Ewolucja społeczeństwa obywatelskiego demokracji zachodnich w ujęciu kulturoznawczym. Model „wzorów obywatelskości” i społecznego zaangażowania – obecne reminiscencje przemian społeczno-kulturowych i ich następstwa

Małgorzata Durzewska

doi:10.21697/zk.2025.12.01

Opublikowane: 2025-12-15

Nr 12 (2025)

Ewolucja społeczeństwa obywatelskiego demokracji zachodnich w ujęciu kulturoznawczym. Model „wzorów obywatelskości” i społecznego zaangażowania – obecne reminiscencje przemian społeczno-kulturowych i ich następstwa

Małgorzata Durzewska

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.01

Abstrakt

W artykule przedstawiono charakterystyczny dla współczesnych demokracji rozwój społeczeństwa obywatelskiego z perspektywy kulturoznawczej. Ujęto temat przemian społeczno-kulturowych w ramach pojęć: kultury, jako determinanty ludzkich zachowań społecznych; wzorów kultury, jako wytycznych owych działań oraz wzorów obywatelskości jako wzorców postępowania członków społeczeństw obywatelskich. Omówiono etapy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego od lokalnego, przez globalny do transkulturowego, jako dowód przemian społeczno-kulturowych w sferze działalności „praxis” współczesnych ruchów społecznych i inicjatyw obywatelskich, działających w czasie globalizacji, transkulturowości i mediów cyfrowych. Wskazane zmiany sposobów działania członków społeczeństw obywatelskich, charakterystycznych dla funkcjonowania współczesnych społeczeństw krajów wysokorozwiniętych cywilizacyjnie, głównie technologicznie, odzwierciedlają kształt dzisiejszych społeczeństw obywatelskich. Zaproponowano nazwanie ich „transkulturowymi społeczeństwami obywatelskimi zapośredniczonymi cyfrowo” – jako współczesny model teoretyczny kolejnego etapu rozwoju społeczeństwa obywatelskiego czasów współczesnych.

Słowa kluczowe:

społeczeństwo obywatelskie, kultura, przemiany społeczno-kulturowe, wzory obywatelskości, transkulturowość

Podobne artykuły

Piotr Jakubowski, Festiwal UPS: UKSWordzka platforma sztuki „Tydzień z kulturą muzyczną na UKSW” - sprawozdanie , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 2 (2015)
Daria Mazur, Krajobrazy nowej duchowości? – refleksje nad wybranymi filmami Małgorzaty Szumowskiej , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 12 (2025)
Anna Wróblewska, Kultura, czyli najmniej kochane dziecko w rodzinie , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 3 (2016)
Jadwiga Gracla, 'Zbrodnia i kara' Fiodora Dostojewskiego w teatrze – przemiany gatunku (na przykładzie wybranych spektakli) , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 8 (2021)
Marlena Rycombel, Kapuściński passé? Ignacego Karpowicza trawestacja literackiego modelu pisarstwa mistrza reportażu a przemiany sceny komunikacyjnej , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)
Paweł Kuciński, Kto to jest geniusz? Kulturowe historie Słowackiego i Mickiewicza po odzyskaniu niepodległości , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 6 (2019)
Jewdokimow Marcin, Polski dom. Przemiany dyskursów i praktyk zamieszkiwania we współczesnej Polsce , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 1 (2014)
Paweł Kuciński, Kulturowe czy polityczne wojny domowe? Mit i rewolucja w prawicowej poezji dwudziestolecia międzywojennego , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 8 (2021)
Klaudia Żubryk, Tekst główny a tekst zależny. O wariacjach tworzenia fandomów i narracji transmedialnych wokół twórczości autorki-fanki , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 11 (2024)
Anna Wróblewska, Kama Pawlicka, Patryk Dziurski, Wokół zarządzania kulturą. Rezultaty badania ankietowego , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 4 (2017)

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Durzewska , M. (2025). Ewolucja społeczeństwa obywatelskiego demokracji zachodnich w ujęciu kulturoznawczym. Model „wzorów obywatelskości” i społecznego zaangażowania – obecne reminiscencje przemian społeczno-kulturowych i ich następstwa . Załącznik Kulturoznawczy, (12), 13–43. https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.01

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bauman Zygmunt, Globalizacja, tłum. Ewa Klekot, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000.
Google Scholar

Bauman Zygmunt, Kultura jako praxis, tłum. Jacek Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Bilewicz Aleksandra, Potkańska Dominika, Jak kiełkuje społeczeństwo obywatelskie. Kooperatywy spożywcze w Polsce jako przykład nieformalnego ruchu społecznego, „Trzeci Sektor” 2013, nr 31 (3), s. 25-44.
Google Scholar

