Jezus spłonął w stodole. Obraz chrześcijan w Pingpongiście Józefa Hena

Sławomir Jacek Żurek

doi:10.21697/zk.2022.9.11

Published: 2022-12-31

No. 9 (2022)

Jesus Burnt in the Stable. The Image of Christians in Józef Hen’s novel The Ping-Pong Player

Sławomir Jacek Żurek

Załącznik Kulturoznawczy

Section: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2022.9.11

Abstract

The article, consisting of four parts, examines Józef Hen’s novel Pingponista (The Ping-Pong player) as an example of “post-Jedwabne literary discourse” (Marta Tomczok). The first part is a short presentation of the history of the Roman Catholic Church’s teaching on Jews and Judaism, in which one can find anti-Judaic and anti-Semitic elements being presented for centuries by Church authorities. This situation was changed by the Second Vatican Council’s (1962–1965) declaration in Nostra aetate. Declaration on the Relation of the Church to Non-Christian Religions (p. 4). Nonetheless, the Church’s teaching of contempt toward the Jews had been influencing Christian thinking for a very long time. The second part of the article is a study of the main protagonists of Hen’s novel, who include both Poles and Jews. All of them visit a small Polish town (Cheremec) to commemorate the victims of an anti-Jewish pogrom in 1941. In the third part, observations are made about the different Christian attitudes toward Jews represented by the protagonists in The Ping-Pong Player. Only a minority of the Polish people in Cheremec took part directly in the pogrom, while a minority of them, in turn, defended the Jews. The majority of the town’s inhabitants were neutral and passive. The author ponders the reasons for this situation and considers it in the context of the town’s contemporary Polish population. He looks for connections between anti-Semitism and anti- Judaism and the axiologies guiding everyday Christians. According to him, Polish Catholics do not connect the events of the Holocaust to the history of religious teaching in the Magisterium of the Church and do not see in the murdered Jews the “chosen people” – the same ones they hear about on Sundays in readings from the Bible in Church. They do not understand that their Christian God – Jesus Christ – was (and is) also a Jew, a member of this persecuted people. The title of the article is taken directly from the novel, where the parish priest of the Catholic parish in Cheremec (Father Ziemowit) says that “Jesus burnt in the stable”, together with the Jewish inhabitants of the town. The fourth part of the article is an axiological analysis of the novel in the context of Christian-Jewish relationships and literary studies on recent Polish narratives of the Holocaust.

Keywords:

anti-Semitism, anti-Judaism, Jews, christians, Jedwabne, axiology, Holocaust, modern Polish literature

Download files

Citation rules

Żurek, S. J. (2022). Jesus Burnt in the Stable. The Image of Christians in Józef Hen’s novel The Ping-Pong Player. Załącznik Kulturoznawczy, (9), 203–231. https://doi.org/10.21697/zk.2022.9.11

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Biblia Jerozolimska, red. ks. K. Sarzała, Pallotinum, Poznań 2006.
Google Scholar

Bikont Anna, My z Jedwabnego, Prószyński i S-ka,Warszawa 2004.
Google Scholar

Błoński Jan, Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny” 1987, nr 2.
Google Scholar

Buryła Sławomir, Wysłannik przeszłości, „Pogranicza” 2008, nr 3.
Google Scholar

Cała Alina, Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
Google Scholar

Czapliński Przemysław, Śmierć, śmierć, inne życie. Wieś w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku, „Teksty Drugie” 2017, nr 6.
Google Scholar

Dobrosielski Paweł, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
Google Scholar

Engelking Barbara, Jest taki piękny słoneczny dzień… Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2011.
Google Scholar

Engelking Barbara, Grabowski Jan (red.), Dalej jest noc. Losy
Google Scholar

Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1 i 2, Centrum Badań nad
Google Scholar

Zagładą Żydów PAN, Warszawa 2018.
Google Scholar

Engelking Barbara, Grabowski Jan (red.), Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942–1945, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2011.
Google Scholar

Engelking Barbara, Leaonciak Jacek, Libionka Dariusz (red.), Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2007.
Google Scholar

Forecki Piotr, Od Shoah do „Strachu”. Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć w debatach publicznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Google Scholar

Forecki Piotr, Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2018.
Google Scholar

Forecki Piotr, Spór o Jedwabne. Analiza debaty publicznej, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Poznań 2008.
Google Scholar

Fuzowski Max, Głos Żyda, który czuł się Polakiem, „Dziennik: Polska, Europa, Świat” 2008, nr 74.
Google Scholar

Fuzowski Max, Pogodzenie, „Twórczość” 2009, nr 2.
Google Scholar

Grabowski Jan, Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu, Centrum Badań nad Zagładą Żydów PAN, Warszawa 2011.
Google Scholar

Gross Jan Tomasz, Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Wydawnictwo Fundacji „Pogranicze”, Sejny 2000.
Google Scholar

Gross Jan Tomasz, Wokół „Sąsiadów”. Polemiki i wyjaśnienia, Wydawnictwo Fundacji „Pogranicze”, Sejny 2003.
Google Scholar

Hen Józef, Dziennik 2000–2007, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009.
Google Scholar

