Ekoantropologia antyhumanistyczna. Przypadek Johna Nicholasa Graya

Piotr Domeracki

doi:10.21697/seb.2015.13.4.01

Published: 2015-12-31

Vol. 13 No. 4 (2015)

Antihumanistic eco-anthropology: The case of John Nicholas Gray

Piotr Domeracki

Studia Ecologiae et Bioethicae

Section: Humanistic Foundations of Environmental Protection

https://doi.org/10.21697/seb.2015.13.4.01

Abstract

Antihumanistic eco-anthropology. The case of John Nicholas Gray This article presents an outline of John Nicholas Gray’s position on the humanistic paradigm in the philosophical anthropology and ethics taken from a radically environmental perspective. It is rather hard to say that he proposes any systematized, comprehensive, coherent, and conclusive eco-philosophical theory for two reasons: firstly, his thoughts look like they were intentionally or accidentally chaotic, expressed sharply and resolutely,
at times even openly provocative, far from philosophical refinement, flair, and seriousness. Secondly, his concept resembles a personal manifesto and is kept in a journalistic style. Regardless of that, I try to reconstruct, systematize, and present Gray’s view on environmental protection, human nature, the subjectivity of humans, the moral status of animals in comparison to humans, the most probable future of humankind and our planet, the issue of the validity of ethical discourse and moral practices arising from it, and finally a mistrust towards the moral progress of humanity. The central point of my essay around which the whole critical reconstruction is organized is Gray’s concept of “straw” subject. It is defined by Gray, referring to ancient Chinese ceremony, as an equivalent of the actual state of human subjectivity that, according to the English philosopher, in reality, there is no difference between people and other animals. Consequently, Gray concludes that we are the same animals as others and, what directly results from it, that human morality is nothing more than a useful fiction, while ethics can be compared only to the ordinary bourgeois novel and hence treated as “an art of hypocrisy.” Gray recommends as the only acceptable form of ethics an animal virtue (because there is nothing similar to any human virtue). This approach consists of the following principal assumptions, main aspects, provided solutions, and suggested directions of constantly practice-oriented thinking: radical anti-metaphysicism, anti-anthropocetrism, anti-humanism, naturalism, atheism, counter-progressivism, anti-scientism, biocentrism (gaism), animalism, and finally environmentalism. Gray’s anti-humanistic eco-anthropology leads us in the end to a sombre, pessimistic vision of the post-humankind that a highly probable destiny is mass destruction if human beings do not come to their senses in time becoming the straw subjects.

Keywords:

John N. Gray, eco-anthropology, antihumanism, posthumanism, subject, morality, ethics, naturalism, biocentrism, nihilism, atheism

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Domeracki, P. (2015). Antihumanistic eco-anthropology: The case of John Nicholas Gray. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 13(4), 9–38. https://doi.org/10.21697/seb.2015.13.4.01

Cited by / Share

References

Adorno Th. W., 1986, Dialektyka negatywna, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bielik-Robson A., 1997, Na drugim brzegu nihilizmu. Filozofia współczesna w poszukiwaniu nowego podmiotu, IFiS PAN, Warszawa.
Google Scholar

Burns K., 2006, Księga mędrców Wschodu, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar

Cavalieri P., 2000, Les droits de l’homme pour les grands singes non humains?, Le Débat, nr 108, 156-162.
Google Scholar

Cavalieri P., Singer P., 1994, The Great Ape Project. Equality beyond Humanity, St. Martin’s Griffin Edition, New York.
Google Scholar

Critchley S., 2006, Nieustające żądanie. Etyka polityczna, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław.
Google Scholar

Czerniak St., 1998, Spory wokół „śmierci podmiotu”, w: Motycka A. (red.), „Wiedza a podmiotowość”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 20-27.
Google Scholar

Deleuze G., 1993, Nietzsche i filozofia, wyd. Spacja, wyd. Pavo, Warszawa.
Google Scholar

Deleuze G., 1997, Różnica i powtórzenie, wyd. KR, Warszawa.
Google Scholar

Derrida J., 2015, Przemoc wobec zwierząt, Jacques Derrida w rozmowie z Élisabeth Roudinesco, Znak, nr 720, 34-43. Oryginalna pełna wersja tego tekstu: De quoi demain… Dialogue, 2001, de Jacques Derrida et Élisabeth Roudinesco, Librairie Arthème Fayard et Éditions Galilée, Paris.
Google Scholar

