Jedna czy wiele normatywności?

Michał Piekarski

doi:10.21697/2018.54.2.11

Opublikowane: 2019-03-29

Tom 54 Nr 2 (2018)

Jedna czy wiele normatywności?

Michał Piekarski

Studia Philosophiae Christianae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/2018.54.2.11

Abstrakt

Celem niniejszych rozważań jest zarysowanie nowego podejścia w analizowaniu, czym jest normatywność. Po pierwsze (§1–2) wskazuję na miejsce problemu normatywności we współczesnej filozofii, koncentrując się sporze pomiędzy naturalizmem i antynaturalizmem. Następnie (§3) omawiam tzw. odgórną drogę w badaniu normatywności, którą przeciwstawiam inspirowanej przez współczesną filozofię nauki, drodze oddolnej (§4). W integracji podejścia odgórnego i oddolnego upatruję możliwość takiego badania zjawisk normatywnych, które nie będzie ich redukowało do jednego z rodzajów normatywności (np. moralności).

Słowa kluczowe:

normatywność, naturalizm, antynaturalizm, pole normatywne, filozofia nauki

Inne teksty tego samego autora

Michał Piekarski, THE PROBLEM OF LOGICAL FORM: WITTGENSTEIN AND LEIBNIZ , Studia Philosophiae Christianae: Tom 56 Nr S1 (2020)
Michał Piekarski, (Gesichts)züge, Notation and Graphicness of Signs. Deconstruction in Wittgenstein’s Tractatus , Studia Philosophiae Christianae: Tom 58 Nr 2 (2022)
Michał Piekarski, Can action be normative? Some preliminary remarks , Studia Philosophiae Christianae: Tom 52 Nr 3 (2016)
Michał Piekarski, Two arguments supporting the thesis of the predictive nature of reasons for action , Studia Philosophiae Christianae: Tom 54 Nr 1 (2018)
Michał Piekarski, One or many normativities? , Studia Philosophiae Christianae: Tom 54 Nr 1 (2018)
Michał Piekarski, Problem formy logicznej: Wittgenstein a Leibniz , Studia Philosophiae Christianae: Tom 51 Nr 1 (2015)
Michał Piekarski, Podstawy fenomenologii poznania a problem języka. Uwagi do książki Witolda Płotki "Studia z fenomenologii poznania" , Studia Philosophiae Christianae: Tom 55 Nr 4 (2019)
Michał Piekarski, Od Redakcji: Poznanie rozproszone – nowa teoria poznania dla kognitywistyki? , Studia Philosophiae Christianae: Tom 60 Nr 1 (2024)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Piekarski, M. (2019). Jedna czy wiele normatywności?. Studia Philosophiae Christianae, 54(2), 61–81. https://doi.org/10.21697/2018.54.2.11

Cited by / Share

Bibliografia

Audi R., Ethical Naturalism, w: The Oxford Handbook of Ethical Theory, red. D. Copp, Oxford University Press, Oxford 2006, 91–121.
Google Scholar

Audi R., Natura normatywności oraz projekt naturalizacji pojęć normatywnych, w: W świecie powinności, red. B. Brożek, M. Hohol, Ł. Kurek, J. Stelmach, Copernicus Center Press, Kraków 2013, 37–78.
Google Scholar

Barandiaran X., Egbert M., Quantifying Normative Behaviour and Precariousness in Adaptive Agency, w: Proceedings of the 11th European Conference on Artificial Life, red. T. Lenaerts, M. Giacobini et al., Presented at the ECAL, The MIT Press, Cambridge MA 2011, 210–218.
Google Scholar

Barandiaran X., Egbert M., Norm-Establishing and Norm-Following in Autonomous Agency, Artificial Life Journal 20(2014), 5–28.
Google Scholar

Barandiaran X., Di Paolo E., Rohde M., Defining Agency. individuality, normativity, asymmetry and spatio-temporality in action, Journal of Adaptive Behavior 17(2009)5, 367–386, DOI: 10.1177/1059712309343819.
Google Scholar

