Perspektywiczne kierunki rozwoju biologii człowieka w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem auksologii

Napoleon Wolański; Anna Siniarska

doi:10.21697/seb.2009.7.1.01

Published: 2009-06-30

Vol. 7 No. 1 (2009)

Perspectives of human biology in Poland, with special emphasize to auxology

Napoleon Wolański , Anna Siniarska

Studia Ecologiae et Bioethicae

Section: Articles

https://doi.org/10.21697/seb.2009.7.1.01

Abstract

Protoculture has already existed in animals and is manifested by using a natural object as a tool or by coping the habits of another animals being successful in doing something. At the beginning it was the practice of everyday life, the act of survival, what can be understood as “technique”. After that the process of rational cognition (theory) takes place, and innovative theories propagate the “science” development. Science discovers rules in our nature and society as well as in human activity called culture. Science is a certain sphere of consciousness including self-consciousness, thus science could be created together with consciousness, as a product of thinking mind. Such mind is possessed by humans only.

Probably, science has been developed till nowadays following the technological progress. Most likely generalizations of tools behaviors and social contacts have caused brain development and favored abstraction, future vision and articular speech. Since the beginning of Civilization, science had been created not because there was a demand for it, but as the reflection on human life, the result of technical achievements, and as the answer for the question “why does it happen?” When man has protected his basic requirements and received nutritional surplus above daily needs, he has gained a little free time for contemplation, and his reflections have directed the civilization development. In this case, the only way: “thinking is the action” is not adequate.

Science, as a turn, causes a revolution in technology, but does not serve for small engineering improvements, as revolutions have also a destructive face. As long as evolution strengthens and improves existing system, revolution destroys the old system, and the new one may fail to be good. If science has been interfered in technique continuously, the technical progress which makes our life easier would have been stopped. Science takes into account cognition of existence, as well as, the realities which are still unknown according to their being and functions. Propagation of knowledge belongs to education, whereas invention of artifacts (things which do not come into existence

simultaneously) belongs to technique, engineering and art. The main aim of science is the summary (generalization) of technical and engineering achievements, which may serve as verification of the process of cognition. Science, as a tool of intellectual cognition, should provide a better contact with surrounding world, nature and universe. It should also serve human development and help to understand the sense of our existence, promote ability of thinking and intellectual self-realization.

In the context of previous considerations, there are four, very important problems in human biology, especially in auxology. The first one concerns directions of studies on the basis of current information concerning mechanism of ontogeny causing variation in body build and functions of contemporary human populations. The second one deals with dissemination of knowledge in human biology, on the university and general levels. The third problem is about application of human biology and ecology in medical and pedagogic practice, as well as concerns the evaluation of planned engineering actions, changes in human life environment. There is also a fourth problem, which varies in particular countries, and it includes the state of each scientific anthropological atmosphere.

In most of countries, physical anthropology is still understood as natural history on Man, his variation in time and space, and as the biological base for social practices. However, the main accent which included anthropogenesis, rasogenesis, and ethnogenesis has changed into mechanisms of adaptation to changing environment (also understood as living conditions and social surroundings) during ontogeny, and causes the mechanisms of evolution (phylogeny is recapitulated during the first phases of ontogeny).

Keywords:

auxology, human biology, human ontogeny, pediatry, gerontology

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Wolański, N., & Siniarska, A. (2009). Perspectives of human biology in Poland, with special emphasize to auxology. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 7(1), 7–34. https://doi.org/10.21697/seb.2009.7.1.01

Cited by / Share

References

Aleksiejewa T. I., Adaptiwnyje processy w populacijach czełowieka. Izdatielstwo Moskovskogo Universiteta, Moskwa 1986.
Google Scholar

Bielicki T., Szczotka H., Charzewski J., The influence of three socio-economic factors on body height in polish conscript. Human Biology, 53:543-555, 1981.
Google Scholar

Bielicki T., Welon Z., The sequence of growth velocity peaks, of principal body dimensions in girls. Mater. i Prace Antropologiczne, 86:3-10, 1973.
Google Scholar

Bielicki T., Welon Z., Growth data as indicator of social inequalities: the case of Poland. Yearbook of Physical Anthropology, 25:153-167, 1982.
Google Scholar

Bielicki T., Szklarska A., Kozieł S., Welon Z., Transformacja ustrojowa w Polsce w świetle antropologicznych badań 19-letnich mężczyzn. Monografie Zakładu Antropologii PAN, nr 23, Wrocław 2003.
Google Scholar

Bogin B., Patterns of human growth. Cambridge University Press, Cambridge 1999
Google Scholar

Brzeziński Z. J., Warunki społeczno-bytowe a rozwój somatyczny chłopców. Materiały i Prace Antropologiczne, 68:7-62, 1964.
Google Scholar