Derrida J., 1992, Pismo filozofii, wyd. Inter Esse, Kraków.
Google Scholar

Derrida J., 2004, Pismo i różnica, wyd. KR, Warszawa.
Google Scholar

Descombes V., 1997, To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978), wyd. Spacja, Warszawa.
Google Scholar

Domeracki P., 2015, Antropologie alternatywne i alterhumanistyczne kontrdyskursy z nieustającym odniesieniem do antyhumanistycznej ekoantropologii Johna N. Graya, w: Domeracki P., Grzeliński A., Wiśniewski R. (red.), „Filozofia, etyka, ekologia. Profesorowi Włodzimierzowi Tyburskiemu w darze”, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 743-768.
Google Scholar

Domeracki P., 2006, Między indywidualizmem a kolektywizmem. Rudymenty hermeneutycznej filozofii człowieka, w: Mikołajczak H., Oziębłowski M., Rembierz M. (red.), „Hermeneutyczne dziedzictwo filozofii”, wyd. „Scriptum”, Kraków, 201-222.
Google Scholar

Drwięga M., 1998, Paul Ricoeur daje do myślenia, wyd. Homini, Bydgoszcz.
Google Scholar

Ferry L., Reanut A., 1985, La Pensée 68: essai sur l’anti-humanisme contemporain, Gallimard, Paris.
Google Scholar

Fontenay É. de, 1998, Le silence des bêtes. La philosophie à l’épreuve de l’animalité, Fayard, Paris.
Google Scholar

Fontenay É. de, 2000, Pourquoi les animaux n’auraient-ils pas droit à un droit des animaux?, Le Débat, nr 109, 138-155.
Google Scholar

Foucault M., 1988, Człowiek i jego sobowtóry, „Literatura na Świecie”, nr 6 (203), 200-234.
Google Scholar

Foucault M., 2006, Słowa i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych, wyd. 2, Gdańsk.
Google Scholar

Francione G. L., 2004, Animals – Property or Persons, w: Sunstein C.R., Nussbaum M.C. (red.), “Animal Rights: Current Debates and New Directions”, Oxford University Press, New York, 108-142.
Google Scholar

Francione G. L., 2000, Introduction to Animal Rights: Your Child or the Dog?, Temple University Press, Philadelphia.
Google Scholar

Gray J., 2004, Heresies: Against Progress and Other Illusions, Granta Books, London.
Google Scholar

Gray J., 2001, Po liberalizmie. Eseje wybrane, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Gray J., 2003, Słomiane psy: myśli o ludziach i innych zwierzętach, KiW, Warszawa.
Google Scholar

Guibert-Sledziewski E. et Vieillard-Baron J.-L. (éd.), 1988, Penser le sujet aujourd’hui, Colloque de Cerisy, Méridiens, Paris.
Google Scholar

Jacyno M., 1993, Mikrostrukturalny aspekt Pierre’a Bourdieu koncepcji habitusu, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, 17-29.
Google Scholar

Kmita J., 1998, Jacy moglibyśmy być?, w: Kwiek M. (red.), „Nie pytajcie mnie, kim jestem…”. Michel Foucault dzisiaj, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, 109-138.
Google Scholar

Kojève A., 1999, Wstęp do wykładów o Heglu, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Kwiek M., 1999, Dylematy tożsamości. Wokół autowizerunku filozofa w powojennej myśli francuskiej, Poznań.
Google Scholar

Kwiek M., 1998, Kant – Nietzsche – Foucault. Rzecz o dawaniu przykładu w filozofii, w: Kwiek M. (red.), „Nie pytajcie mnie, kim jestem…”. Michel Foucault dzisiaj, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, 199-238.
Google Scholar

Kwiek M. (red.), 1998, „Nie pytajcie mnie, kim jestem…”. Michel Foucault dzisiaj, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań.
Google Scholar

