Edukacyjna rola sztuki współczesnej na przykładzie Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki

Magda Mencwel

doi:10.21697/an.14431

Opublikowane: 2024-12-20

Nr 8 (2024)

Edukacyjna rola sztuki współczesnej na przykładzie Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki

Magda Mencwel

Artifex Novus

Dział: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.14431

Abstrakt

Tematyka artkułu dotyczy roli sztuki współczesnej w działaniach edukacyjnych w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki. Wskazuje na bliskość sztuki współczesnej i edukacji. Bliskość ta wynika z charakteru sztuki, która kryje w sobie potencjał edukacyjny. Problematyka ta została omówiona w oparciu o analizę działań oświatowych i edukacyjnych Zachęty, które budowane były właśnie w oparciu o sztukę współczesną. Prześledzenie działalności edukacyjnej Zachęty od lat 50. XX w. pozwala dostrzec ewolucję myślenia o edukacji i spojrzeć na historię Zachęty z innej, niż historia wystawiennictwa, perspektywy.

Upowszechniając sztukę współczesną i ułatwiając dostęp do wiedzy w okresie działalności CBWA, Zachęta wykonała niezwykle ważną pracę oświatową. Objęła działaniami całą Polskę. Prowadzony przez Bożenę Kowalską Wydział Oświatowy doprowadził do wypracowania standardów pracy oświatowej. Zmiany społeczno-kulturowe po transformacji ustrojowej w 1989 r. spowodowały ewolucję idei upowszechniania sztuki. Zmianie ulegał zasięg i charakter tworzonych programów. Od zakrojonych na szeroką skalę ogólnopolskich programów oświatowych przechodzono do działań edukacyjnych nastawionych na pracę w galerii i środowisku lokalnym. Rozmach przestrzenny działań oświatowych zastąpiony został rozmachem sięgania w głąb, dotykania istoty tego, czym jest edukacja. Stopniowo przechodzono od wykorzystania sztuki współczesnej w działaniach oświatowych, niosących gotowy przekaz kulturowy, do wprowadzania dzieł sztuki najnowszej w sytuacje edukacyjne, w których ten przekaz jest negocjowany. Edukacyjny kontekst sztuki współczesnej polega na jej zdolności do kształtowania kompetencji krytycznej, dzięki której mamy szansę na przekraczanie własnych ograniczeń sytuacyjnych. Posiadanie tej kompetencji pozwala na uświadomienie sobie naszego społecznego i kulturowego uwarunkowania. Dział Edukacji Zachęty potrafił ten potencjał sztuki w swoich działaniach wykorzystać. Zachęta stała się przestrzenią dobrej praktyki edukacyjnej.

Słowa kluczowe:

Zachęta-Narodowa Galeria Sztuki, edukacja, sztuka współczesna, pedagogika krytyczna

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Mencwel, M. (2024). Edukacyjna rola sztuki współczesnej na przykładzie Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Artifex Novus, (8), 122–137. https://doi.org/10.21697/an.14431

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Zakładowe Zachęty w Warszawie
Google Scholar

Bożena Kowalska, Z dziejów pracy oświatowej CBWA, Dział Dokumentacji Zachęty, mps, b.d.
Google Scholar

Ustawa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim, Warszawa 1860 (kolejne wyd.: 1861, 1872, 1874, 1889, 1900, 1912).
Google Scholar

Zarządzenie z dnia 17 grudnia 1949 r. w sprawie przejęcia przez Państwo Centralnego Biura i nadania mu nazwy „Centralne Biuro Wystaw Artystycznych”, Dz Urz. MKiS z dn. 31 I 1950, nr 1 poz. 5.
Google Scholar

Zarządzenie nr 20 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie zmiany nazwy CBWA na: Zachęta – Państwowa Galeria Sztuki oraz nadania jej statutu, Dz. Urz. MKiS z dn. 30 V 1994, nr 4/49 poz. 17.
Google Scholar

Zarządzenie nr 27 Ministra Kultury z dnia 25 września 2003 r. w sprawie zmiany nazwy Zachęty – Państwowej Galerii Sztuki na: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki oraz nadania jej statutu, Dz. Urz. MK z dn. 30 IX 2003, nr 7 poz. 4.
Google Scholar