Charzewska J., Wolański N., Wpływ wieku i wysokości ciała rodziców na stan rozwoju fizycznego ich potomstwa. Prace i Materiały Naukowe IMD, 3:9-42, 1964.
Google Scholar

Charzewski J., Niektóre zagadnienia dotyczące wyrzynania się zębów stałych u dzieci i młodzieży w środowisku miejskim i wiejskim. Prace i Materiały Naukowe IMD, 1:65-80, 1963.
Google Scholar

Dłużniewska K., Jaczewski A., Wolański N., Zdunkiewicz L., Biomedyczne Podstawy Rozwoju i Wychowania, pod red. Wolańskiego N. i Siniarskiej A., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979 (wyd. 2 – 1983).
Google Scholar

Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych. Polska Akademia Nauk, Komitet Etyki w Nauce, wydanie trzecie, zmienione, Warszawa 2001.
Google Scholar

Eiben O., Nomogram a Kaup-indexhez. Antropologiai Kozlemenyek, 4(1-2):53-56, 1960.
Google Scholar

Foley J., Fossil Hominids. The Evidence for Human Evolution, 2007; http://www.talkorigins.org/faqs/
Google Scholar

Gołąb S., Wpływ wybranych czynników rodzicielskich (wysokości ciała, wieku w chwili urodzenia dziecka, kolejności urodzenia dziecka oraz aktywności ruchowej) na zróżnicowanie poziomu rozwoju morfologicznego i sprawności ruchowej dzieci i młodzieży w wieku od 7 do 19 lat. Wydawnictwo Monograficzne AWF w Krakowie, nr 15, 1979.
Google Scholar

Jaczewski A. (red.), Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Wydanie 3. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005.
Google Scholar

Loesch D., Dermatoglyphic studies. Studies in Human Ecology, 2:131-200, 1974.
Google Scholar

Loth E., Anthropologie des Partes Molles (Muscles, istensins, vaisseaux, nerfs peripheriques). Wydawnictwo Kasy J. Mianowskiego, Warszawa – Paryż 1931.
Google Scholar

Kaczmarek M., Adolescent growth and its relation to menarche, dental and somatic maturation. Przegląd Antropologiczny, 65:27-42, 2002. DOI: https://doi.org/10.18778/1898-6773.65.03
Google Scholar

Kaczmarek M., Lasik E., Correlates of biological age in postmenaopausal life. Przegląd Antropologiczny, 69:15-26, 2006.
Google Scholar

Kaczmarek M., Szwed A., Age at menopause and reproductive determinants in Polish women. Przegląd Antropologiczny, 64:57-72, 2001. DOI: https://doi.org/10.18778/1898-6773.64.04
Google Scholar

Kowalska I., Valšik J.A., Wolański N., Pora roku menarche w zależności od wieku oraz środowiska społecznego i geograficznego. Prace i Materiały Naukowe Instytutu Matki i Dziecka (IMD), 1:81-108, 1963.
Google Scholar

Łaska-Mierzejewska T., Rozwój fizyczny i dojrzewanie płciowe chłopców z różnych środowisk społecznych. Materiały i Prace Antropologiczne, 63:93-105, 1962.
Google Scholar

Łysoń-Wojciechowska G., Romer T., Skawiński W., Wolański N., Metoda densytometryczna in vivo w oparciu o radiogramy kości ręki w diagnostyce różnicowania niedoboru wzrostu i zaburzeń metabolicznych wieku rozwojowego. Przegląd Pediatryczny, 34(2):102-108, 2004.
Google Scholar

Martin R., Lehrbuch der Antropologie. Jena 1928. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-662-39823-4_9
Google Scholar

Mięsowicz I., Porównanie rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży z trzech różnych środowisk miejskich. Prace i Materiały Naukowe IMD, 2:125-137, 1964.
Google Scholar

Mięsowicz I., Współzależności statodynamiczne w obrębie biodrowego w rozwoju ontogenetycznym. Prace i Materiały Naukowe IMD, 5:89-101, 1965.
Google Scholar

Miklaszewski W., Rozwój cielesny proletariatu Warszawy w świetle pomiarów antropometrycznych. Warszawa 1912.
Google Scholar

Miklaszewski W., Rozwój cielesny proletariatu klas uprzywilejowanych w Królestwie Polskim w świetle pomiarów antropometrycznych. Warszawa 1914.
Google Scholar

Milicerowa H., O wpływie warunków środowiska na tempo i rytm rozwoju osobniczego. Kultura Fizyczna, 5-6:351-354, 1960.
Google Scholar

Siniarska A., Wolański N., Body proportions of Warsaw children, 1959-79. Current Anthropology, 24/1/:108-110, 1983. DOI: https://doi.org/10.1086/202945
Google Scholar

