opowiadania, Czytelnik, Warszawa 2022.
Google Scholar

Janiak Michał, Śmierć jako sytuacja graniczna w filozofii Jaspersa i Kierkegaarda, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2014, nr 20.
Google Scholar

Jaspers Karl, Wybór pism: Sytuacje graniczne, przeł. A. Staniewska, w: R. Rudziński, Jaspers, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.
Google Scholar

Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
Google Scholar

Koschany Rafał, Andrzeja Wajdy metoda (nie)wiernej adaptacji – od „Brzeziny” do „Tataraku”, w: Rejony twórczej zmiany. Tekst. Adaptacja. Medialna re-kreacja, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, K. Gołos-Dąbrowska, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2019.
Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Historia filmu polskiego 1895–2014, Universitas, Kraków 2015.
Google Scholar

Lurker Manfred, Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. K. Romaniuk, Pallotinum, Poznań 1989.
Google Scholar

Ładoń Monika, „Jasny uśmiech gruźlika”: wokół „Opowiadania szwajcarskiego” Jarosława Iwaszkiewicza, w: Choroba – ciało – dusza w literaturze i kulturze, red. J. Tymieniecka-Suchanek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2017.
Google Scholar

Matych-Farajter Beata, Organiczna całość w Brzezinie. Ekokrytyczna reinterpretacja opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica” 2020, nr 8.
Google Scholar

Przybylski Ryszard, Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicz 1916–1938, Czytelnik, Warszawa 1970.
Google Scholar

Radion Ewelina, Nad percepcją piosenki „wchodzącej do pokoju Stasia” w trzech Brzezinach: Jarosława Iwaszkiewicza, Zygmunta Mycielskiego i Andrzeja Wajdy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna” 2009, nr 59: Historia Literatury 4, red. G. Ostasz, M. Stanisz.
Google Scholar

Sontag Susan, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Karakter, Kraków 2016.
Google Scholar

Szałek Piotr K., Karla Jaspersa koncepcja śmierci jako sytuacji granicznej, „Analiza i Egzystencja” 2006, nr 3.
Google Scholar

Szubert Mateusz, Żyjąc w cieniu śmierci… Kulturowy obraz gruźlicy, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Literaturoznawczego, Wrocław 2011.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Sontag Susan, Choroba jako metafora [fragmenty], https://www.scribd.com/doc/91984343/Susan-Sontag-Choroba-Jako-Metafora (dostęp 29.02.2024).
Google Scholar

Woźniak Maciej, Literatura i film: Uwikłani w brzezinę, https://pisarze.pl/2013/09/23/maciej-wozniak-literatura-i-film-uwiklani-w-brzezine/ (dostęp 29.02.2024)
Google Scholar