Od drzewa gorączki do toniku z ginem. Historyczne i kulturowe aspekty odkrycia właściwości leczniczych kory chinowej przeciw malarii

Przemysław Nowogórski

doi:10.21697/sc.2021.28.1.6

Opublikowane:

Tom 28 Nr 1 (2021)

Od drzewa gorączki do toniku z ginem. Historyczne i kulturowe aspekty odkrycia właściwości leczniczych kory chinowej przeciw malarii

Przemysław Nowogórski

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.6

Abstrakt

W XVII w. z Ameryki Południowej dotarł do Europy tzw. proszek peruwiański, czyli sproszkowana kora drzewa zwanego przez miejscowych Indian drzewem gorączki. Dzięki niej wyleczono z malarii dużą liczba ludzi. W XIX w. z kory wyizolowano leczniczy alkaloid, chininę i przystąpiono do syntetycznej jej produkcji. Jednocześnie podjęto próby zdobycia sadzonek drzewa chinowego i podjęcia jego hodowli w innych regionach świata. Najskuteczniejsze okazały się Niderlandy, zakładając plantacje chinowca w swojej kolonii w Indonezji. W XIX w. chininę zaczęto dodawać do wody gazowanej, a tę łączono z ginem. Powstały napój stosowany jako środek antymalaryczny w wojsku brytyjskim w Azji Południowej.

Słowa kluczowe:

malaria, chinina, gorączka, tonik, gin

Inne teksty tego samego autora

Przemysław Nowogórski, Egipski kontekst wynalezienia alfabetu (inskrypcje z Serabit Al-Chadim oraz Wadi Al-Hôl) , Saeculum Christianum: Tom 22 (2015)
Przemysław Nowogórski, NAJSTARSZE HEBRAJSKIE INSKRYPCJE ALFABETYCZNE (ANALIZA EPIGRAFICZNA) , Saeculum Christianum: Tom 23 (2016)
Przemysław Nowogórski, Fundacja sanktuarium Kubbat As-Sachra wyrazem pobożności lub polityki kalifa ABD AL-MALIKA IBN MARWANA , Saeculum Christianum: Tom 24 (2017)
Przemysław Nowogórski, Najazd faraona Sziszaka/Szeszonka na Kanan. Relacja biblijna a źródła egipskie , Saeculum Christianum: Tom 25 (2018)
Przemysław Nowogórski, Starożytne miasta w basenie Morza Śródziemnego- w poszukiwaniu formy idealnej , Saeculum Christianum: Tom 26 Nr 2 (2019)
Przemysław Nowogórski, The Oldest Hebrew Alphabetic Inscriptions (The Epigraphical Analysis) , Saeculum Christianum: Tom 23 (2016): English edition
Przemysław Nowogórski, The Egyptian context of the invention of the alphabet (inscriptions from serabit Al-Khadim and Wadi Al-Hôl) , Saeculum Christianum: Tom 22 (2015): English edition
Przemysław Nowogórski, The Foundation of the Qubbat as-Sakhrah Sanctuary as an expression of Abd-al Malik Ibn Marwan’s piety and/or political premises , Saeculum Christianum: Tom 24 (2017): English edition
Przemysław Nowogórski, Synagogi w Palestynie e okresie Drugiej Świątyni w kontekście historycznym i archeologicznym , Saeculum Christianum: Tom 21 Nr 1 (2014)
Przemysław Nowogórski, Sefforis-Perła Galilei- w historii i w tradycji (do podboju arabskiego) , Saeculum Christianum: Tom 20 Nr 1 (2013)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nowogórski, P. (2021). Od drzewa gorączki do toniku z ginem. Historyczne i kulturowe aspekty odkrycia właściwości leczniczych kory chinowej przeciw malarii . Saeculum Christianum, 28(1), 76–89. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.6

Cited by / Share

Bibliografia

Andrews B. G., Ledger Charles (1818-1905), w: Australian Dictionary of Biography, t. 5, Carlton 1974, s. 73-74.
Google Scholar

Bado S., Anastasis corticis peruviae seu chinaechinae, Genevae 1653.
Google Scholar

Brockway L., Science and Colonial Expansion. The Role of British Royal Botanic Gardens, “American Ethnologist”, 6/1979, nr 3, s. 455-470. DOI: https://doi.org/10.1525/ae.1979.6.3.02a00030
Google Scholar

Bronner F., Perfiles humanos y politicos del conde de Chinchón, virrey del Perù (1629-1639), „Revista de Indias”, 37/1977, s. 647-657.
Google Scholar

Bruce-Chwatt L., John MacCulloch M.D. F.R.S (1773-1835): (The precursor of the discipline of malariology), “Medical History”, 1977, nr 21, s. 156-165. DOI: https://doi.org/10.1017/S0025727300037686
Google Scholar

Bruce-Chwatt L., Alphonce Laveran’s Discovery 100 years ago and today’s global fight against malaria, “Journal of the Royal Society of Medicine”, vol. 74, July 1981, s. 531-536. DOI: https://doi.org/10.1177/014107688107400715
Google Scholar

Bruni L., Historiae Florentini populi, Firenze 1444.
Google Scholar

Bruni L., Istoria fiorentina. Tradotta in volgare da Donato Acciajuoli, 1476, Firenze 1861.
Google Scholar