Siniarska-Wolaska A., Ruch i środowisko. Środowisko aktywności fizycznej. O potrzebie problematyki ekologicznej na studiach wychowania fizycznego, rekreacji, rehabilitacji i turystyki. Kultura Fizyczna, 3-4, 2008 (w druku).
Google Scholar

Valšik J. A., Uber jahreszeitliche Schwankungen im Menarchebeginn in Bratislava. Acta FRN Univ. Comen., 4, Antropol., 9-10:489-502, 1960.
Google Scholar

Wolański N., Z badań nad tzw. skokiem pokwitaniowym u dziewcząt. Prace i Materiały Naukowe IMD, 3:181-196, 1964.
Google Scholar

Wolański N. (with collab. J. Eagen), Thee Interrelationship Between Bone Density and Cortical Thickness in the Second Metacarpal as a Function of Age. In: „Progress in Development of Methods in Bone Densitometry” (eds: G.D. Whedon, W.F.Neumann and D.W. Jenkins), pp. 79-84, National Aeronautics and Space Administration, Washington, D.C., 1966.
Google Scholar

Wolański N., Jak oceniać otyłość u dzieci i młodzieży. Pediatria Polska. 45(1):101-106, 1970.
Google Scholar

Wolański N., Stan biologiczny i procesy integracyjne populacji miasta Szczecina w 25-leciu PRL. Przegląd Zachodnio-Pomorski, 14(4):5-39, 1970.
Google Scholar

Wolański N., Specyfika rozwoju fizycznego dzieci szczecińskich na tle czynników demograficznych i bytowych. W „Organizacja badań nad rozwojem kultury fizycznej i turystyki”, 1:77-90, Szczecin 1972.
Google Scholar

Wolański N., Concepts and methods in the Polish Populational Studies. Studies in Human Ecology, 1:13-33, 1973.
Google Scholar

Wolański N., Metody Kontroli i Normy Rozwoju Dzieci i Młodzieży. PZWL, Warszawa 1975.
Google Scholar

Wolański N., Monitoring program of biological status of human populations related to environmental changes. Studies in Human Ecology, 11:113-139, 1994.
Google Scholar

Wolański N., Indices of body build and nutritional status. Journal of Human Ecology, 9(2):137-151, 1998. DOI: https://doi.org/10.1080/09709274.1998.11907349
Google Scholar

Wolański N., Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Wydanie 7, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Google Scholar

Wolański N., Historia „biomedycznych podstaw rozwoju i wychowania” na tle doświadczeń osobistych (Biomedyka czy promocja, z może 2 w 1). W „Nauczanie wiedzy biomedycznej na studiach pedagogicznych”, pod red. Rzepki J. Górnośląska WSP, Mysłowice 2006, str. 13-28.
Google Scholar

Wolański N., Biokulturowe uwarunkowania aktywności motorycznej i rozwoju sprawności człowieka oraz wynikające stąd perspektywy kultury fizycznej (II). Kultura Fizyczna, 1-2:1-11, 2007.
Google Scholar

Wolański N., Dickinson F., Siniarska A., Seasonal rhythm of menarche as a sensitive index of living conditions. Studies in Human Ecology, 11:171-191, 1994.
Google Scholar

Wolański N., Jarosz E., Sequence and age of some permanent teeth eruption. Acta Medica Auxologica, 1/2/:122-130, 1969.
Google Scholar

Wolański N., Jarosz E., Pyżuk M., Heterosis eect as a causative factor in the secular trend of some continous traits in Man. Anthropologie, 6(2):15-17, 1968.
Google Scholar

Wolański N., Jarosz E., Pyżuk M., Heterosis in man: Growth in offspring and distance between parents’ birthplaces. Social Biology, 17(1):1-16, 1970.
Google Scholar

Wolański N., Kasprzak E., Stature as a measure of effects of environmental change. Current Anthropology, 17/3/:548-552, 1976. DOI: https://doi.org/10.1086/201790
Google Scholar

Wolański N., Rojas A., Valentin G., Siniarska A., Każde dziecko i każda jego cecha ma swoiste tempo rozwoju, modyfikowane przez warunki życia w danym okresie (Raport 2, z dwuletnich comiesięcznych badań na Jukatanie w Meksyku). Studia Ecologiae et Bioethicae, 2:47-74, 2004. DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2004.2.1.02
Google Scholar

Wolański N., Valentin G., Rojas A., Siniarska A., Age, season at menarche, family factors and adult body traits in girls from Yucatan, Mexico (comparative study).
Google Scholar

Journal of Human Ecology, 9(1):1-17, 1998. DOI: https://doi.org/10.1080/09709274.1998.11907328
Google Scholar

Żądzińska E. (Ed.), Current trends in dental morphology research. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódz 2005.
Google Scholar

Napoleon Wolański

seib@uksw.edu.pl

Affiliation:

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa Poland

Anna Siniarska

Affiliation:

Instytut Biologii, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, Kielce Poland