Hen Józef, Pingpongista, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2008.
Google Scholar

Ignatowski Grzegorz, Kościół i Synagoga. O dialogu chrześcijańsko-żydowskim z nadzieją, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2000.
Google Scholar

Ignatowski Grzegorz, Ojcowie Soboru Watykańskiego II wobec „Nostra aetate”, Studio Noa Ireneusz Olsza, Katowice 2007.
Google Scholar

Isaac Jules, The Teaching of Contempt. Christian Roots of Anti-Semitism, transl. H. Weaver, biographical introduction by C. Huchet Bishop, Holt, Rinehart and Winston, New York 1964.
Google Scholar

Janicka Elżbieta, Żukowski Tomasz, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, IBL PAN, Warszawa 2016.
Google Scholar

Janko Anna, Mała zagłada, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
Google Scholar

Karpowicz Ignacy, Sońka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
Google Scholar

Kinzer Marek S., Zgłębiając własną tajemnicę. Kościół w żydowskiej myśli mesjańskiej, przeł. Monika Bartosik, Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów, Kraków 2017.
Google Scholar

Koprowska Karolina, Konflikt miejsca urodzenia w „Sońce” Ignacego Karpowicza, „Tematy i Konteksty” 2017, nr 7.
Google Scholar

Koprowska Karolina, Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków, Universitas, Kraków 2018.
Google Scholar

Koprowska Karolina, Spóźniona odpowiedź? Literackie kontrnarracje o wsi i Zagładzie, „Konteksty Kultury” 2020, z. 4.
Google Scholar

Krupa Bartłomiej, Historia krytyczna i jej „gabinet cieni”. Historiografia polska wobec Zagłady 2003–2013, „Zagłada Żydów” 2014, nr 10, t. 2.
Google Scholar

Kurek Ewa, Jedwabne. Anatomia kłamstwa. Biała księga cenzury i bezprawia rządów RP 2001–2017 wobec badań historycznych, Wydawnictwo Clio; Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, Lublin–Sandomierz 2018.
Google Scholar

Leociak Jacek, Młyny Boże. Zapiski o Kościele i Zagładzie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2018.
Google Scholar

Lipski Jan Józef, Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Zarys ideologii ONR „Falanga”, oprac. i posł. Ł. Garbal; słowo wstępne A. Friszke, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015.
Google Scholar

Łopusińska Joanna, Pingpong z sumieniem, „Wyspa” 2008, nr 2.
Google Scholar

Makuchowska Marzena, Żydzi w dyskursie Kościoła katolickiego, „Studia Litteraria et Historica” 2014/2015, nr 3/4.
Google Scholar

Małczyński Jacek, Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej, IBL PAN, Warszawa 2018.
Google Scholar

Małecki Jakub, Rdza, Wydawnictwo Sine Qua Non, Kraków 2017.
Google Scholar

Małkowska Monika, Pomarcowe przeciwciała, „Rzeczpospolita” 2008, nr 81, s. K 8.
Google Scholar

Markiel Tadeusz, Skibińska Alina, „Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości?”. Zagłada domu Trynczerów, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2011.
Google Scholar

Michael Robert, A History of Catholic Antisemitism: The Dark Side of the Church, Palgrave Macmillan, New York 2008.
Google Scholar

Miłosz Czesław, Biedny chrześcijanin patrzy na ghetto, w: idem, Ocalenie, Czytelnik, Warszawa 1945.
Google Scholar

Modras Ronald, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939, przeł. W. Turopolski, Wydawnictwo „Homini”, Kraków 2004.
Google Scholar

Myśliwski Wiesław, Ucho igielne, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2018.
Google Scholar

Nowacki Dariusz, Ogrom słuszności, „Gazeta Wyborcza” 2008, nr 77.
Google Scholar

Nowak Jerzy Robert, Sto kłamstw J.T. Grossa o Jedwabnem i żydowskich sąsiadach, Von Borowiecky, Warszawa 2001.
Google Scholar

Obirek Stanisław, Papież Franciszek i Żydzi – wspólnota doświadczenia duchowego, w: Dialog chrześcijańsko-żydowski. Dialog międzyreligijny czy ekumeniczny?/ Christian-Jewish Dialogue: Interreligious or Ecumenical Dialogue?, red. S.J.
Google Scholar

Żurek, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2020.
Google Scholar

Orski Mieczysław, „Zieleń życia” i upiory, „Przegląd Powszechny” 2008, nr 12.
Google Scholar

Pieniążek Olga, Ominąć paranoję, „Nowe Książki” 2008, nr 7.
Google Scholar

Pilis Marcin, Łąka umarłych, wyd. 1, Wydawnictwo SOL Monika Szwaja, Mariusz Krzyżanowski, Grójec 2010 [Lira Wydawnictwo, Warszawa 2020 i 2021 – wyd. 2 i 3 poszerzone].
Google Scholar

Płaza Maciej, Skoruń, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2015.
Google Scholar

Poliakow Leon, Historia antysemityszmu, t. 1. Epoka wiary, t. 2. Epoka nauki, Universitas, Kraków 2008.
Google Scholar

