Notatki filmowe Piera Paola Pasoliniego na tle literackiej i filmowej poetyki brulionu

Robert Birkholc

doi:10.21697/zk.2021.8.07

Opublikowane: 2021-12-31

Nr 8 (2021)

Notatki filmowe Piera Paola Pasoliniego na tle literackiej i filmowej poetyki brulionu

Robert Birkholc

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2021.8.07

Abstrakt

The article is devoted to the form of film ‘notes’, defined by the author as nonfictional films depicting preparations for the production of fictional works. The author describes this particular subgenre of film essay in the context of other forms of self-referential non-fictional cinema, and also comparatively confronts it with self-referential literary notes, in which writers present their creative process. The subject of the analysis are three works realized by Pier Paolo Pasolini: Sopralluoghi in Palestina per il vangelo secondo Matteo (1965), Appunti per un film sull’India (1968), Appunti per un’Orestiade Africana (1970). The author draws attention to the production of these films and describes the process of shaping the ‘notes’ formula in the films of the Italian director. The article then discusses the main features of the form of ‘notes’, such as: heterogeneity, variability, polyphony and the subjectivity. As the author argues, although analogous tendencies can be found in literary notes and film ‘notes’, media contexts significantly change their form and configuration. While in literary notes the tension between the signifier and the signified seems to be the most important, in film ‘notes’ the most important is the relationship between the interpretant and the objects, which cannot be ‘subordinated’ to the concept of the film director.

Słowa kluczowe:

film ‘notes’, literary notes, self-reflexivity, comparative studies, film, literature, Pier Paolo Pasolini, film essay, semiotics, Italian cinema

Inne teksty tego samego autora

Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Robert Birkholc, Krzysztof Zanussi, „Jak się nie dostrzega zagadkowości zdarzeń, to się widzi tylko powierzchnię” , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 6 (2019)
Robert Birkholc, Notatk i filmowe Federica Felliniego. Notatnik reżysera jako manifest poetyki twórcy , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)
Robert Birkholc, Seweryn Kuśmierczyk, Laboratorium analizy filmu Z prof. Sewerynem Kuśmierczykiem rozmawia Robert Birkholc , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 5 (2018)
Robert Birkholc, (Auto)refleksyjność w Tremie Alfreda Hitchcocka. O adaptacji powieści Selwyna Jepsona , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 7 (2020)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Birkholc, R. (2021). Notatki filmowe Piera Paola Pasoliniego na tle literackiej i filmowej poetyki brulionu. Załącznik Kulturoznawczy, (8), 107–140. https://doi.org/10.21697/zk.2021.8.07

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Jerzy Andrzejewski, Miazga, Ossolineum, Wrocław 2002.
Google Scholar

Jerzy Andrzejewski, Z dnia na dzień 1976-1979, tom 2, Czytelnik, Warszawa 1988.
Google Scholar

Bogusław Bakuła, Oblicza autotematyzmu, WiS, Poznań 1991.
Google Scholar

Ewa Bal, Cielesność w dramacie. Teatr Pier Paola Pasoliniego i jego możliwe kontynuacje, Księgarnia Akademicka, Kraków 2007.
Google Scholar

Anna Bersotti, Il mito greco e la tragedia in Pier Paolo Pasolini: Appunti per un’Orestiade Africana [niepublikowana praca dyplomowa], Università Ca’ Foscari, Wenecja 2014.
Google Scholar

Marco Bertozzi, Storia del documentario italiano: immagini e culture dell’altro cinema, Marsilio, Wenecja 2008.
Google Scholar

Wojciech Browarny, Opowieści niedyskretne: formy autorefleksyjne w prozie polskiej lat dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2002.
Google Scholar

Tomasz Burek, Zamiast powieści, Czytelnik, Warszawa 1971.
Google Scholar

Luca Caminati, Orientalismo eretico. Pier Paolo Pasolini e il Cinema del Terzo Mondo, Bruno Mondadori, Mediolan 2007.
Google Scholar

Roberto Chiesi, Gl ultimi uomini „Appunti per un romanzo sull’immondezza” (1970), il film incompiuto di Pasolini, „Cineforum 549” 2015, nr 9.
Google Scholar

Roberto Chiesi, Pasolini e la ‘Nuova Forma’ di appunti per un’Orestiade Africana, [w:] Appunti Per Un’Orestiade Africana, a cura di R. Chiesi, Cineteca di Bologna, Bolonia 2008, [książka dołączona do DVD].
Google Scholar

Timothy Corrigan, The Essay Film. From Montaigne, After Marker, Oxford University Press, New York 2001.
Google Scholar