Adach Adam, Gryzmoły dla ślimaka, Warszawa 2008.
Google Scholar

Bogdańska-Krzyżanek Małgorzata, Dubowska-Grynberg Zofia, Świerżewska-Franczak Maria, Bardzo nam się podoba. Współczesna. Sztuka. Pytania, Warszawa 2015.
Google Scholar

Depta Henryk, Sztuka pytania – pytania sztuki, „Kwartalnik Pedagogiczny”, 2015, nr 2 (236), s. 163–172.
Google Scholar

Dubowska-Grynberg Zofia, Zachęta do sztuki. Sztuka współczesna dla dzieci, Warszawa 2008.
Google Scholar

Dzieje sztuki polskiej, red. Bożena Kowalska, Warszawa 1984.
Google Scholar

Dzieje sztuki powszechnej, red. Bożena Kowalska, Warszawa 1986.
Google Scholar

Gadamer Hans-Georg, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, Kraków 1993.
Google Scholar

Hansen Oskar, Forma rzeźbiarska. Zagadnienia wybrane, Warszawa [1972].
Google Scholar

Kowalska Bożena, Reakcja przeciw impresjonizmowi, Warszawa [1972].
Google Scholar

Kwiatkowska-Tybulewicz Barbara, Wychowawcze aspekty sztuki współczesnej. Z perspektywy pedagogiki krytycznej, Warszawa 2016.
Google Scholar

Mansfeld Joanna, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, w: Zachęta 1860–2000, red. Gabriela Świtek, Warszawa 2003, s. 179–186.
Google Scholar

Mencwel Magda, Edukacyjna rola sztuki współczesnej na przykładzie Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. ucz. dr hab. K Chrudzimskiej-Uhery w IHS UKSW w Warszawie, mps, Warszawa 2023.
Google Scholar

Moszkowicz Mirosława, Edukacja artystyczna w epoce estetyzacji i anestetyzacji, w: Dylematy edukacji artystycznej, t. 1, red. Wiesława Limont, Kamilla Nielek-Zawadzka, Kraków 2005, s. 21–38.
Google Scholar

Pankowska Krystyna, Kultura – sztuka – edukacja w świecie zmian. Refleksje antropologiczno-pedagogiczne, Warszawa 2013.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Surrealizm, Warszawa [1972].
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Kubizm, futuryzm, Warszawa [1973].
Google Scholar

Rosanow Zofia, Sztuka gotyku, Warszawa [1972, 1975].
Google Scholar

Rottermund Andrzej, Romantyzm i klasycyzm, Warszawa [1972].
Google Scholar

Skutnik Jolanta, Muzeum sztuki współczesnej jako przestrzeń edukacji, Katowice 2008.
Google Scholar

Sontag Susan, Przeciw interpretacji, „Literatura na Świecie”, 1979, nr 9, s. 292–305.
Google Scholar

Stopczyk Bożena, Renesans w krajach na północ od Alp, Warszawa [1972].
Google Scholar

Sztuka współczesna dla wszystkich dzieci, red. Z. Dubowska-Grynberg, Warszawa 2014.
Google Scholar

Turowski Andrzej, W kręgu Strzemińskiego: „Blok” – „Praesens” – „Ar”, Warszawa [1970, 1973].
Google Scholar

Wystawy w kraju zorganizowane przez CBWA w Warszawie i BWA w miastach wojewódzkich, „Rocznik CBWA 1963–1964”, s. 8–464; „Rocznik CBWA 1965–1967”, s. 9–709.
Google Scholar

https://icom-poland.mini.icom.museum/nowa-definicja-muzeum/ [dostęp 10 XI 2023].
Google Scholar

https://soundcloud.com/zacheta/podcast-mecenaski-wizjonerki-dzialaczki-bozena-kowalska [dostęp 3 V 2023].
Google Scholar

https://soundcloud.com/zacheta/podcast-mecenaski-wizjonerki-dzialaczki-gizela-szancerowa [dostęp 3 V 2023].
Google Scholar

https://soundcloud.com/zacheta/ludwikagorecka [dostęp 3 V 2023].
Google Scholar