Polonsky Antony, Michlic Joanna B. (ed.), The Neighbors Respond: The Controversy over the Jedwabne Massacre in Poland, Priceton University Press, Princeton 2009.
Google Scholar

Potoroczyn Paweł, Ludzka rzecz, Wydawnictwo W.A.B., Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2013.
Google Scholar

Przybył Maria (red.), Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, nowe tłumaczenie, przeł. M. Przybył, Pallotinum, Poznań 2002.
Google Scholar

Rosik Mariusz, Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 roku), „Estetyka i Krytyka” 2012, nr 3.
Google Scholar

Ryczkowska Emilia, Szochen tow, „Akcent” 2008, nr 4.
Google Scholar

Sienkiewicz Barbara, Ślady wojny i Holokaustu w sieci społecznych dyskursów. O „Ościach” i „Sońce” Ignacego Karpowicza, w: Ślady II wojny światowej i Zagłady w najnowszej literaturze polskiej, red. B. Sienkiewicz, S. Karolak, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2016.
Google Scholar

Skibińska Alina, Petelewicz Jakub, Udział Polaków w zbrodniach na Żydach na prowincji regionu świętokrzyskiego, „Zagłada Żydów” 2005, nr 1.
Google Scholar

Skórka Abraham, Memories of Dialogue with Pope Francis, w: Dialog chrześcijańsko-żydowski. Dialog międzyreligijny czy ekumeniczny? / Christian-Jewish Dialogue: Interreligious or Ecumenical Dialogue?, red. S.J. Żurek, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2020.
Google Scholar

Sommer Tomasz, Chodakiewicz Marek Jan, Jedwabne 10 VII 1941. Rekonstrukcja mordu, t. 1 i 2, Veritatis Splendor, 3SMedia, Fundacja Najwyższy Czas, Warszawa 2021.
Google Scholar

Szczerbiński Waldemar, Dialog chrześcijańsko-żydowski w nauczaniu Benedykta XVI, w: Dialog chrześcijańsko-żydowski. Dialog międzyreligijny czy ekumeniczny? / Christian-Jewish Dialogue: Interreligious or Ecumenical Dialogue?, red. S.J. Żurek, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2020.
Google Scholar

Święty obowiązek. Przemyśleć na nowo relację wiary chrześcijańskiej do Żydów i judaizmu, przeł. V. Reder, „Tygodnik Powszechny” 2002 nr 40, [tekst dostępny online: http://www.tygodnik.com.pl/numer/277840/dokument.html (dostęp 16.09.2021)].
Google Scholar

Tobias Norman C., Jewish Conscience of the Church Jules Isaac and the Second Vatican Council, Palgrave Macmillan, Cham (Switzerland) 2017.
Google Scholar

Tomczok Marta, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, IBL PAN, Warszawa 2017.
Google Scholar

Tomczok Marta, Masakrowanie ciała. Przemoc cielesna i jej funkcje w narracjach pojedwabieńskich, w: Białe maski / szare twarze. Ciało, pamięć , performatywność w perspektywie postzależnościowej, red. E. Graczyk, M. Graban-Pomirska, M. Horodecka, M. Żó łkoś, Universitas, Kraków 2015.
Google Scholar

Tomczok Marta, Po Jedwabnem. Narodziny popularnej opowieści rozliczeniowej, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2015, nr 25.
Google Scholar

Tomczok Marta, Przemoc wobec kobiet i dzieci w narracjach pojedwabieńskich, w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 1. Literatura i sztuka, red. S. Buryła, Instytut Historii PAN, Warszawa 2018.
Google Scholar

Tulej Andrzej, Drugi Sobór Watykański o Żydach i judaizmie. Historia powstania tekstu „Nostra aetate” 4, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, Kraków 2019.
Google Scholar

Wierzbicki Alfred Marek, Jan Paweł II jako posoborowy architekt dialogu Kościoła z Żydami, w: Dialog chrześcijańsko-żydowski. Dialog międzyreligijny czy ekumeniczny? / Christian-Jewish Dialogue: Interreligious or Ecumenical Dialogue?, red. S.J. Żurek, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2020.
Google Scholar

Wolski Paweł, Jedwabne – miejsce (prawie) wspólne. Topika pojedwabieńska w polskiej literaturze najnowszej, w: Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 1. Literatura i sztuka, red. S. Buryła, Instytut Historii PAN, Warszawa 2018.
Google Scholar

Żbikowski Andrzej, Krótka historia stosunków polsko-żydowskich we wsi Grądy Woniecko w roku 1942, w: Świat NIEpożegnany. Żydzi na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVIII–XX wieku, red. K. Jasiewicz, Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, Polonia Aid Foundation Trust, Warszawa–Londyn 2004.
Google Scholar

Żurek Sławomir Jacek (red.), Pokój dla świata. Znaczenie dialogu międzyreligijnego (w kontekście „Deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich »Nostra aetate« Soboru Watykańskiego II”) dla społeczności polskiej i ukraińskiej oraz Kościoła w Europie Środkowowschodniej (1965–2005), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lubelska Szkoła Biznesu Fundacji Rozwoju KUL, Lublin
Google Scholar