Roman Costa, L’India di Pasolini, „Vie Nuove”, 25.01.1968, [przedruk w:] P.P. Pasolini, Le Regole Di Un’Illusione. I film, il cinema, a cura di L. Betti, M. Gulinucci, Associazione „Fondo Pier Paolo Pasolini”, Roma 1991.
Google Scholar

Marianna De Palma, Pasolini. Il Documentario di poesia, Falsopiano, Aleksandria 2009.
Google Scholar

Gilles Deleuze, Kino. Obraz-ruch. Obraz-czas, tłum. J. Margański, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar

Essays on the Essay Film, eds. N.M. Alter, T. Corrigan, Columbia University Press, New York 2017.
Google Scholar

Maryla Hopfinger, Adaptacja jako przejaw relacji między literaturą a filmem. Intersemiotyczne podstawy adaptacji, [w:] idem, Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji, Ossolineum, Wrocław 1974.
Google Scholar

Piotr Kletowski, Między dokumentalnym ujęciem a kreacją. Dokufilmy Pier Paolo Pasoliniego, „Kultura Popularna” 2013, nr 1(35).
Google Scholar

Piotr Kletowski, Pier Paolo Pasolini. Twórczość filmowa, Sedno, Warszawa 2013.
Google Scholar

Piotr Kletowski, W kręgu mitów założycielskich – (przed)historyczne kino Piera Paola Pasoliniego, [w:] Przeszłość we współczesnej narracji kulturowej. Tom 2. Studia i szkice kulturoznawcze, red. P. Plichta, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011.
Google Scholar

Tomasz Kożuchowski, Making-of. (Nie)zwykły dodatek, „Ekrany” 2019, nr 3-4.
Google Scholar

Erazm Kuźma, Między konstrukcją a destrukcją: szkice z teorii i historii literatury, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 1994.
Google Scholar

Wilhelm Mach, Góry nad Czarnym Morzem, Czytelnik, Warszawa 1961.
Google Scholar

Armando Maggi, The Resurrection of the Body: Pier Paolo Pasolini from Saint Paul to Sade, University of Chicago Press, Chicago 2009.
Google Scholar

Tomasz Mann, Jak powstał doktor Faustus. Powieść o powieści, tłum. M. Kurecka, Czytelnik, Warszawa 1962.
Google Scholar

Marshall McLuhan, Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, tłum. N. Szczucka, WNT, Warszawa 2004.
Google Scholar

David Montero, Thinking Images. The Essay Filmas a Dialogic Form in European Cinema, Peter Lang AG, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Berno 2012.
Google Scholar

Ryszard Nycz, Sylwy współczesne, Universitas, Kraków 1996.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, Appunti per Un’Orestiade Africana, a cura di A. Costa, Quaderni del Centro Culturale, Copparo 1983.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, Notes for a Poem on the Third World, [w:] idem, My Cinema, eds. G. Chiarcossi, R. Chiesi, Fondazione Cineteca di Bologna, Bolonia 2012.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, Pier Paolo Pasolini: A Future Life (A Cinema of Poetry), eds. L. Betti, Associazione “Fondo Pier Paolo Pasolini”, Lazio 1989.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, Po ludobójstwie. Eseje o języku, polityce i kinie, red. M. Werner, Kronos, Warszawa 2012.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, The Scent of India, transl. D.C. Price, CreateSpace Independent Publishing Platform, London 2012.
Google Scholar

Pier Paolo Pasolini, The White Athena, [w:] idem, My Cinema, eds. G. Chiarcossi, R. Chiesi, Fondazione Cineteca di Bologna, Bolonia 2012.
Google Scholar

Laura Rascaroli, How the Essay Film Thinks, Oxford University Press, Oxford-New York 2017.
Google Scholar

Laura Rascaroli, The Personal Cinema. Subjective Cinema and the Essay Film, Wallflower Press, New York 2009.
Google Scholar

Grażyna Świętochowska, Wideoesej, czyli od Chrisa Markera do Fandoru. Historia awansu pewnej formy audiowizualnej wyrosłej z kinofilii, „Kwartalnik Filmowy” 2018, nr 104.
Google Scholar

Maurizio Tisei, Il „cinema per appunti” di Pier Paolo Pasolini [nieopublikowana praca dyplomowa], Uniwersytet Rzymski „La Sapienza”, Rzym 1994-1995.
Google Scholar

Maurizio Viano, A Certain Realism. Making Use of Pasolini’s Film Theory and Practice, University of California Press, Berkeley 1993.
Google Scholar

Bartosz Zając, Między słowem a obrazem. Dyskurs eseju filmowego, „Kwartalnik Filmowy” 2010, nr 71-72.
Google Scholar

Tomasz Szerszeń, Szyby Afryki, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2014, nr 7 [czasopismo internetowe], http://widok.hmfactory.com/index.php/one/article/view/221/385 [dostęp 13.03.2020].
Google Scholar