Bicchieri C., The Grammar of Society, Cambridge University Press, New York 2006.
Google Scholar

Bicchieri C., Muldoon R., Social Norms, w: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 Edition), ed. E. N. Zalta, URL = https://plato.stanford.edu/archives/spr2014/entries/social-norms/ [dostęp 2.01.2018].
Google Scholar

Bickhard M., Process and Emergence: Normative Function and Representation, w: Process Theories. Crossdisciplinary studies in dynamic categories, red. J. Seibt, Springer, Dordrecht 2003, 121–155. DOI: 10.1007/978-94-007-1044-3_6.
Google Scholar

Bickhard M., Model interaktywistyczny, tłum. z ang. M. Miłkowski, Przegląd Filozoficzno-Literacki. Kognitywistyka. Reprezentacje 2(2014)39, 109–166.
Google Scholar

Bickhard M., Christensen W., The Process Dynamics of Normative Function, The Monist 85(2002)1, 3–28.
Google Scholar

Boghossian P., The Rule-Following Considerations, Mind 98(1989), 507–549.
Google Scholar

Boghossian P., The Normativity of Content, Philosophical Issues 13(2003), 31–45.
Google Scholar

Brandom R.B., Making It Explicit: Reasoning, Representing, and Discursive Commitment, Harvard University Press, Cambridge MA 1994.
Google Scholar

Brandom R.B., Articulating Reasons, Harvard University Press, Cambridge MA 2000.
Google Scholar

Broome J., Is rationality normative?, Disputatio 23(2007), 161–178.
Google Scholar

Brożek B., Normatywność prawa, Wolters Kluwer Polska–LEX, Kraków 2012.
Google Scholar

Brożek B., Pojęcie normatywności, w: A. Brożek, B. Brożek, J. Stelmach, Fenomen normatywności, Copernicus Center Press, Kraków 2013, 19–44.
Google Scholar

Churchland P.S., Moralność mózgu. Co neuronauka mówi o moralności, tłum. z ang. M. Hohol, N. Marek, Copernicus Center Press 2013, Kraków 2013.
Google Scholar

Copp D., Naturalizm moralny i trzy stopnie normatywności, tłum. z ang. P. Markowski, Etyka 42(2009), 51–83.
Google Scholar

Craver C.F., When mechanistic models explain, Synthese 153(2006)3, 355–376, DOI: 10.1007/s11229-006-9097-x.
Google Scholar

Darden L., Reasoning in Biological Discoveries, Cambridge University Press, Cambridge MA 2006.
Google Scholar

Davies P.S., Norms of Nature. Naturalism and the Nature of Functions, MIT Press, Cambridge MA 2001.
Google Scholar

De Waal F., Małpy i filozofowie, tłum. z ang. B. Brożek, M. Furman, Copernicus Center Press, Kraków 2013.
Google Scholar

De Waal, F., Natural Normativity: The ‘Is’ and ‘Ought’ of Animal Behavior, Behaviour (2014)151, 185–204.
Google Scholar

Dretske F., Explaining Behavior: Reasons in a World of Causes, MIT Press, Cambridge MA 1988.
Google Scholar

Duchliński P., Normatywność – jej źródła i sposoby badania. Analiza metateoretyczna, w: P. Duchliński, A. Kobyliński, R. Moń, E. Podrez, O normatywności w etyce, Wydawnictwo WAM, Kraków 2015, 16–62.
Google Scholar

Gibbard A., Meaning and Normativity, Philosophical Issues 5(1994), 95–115.
Google Scholar

Godfrey-Smith P., A Modern History Theory of Functions, Noûs 28(1994), 344–362.
Google Scholar

Haidt J., The Emotional Dog and Its Rational Tail, Psychological Review 108(2001)4, 814–834.
Google Scholar

Hartmann N., Ethik, De Gruyter, Berlin 1926.
Google Scholar

Heller M, Przeciw fundacjonizmowi, w: tenże, Filozofia i wszechświat, Kraków 2006, 82–104.
Google Scholar