Castells Manuel, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2003.
Google Scholar

Cyboran Beata, Diagnoza w animacji społeczno-kulturowej środowisk lokalnych, „Edukacja Dorosłych” 2011, nr 2, s. 99-109.
Google Scholar

Durzewska Małgorzata, Animacja społeczności lokalnych a budowanie społeczeństwa obywatelskiego, [w:] Społeczności lokalne. Konteksty przemian i innowacje, red. Herudziński Tomasz, Swacha Piotr, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2018, s. 68-78.
Google Scholar

Durzewska Małgorzata, Próba uchwycenia wzorów obywatelskości w przestrzeni płynnej nowoczesności, [w:] Wzory kultury a wzory obywatelskości, red. Małgorzata Durzewska, „Studia kulturoznawcze” 2(12)2017, s. 25-37.
Google Scholar

Durzewska Małgorzata, Współczesne formy inicjatyw społecznych w dobie pandemii COVID-19 na przykładzie wybranych rodzimych inicjatyw lokalnych, [w:] Współczesne formy obyczajowo-publiczne w życiu społecznym i kulturowe historie, red. Małgorzata Durzewska, Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Poznań 2022, s. 143-162.
Google Scholar

Giddens Anthony, Socjologia, tłum. Alina Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Google Scholar

Grad Jan, Wzory kultury a kształtowanie standardów obywatelskiego myślenia i działania, [w:] Wzory kultury a wzory obywatelskości, red. Durzewska M., „Studia kulturoznawcze” 2017, 2(12), s. 11-23.
Google Scholar

Habermas Jürgen, Rzecz o kondycji i ustroju Europy, przeł. Andrzej M. Kalinowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
Google Scholar

Jenks Chris, Kultura, przeł. Wojciech J. Burszta, Zysk i S-ka, Poznań 1999.
Google Scholar

Kroeberg Alfred Louis, Istota kultury, przeł. Piotr Sztompka, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1973.
Google Scholar

Mill John Stuart, Utylitaryzm. O wolności, przeł. M. Ossowska, A. Kurlandzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Google Scholar

Nowicka Ewa, Świat człowieka - świat kultury, wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Pietrzyk-Reeves Dorota, Idea społeczeństwa obywatelskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012.
Google Scholar

Osiatyński Wiktor, Rzeczypospolita obywateli, Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, Warszawa 2004.
Google Scholar

Pałubicka Anna, Gramatyka kultury europejskiej, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz 2013.
Google Scholar

Putnam Robert D., Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, przy współpr. Roberta Leonardi i Rafaelli Y. Nanetti, przekł. Jacek Szacki, Znak – Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków – Warszawa 1995.
Google Scholar

de Tocqueville Alexis, O demokracji w Ameryce, t. 1-2, tłum. B. Janicka, M. Król, Znak − Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków – Warszawa 1996.
Google Scholar

Welsch Wolfgang, Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury, [w:] Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, cz. 2, red. Roman Kubicki, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań1998.
Google Scholar

Wnuk-Lipiński Edmund, Demokratyczna rekonstrukcja z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Hryniewicz Janusz, Społeczeństwo ryzyka. Teoria, model, analiza krytyczna, „Przegląd Socjologiczny” 2014, 63 (LXIII) (2), http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-e6d228db-83b6-464d-8043-8fb58940680e (dostęp: 03.01.2025)
Google Scholar

Krauz-Mozer Barbara, Społeczeństwo obywatelskie w globalizującym się świecie, 2007, źródło:https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/8d97ebb0-6211-41c5-8402-f5e014e7d14c/content (dostęp: 04.01.2025)
Google Scholar

Paleczny Tadeusz, Nowe ruchy społeczne, wydanie I, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2010, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/61fe8057-0b27-430b-9ed9-5109d5fba6db/content (dostęp: 6.01.2025)
Google Scholar

Pietrzak Edyta, Współczesne teorie społeczeństwa obywatelskiego w świetle nowego materializmu, „Eastern Review” 2017, t. 6, http://dx.doi.org/10.18778/1427-9657.06.03. (dostęp: 29.12.2024) DOI: https://doi.org/10.18778/1427-9657.06.03
Google Scholar

Podemski Krzysztof, Społeczeństwo obywatelskie w Polsce 25 lat po wielkiej zmianie, „Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny” 2014, Rok LXXVI – zeszyt 2 – 2014, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/rpeis/article/view/1763/1733 (dostęp: 23.04.2025) DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.2.8
Google Scholar