Abstrakt

Niniejszy szkic nie do końca jest tekstem o charakterze naukowym. W moim autorskim zamyśle stanowi on raczej swoisty esej naukowy – taki mianowicie, który czyni swą dominantą (kompozycyjną, myślową, wyobraźniową, afektywną) stare fotografie. O doniosłej, niepodrzędnej roli fotografii w jego obrębie świadczy nade wszystko fakt, że każdy wyodrębniony wokół konkretnego zdjęcia fragment wywodu osiąga kulminację przebiegu znaczeniowego w p o e t y c k i e j e k f r a z i e p o ś w i ę c o n e j d a n e m u z d j ę c i u, ekfraza ta pozostaje zaś w bezpośrednim związku, tematycznym i znaczeniowym, z partiami odwołującymi się –
w mniejszym bądź większym stopniu – do dyskursu naukowego. („Niezbędność” fotografii w tej z gruntu heterogenicznej rozprawie bodaj najdobitniej uwidacznia się w paragrafach opatrzonych tytułem Iluminacja, których wymowa w zupełności opiera się na transsemiotycznym przepływie znaczeń; usunięcie zdjęć z tych paragrafów uczyniłoby je wręcz wypowiedziami pozbawionymi sensu, a już na pewno – pozbawionymi t y c h w ł a ś n i e znaczeń.) W moim przeświadczeniu niniejszy szkic można zatem w sposób umotywowany określić mianem „fotoeseju”, przy czym upatrywałabym jego niekonwencjonalnego charakteru w zespoleniu elementów naukowości i – immanentnie motywowanej – poetyckości. Sądzę, że gatunek fotoeseju stwarza szanse na ożywienie myśli humanistycznej: np. na polu badań tekstów kultury zwłaszcza artystycznych lub jako takie interpretowanych) daje okazję do otwarcia (quasi)naukowego dyskursu na transsemiotyczną i transmedialną sferę znaczeniową oraz związane z nią rozpoznania, dopuszcza m.in. uwzględnienie myśli, wyobrażeń i przeżyć związanych z „intertekstualnością fakultatywną” (termin Ryszarda Nycza), wreszcie uwalnia autorów od „przymusu” odwoływania się do prac tych badaczy analogicznych zagadnień, którzy niekoniecznie byli dla nich realną inspiracją, a których pominięcie „w normalnym trybie” uznano by za defekt rozprawy. Biorąc pod uwagę ostatnią kwestię, odsyłam wszystkich czytelników, którzy są zainteresowani bardziej systematycznym wywodem na temat form wizualno-tekstowych oraz bogatą bibliografią na ich temat, do obszernej książki Marianny Michałowskiej Foto-teksty. Związki fotografii z narracją, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012. Zob. także publikację Marty Koszowy, W poszukiwaniu rzeczywistości. Mediacyjna rola fotografii we współczesnej prozie polskiej, Universitas, Kraków 2013.