Henderson D., Norms, in: The Oxford Handbook of Philosophy of Social Science, red. H. Kingcaid, Oxford University Press, Oxford 2017, 409–435.
Google Scholar

Hohol M., The Normativity of Mathematics. A Neurocognitive Approach, w: The Many Faces of Normativity, red. J. Stelmach, B. Brożek, M. Hohol, Copernicus Center Press, Kraków 2012, 191–222.
Google Scholar

Hutchins E., Cognition in the wild, MIT Press, Cambridge MA 1995.
Google Scholar

Hutchins E., Cognitive Ecology, Topics in Cognitive Science 2(2010)4, 705–715.
Google Scholar

Ingarden R., Wykłady z etyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.
Google Scholar

Friston K.J., Free Energy Principle for Biological Systems, Entropy 14(2012), 2100–2121.
Google Scholar

Friston K.J., Stephan K.E., Free-energy and the brain, Synthese 159(2007), 417–458.
Google Scholar

Kalinowski J., Teoria poznania praktycznego, Wydawnictwo Naukowe KUL, Lublin 1960.
Google Scholar

Kelsen H., General Theory of Law and State, Harvard University Press, Cambridge MA 1945.
Google Scholar

Korsgard Ch., The Sources of Normativity, Cambridge University Press, New York 1996.
Google Scholar

Kripke S., Wittgenstein on Rules and Private Language, Harvard University Press, Cambridge MA 1982.
Google Scholar

Machamer P., Darden L., Craver C.F., Myślenie w kategoriach mechanizmów, tłum. z ang. W.M. Hensel, Przegląd Filozoficzno-Literacki 31(2011) 2–3, 145–173.
Google Scholar

Millikan R.G., Language, thought, and other biological categories: new foundations for realism, The MIT Press, Cambridge MA 1984.
Google Scholar

Millikan R.G., Funkcje biologiczne – dwa paradygmaty, tłum. z ang. J. Klimczyk, Przegląd Filozoficzno-Literacki 31(2011) 2–3, 107–143.
Google Scholar

Moń R., Warto czy należy? Studium na temat istoty i źródeł normatywności, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2011.
Google Scholar

Piekarski M., Frans de Waal i filozofowie, Avant. Trends in Interdisciplinary Studies 4(2015)3, 138–147.
Google Scholar

Piekarski M., Od typiki doświadczenia do normatywnej antycypacji. Przyczynek do fenomenologii normatywności, Filo-Sofija 33(2016)2, 71–86.
Google Scholar

Piekarski M., Two Arguments Supporting the Thesis about the Predictive Nature of Reasons for Action, w tym tomie, Studia Philosophiae Christianae 54(2018)1, 93-119.
Google Scholar

Piekarski M., Wachowski W., Artifacts as Social Things: Design-Based Approach to Normativity, w recenzji.
Google Scholar

Scheler M., Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik: Neuer Versuch der Grundlegung eines ethischen Personalismus, Felix Meiner Verlag, Hamburg 2014.
Google Scholar

Tomasello M., Historia naturalna ludzkiego myślenia, tłum. z ang. B. Kucharzyk, R. Ociepa, Copernicus Centre Press, Kraków 2015.
Google Scholar

Wachowski W., Normatywność usytuowana. Ujęcie ekologiczne, Studia Philosophiae Christianae 54(2018)1, 143-165.
Google Scholar

Waleszczyński A., Efekt Knobe’a z perspektywy etyki tomistycznej. Problem porządków i kompetencji normatywnych, Studia Philosophiae Christianae 54(2018)1, 93-119.
Google Scholar

Whiting D., What is the Normativity of Meaning?, Inquiry 59(2013)3, 219–238.
Google Scholar

Ylikoski P., Social Mechanism, w: International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 2nd edition, vol. 22 (Elsevier), 415–420. DOI: 10.1016/B978-0-08-097086-8.03194-9.
Google Scholar