Chmielowski B., Nowe Ateny, albo akademia wszelkiej sciencyi pełna, Lwów 1745.
Google Scholar

Deb Roy R., Malaria Subjects: Empire, Medicine and Nonhumans in British India 1820-1909, Cambridge 2017. DOI: https://doi.org/10.1017/9781316771617
Google Scholar

Denzel L., Quelques essays d’acclimatation du quinquina, “Revue d’Histoire de la Pharmacie”, 18/1930, s. 88-93. DOI: https://doi.org/10.3406/pharm.1930.9873
Google Scholar

Dillon P., The Much-Lamented Death of Madame Geneva: The Eighteenth-Century Gin Crazy, London 2002.
Google Scholar

Discover the Rich and Original History of the First Tonic in the World, www.schweppes.eu/heritage (dostęp: 20.12.2018.)
Google Scholar

Ferez S., Louis XIV et la quinquina, “Vesalius”, 9/2003, nr 2, s. 25-30.
Google Scholar

Gibbs F., Joseph Priestley: Adventure in Science and Champion of Truth, London 1965.
Google Scholar

Hanigsbaum M., Wollcox M., Cinchon, w: Traditional Medicinal Plants and Malaria, red. M. Willcox, G. Bodeker, P. Rosoanaivo, Boca Raton 2004, s. 21-41. DOI: https://doi.org/10.1201/9780203502327
Google Scholar

Holland B., The Joy of Drinking, New York 2007.
Google Scholar

Jarcho S., Quinine’s Predecessor. Francesco Torti and the Early History of Cinchona, Baltimore 1993.
Google Scholar

Koter Z., Gorzki smak toniku, „Wiedza i Życie”,1997, nr 7, s. 11-13.
Google Scholar

Laissus Y., Notes sur manuscrits de Joseph de Jessieu (1704-1779) conserves à la Bibliothèque Central du Muséum National d’Histoire Naturalle, C. R. du 89ème Congrès national des sociétés savantes, Lyon 1964, s. 9-16.
Google Scholar

Lancisius J., De noxiis paludume ffluvii seorumque remediis libri duo, Romae 1717. DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.50605
Google Scholar

Lee M., Plants against malaria, Part 1, Cinchona or the Peruvian bark, “Journal of the Royal College of Phsysiciansof”, 32/2002, nr 3, s. 189-196.
Google Scholar

Markham A. H., The Life of Sir Clements R. Markham, London 1917.
Google Scholar

Markham C. R., A Memoir of the Lady Ana de Osorio Contess of Chochon and Vice-Queen of Peru, London 1874.
Google Scholar

Markham C. R., Peruvian Bark. A popular account on the Introduction of Chinchona Cultivation into British India, London 1880. DOI: https://doi.org/10.5962/bhl.title.104932
Google Scholar

Muratori L. A., Vita Francisi Torti, medicimutinesis, w: L. A. Muratori, Di Alcuni Uomini Illustri, Napoli 1778, s. 3-40.
Google Scholar

Ortiz-Crespo F., La cinchona antes y después del Virrey del Conde de Chinchón, “Interciensia”, 1994, nr 19, s. 1-7.
Google Scholar

Palma R., Los polvos de la condesa, “El Correo del Perú (periodic semenal con ilustracion mensuales)”, 2/1872, nr 41, s. 323-324.
Google Scholar

Pappas G., Kiriaze I. J, Falangas M. E, Insight into infectious disease in the era of Hippocrates, “International Journal of Infectious Diseases”, 12/2008, nr 4, s. 347-350. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijid.2007.11.003
Google Scholar

Paz Soldán C. E, Las tercianas del Conde de Chinchón, según el “Diario de Lima” de Juan Antonio Suardo, Lima 1938.
Google Scholar

Pelletier J., Caventou J. B., Analyse Chimique des Quinquinas, Paris 1821.
Google Scholar

Podbielkowski Z., Słownik roślin użytkowych, Warszawa 1989.
Google Scholar

Posner M. Ch., Bryun G. W., An Illustrated History of Malaria, London 1997.
Google Scholar

Priestley J., Directions for impregnating water with fixe air, in order to communicate to it the peculiar spilit and virtues of Pyrmont water, and Rother universals waters of a similar nature, London 1772.
Google Scholar

Rossignol P., Les travaux scientifiques de Joseph Pelletier, “Revue d’Histoire de la pharmacie”, 77/1989, nr 281-282, s. 135-152. DOI: https://doi.org/10.3406/pharm.1989.3492
Google Scholar

Skemer D., Binding words: Textual amulets in the Middle Ages, The Pennsylvania State University Press 2006.
Google Scholar

Skinner E., The Gin Craze: Drink, Crime & Woman in 18th century London, www.culturalshifts.com (dostęp: 20.12.2018).
Google Scholar

Taylor N., Cinchona in Java. The Story of Quinine, New York 1945.
Google Scholar

Underwood E. A., Franciscus Silvius and his iatrochemical school, “Endeavour”, 31/1972, s. 73-176.
Google Scholar

Warner J., Can legislation prevent debauchery? Mother gin and public health in 18th-century England, ”American Journal of Public Health”, 91/2001, nr 3, s. 375-384. DOI: https://doi.org/10.2105/AJPH.91.3.375
Google Scholar

Weddell H. A., Addition à la flore de L’Amerique du Sud, Paris 1850.
Google Scholar