Lao Tsy, 1984, Droga, Kłodzki Klub Literacki, Kłodzko.
Google Scholar

Lévi-Strauss C., 1969, Myśl nieoswojona, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Lorenc W., 2003, Hermeneutyczne koncepcje człowieka. W kręgu inspiracji Heideggerowskich, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Lovelock J., 2003, Gaja. Nowe spojrzenie na życie na Ziemi, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Lyotard J.-F., 1997, Kondycja ponowoczesna: raport o stanie wiedzy, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Małek M., 2010, Liberalizm etyczny Johna Stuarta Milla. Współczesne ujęcia u Johna Graya i Petera Singera, wyd. UWr, Wrocław.
Google Scholar

Migasiński J. (red.), 2001a, Podmiotowość i tożsamość, wyd. WFiS UW, Warszawa.
Google Scholar

Migasiński J., 2001b, Powrót podmiotu?, w: Migasiński J. (red.), „Podmiotowość i tożsamość”, wyd. WFiS UW, Warszawa.
Google Scholar

Migasiński J., 1997, W stronę metafizyki. Nowe tendencje metafizyczne w filozofii francuskiej połowy XX wieku, wyd. Leopoldinum, Wrocław.
Google Scholar

Nowak A., 2011, Podmiot, system, nowoczesność, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Nysler Ł., 2006, Humanizm i naturalizm – współczesny spór o człowieka, w: Piecuch Cz. (red.), „Kondycja człowieka współczesnego”, TAiWPN Universitas, Kraków.
Google Scholar

Polanowska-Sygulska B., 2008, Pluralizm wartości i jego implikacje w filozofii prawa, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Potępa M., 2003, Spór o podmiot w filozofii współczesnej: Husserl – Heidegger – Gadamer – Jaspers, nakładem autora, Warszawa.
Google Scholar

Probucka D., 2013, Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, wyd. Universitas, Kraków. Przemoc wobec zwierząt, 2015, Jacques Derrida w rozmowie z Élisabeth Roudinesco, „Znak”, nr 720, 34-43.
Google Scholar

Renaut A., 2001, Era jednostki. Przyczynek do historii podmiotowości, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Renaut A., 1988, Les subjectivités: Pour une histoire du concept de sujet, w: Guibert-Sledziewski E. et Vieillard-Baron J.-L. (éd.), “Penser le sujet aujourd’hui”, Colloque de Cerisy, Méridiens, Paris, 54-77.
Google Scholar

Roudinesco É., 2015, Przemoc wobec zwierząt, Jacques Derrida w rozmowie z Élisabeth Roudinesco, „Znak”, nr 720, 34-43.
Google Scholar

Santayana G., 1957, Winds of Doctrine and Platonism and the Spiritual Life, Harper, New York.
Google Scholar

Scheler M., 1987, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Scheler M., 2004, Zadanie antropologii filozoficznej, „Studia z Filozofii Niemieckiej”, t. 4, Czerniak St., Rolewski J. (red.), Toruń.
Google Scholar

Shaw G. B., 1948, Capital Punishment, The Atlantic Monthly, wersja elektroniczna The Atlantic online: <http://www.theatlantic.com/past/docs/unbound/flashbks/death/dpenshaw.htm>, dostęp: 11.03.2015.
Google Scholar

Silver D., 1996, John Gray’s big idea, The New Criterion, Vol. 15, 62.
Google Scholar

Lévi-Strauss C., 1969, Myśl nieoswojona, wyd. 1, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sunstein C. R., Nussbaum M. C. (eds.), 2004, Animal Rights: Current Debates and New Directions, Oxford.
Google Scholar

Taylor Ch., 1998, Foucault o wolności i prawdzie, w: Kwiek M. (red.), „Nie pytajcie mnie, kim jestem…”. Michel Foucault dzisiaj, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, 81-105.
Google Scholar

Topolski J., 1998, Ta „pusta” kategoria zmiany: człowiek i historia, w koncepcji Michela Foucaulta, w: Kwiek M. (red.), „Nie pytajcie mnie, kim jestem…”. Michel Foucault dzisiaj, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, 183-198.
Google Scholar

Vattimo G., 2006, Koniec nowoczesności, wyd. Universitas, Kraków.
Google Scholar

Wiśniewska K., 2005, W ogrodzie antropologicznym, Znak nr 601, 110-119.
Google Scholar

Zięba S., 2008, Perspektywy ekologii człowieka, wyd. KUL, Lublin.
Google Scholar