Collecting Data of Late Recordings of Dragonflies in Poland in the Period of 2013-2020, as an Example of the Citizen Science

Agnieszka Tańczuk; Grzegorz Tończyk

doi:10.21697/seb.2023.02

Opublikowane: 2023-03-16

Tom 21 Nr 1 (2023)

Zbieranie danych o późnych pojawach ważek w Polsce w latach 2013-2020 jako przykład nauki obywatelskiej

Agnieszka Tańczuk

, Grzegorz Tończyk

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2023.02

Abstrakt

Grupa „Ważki (Odonata) w Polsce” jest doskonałym przykładem nauki obywatelskiej rozumianej jako zaangażowanie społeczeństwa w aktywność badawczą wspólnie z profesjonalistami. Celem niniejszego opracowania jest pokazanie danych o najpóźniejszych pojawach ważek w Polsce zgromadzonych w latach 2013 – 2020, a tym samym poszerzenie wiedzy dotyczącej fenologii poszczególnych gatunków w zestawieniu z danymi literaturowymi, które nie są już aktualne, biorąc pod uwagę choćby zmiany klimatyczne. Zgromadzenie takich danych było możliwe wyłącznie przy dużym udziale amatorów zaangażowanych w gromadzenie odpowiednich informacji (ok. 100 osób). Dane zostały skatalogowane pod kątem daty, miejsca i gatunku ważki. Podstawą danych we wszystkich przypadkach są obserwacje przyżyciowe ważek i ich dokumentacja fotograficzna. Po przestudiowaniu danych z okresu jesiennego i późnojesiennego (październik, listopad i początek grudnia) i ich dogłębnej analizie, rekordy podzielono na trzy grupy. Zebrane informacje pozwoliły na wykazanie zmian w fenologii części gatunków. Prowadzona akcja gromadzenia danych o charakterze nauki obywatelskiej, pozwoliła na poszerzenie wiedzy dotyczącej aspektu późnojesiennego odonatofauny Polski.

Słowa kluczowe:

nauka obywatelska, ważki, Odonata, fenologia, ostatnie obserwacje, Polska

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Tańczuk, A., & Tończyk, G. (2023). Zbieranie danych o późnych pojawach ważek w Polsce w latach 2013-2020 jako przykład nauki obywatelskiej. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 21(1), 89–101. https://doi.org/10.21697/seb.2023.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Ball-Damerow, Joan, M’Gonigle Leithen, and Resh Vincent. 2014. “Local and regional factors influencing assemblages of dragonflies and damselflies (Odonata) in California and Nevada.” Journal of Insect Conservation. 18(6): 1027-1036. https://doi.org/10.1007/s10841-014-9709-6.
Google Scholar

Bernard, Rafał, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, and Jacek Wendzonka. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. A distribution atlas of dragonflies (Odonata) in Poland. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Boudot, Jean-Pierre, Vincent Kalkman (eds). 2015. Atlas of the European Dragonflies and Damselflies. Zeist: KNNV Publishing.
Google Scholar

Bried Jason, Ries Leslie, Brenda Smith, Michael Patten, John Abbott, Joan Ball-Damerow, Robert Cannings, Adolfo Cordero-Rivera, Alex Córdoba-Aguilar, Paulo De Marco Júnior, Klaas-Douwe B. Dijkstra, Aleš Dolný, Roy van Grunsven, David Halstead, Filip Harabiš, Christopher Hassall, Martin Jeanmougin, Colin Jones, and Erin White. 2020. “Towards global volunteer monitoring of odonate abundance.” BioScience 70: 914-923. https://doi.org/10.1093/biosci/biaa092.
Google Scholar

Cannings Robert A. 2019. “Odonata of Canada.” ZooKeys 819: 227-241. https://doi.org/10.3897/zookeys.819.25780.
Google Scholar

Facebook.com. 2021. Facebook group “Ważki (Odonata) w Polsce” [Facebook group "Dragonflies (Odonata) in Poland”]. Accessed November 03, 2021. https://www.facebook.com/groups/489477114408548.
Google Scholar

Golumbic, Yaela N., Daniela Orr, Ayelet Baram-Tsabari, and Barak Fishbain. 2017. “Between Vision and Reality: A Study of Scientists’ Views on Citizen Science.” Citizen Science: Theory and Practice 2(1): 1-13. https://doi.org/10.5334/cstp.53.
Google Scholar

Hecker Susanne, Rick Bonney, Muki Haklay, Franz Hölker, Heribert Hofer, Claudia Göbel, Margaret Gold, Zen Makuch, Marisa Ponti, Anett Richter, Lucy Robinson, Jose Iglesias, Roger Owen, Taru Peltola, Andrea Sforzi, Jennifer Shirk, Johannes Vogel, Katrin Vohland, Thorsten Witt, and Aletta Bonn. 2018. “Innovation in Citizen Science – Perspectives on Science-Policy Advances.” Citizen Science: Theory and Practice 3(1): 1-14. https://doi.org/10.5334/cstp.114https://doi.org/10.5334/cstp.114.
Google Scholar

Hurlbert, Allen, Tracie Hayes, Tara McKinnon, and Christine Gofort. 2019. “Caterpillars Count! A Citizen Science Project for Monitoring Foliage Arthropod Abundance and Phenology.” Citizen Science: Theory and Practice 4(1): 1-12. https://doi.org/10.5334/cstp.148.
Google Scholar

IMGW.pl. 2022. Mapy klimatu Polski [Maps of the Polish climate]. Accessed November 15, 2022. https://klimat.imgw.pl/pl/climate-maps/.
Google Scholar

Lewandowski Eva, Wendy Caldwell, Dane Elmquist, and Karen Oberhauser. 2017. “Public Perceptions of Citizen Science.” Citizen Science: Theory and Practice 2(1): 1-9. https://doi.org/10.5334/cstp.77.
Google Scholar

Michalczuk, Wiaczesław, Paweł Buczyński, Edyta Buczyńska, Paweł Czechowski, Robert Cymbała, Igor Długosz, Marian Domagała, Jacek Dumański, Michał Gałan, Leszek Górajski, Małgorzata Grabek, Przemysław Gumułka, Radosław Gwóźdź, Grzegorz Kolago, Marcin Kowalczyk, Jan Król, Elżbieta Lewandowska, Krzysztof Lewandowski, Piotr Łagosz, Piotr Mikołajczuk, Katarzyna Nowicka, Krzysztof Ostrowski, Sławomir Pawlak, Grażyna Pietrasik, Janusz Ratajczak, Ewa Rauner-Bułczyńska, Peter Senn, Karol Sieczak, Dariusz Świtała, Marta Świtała, Agnieszka Tańczuk, Maria Wiszniowska, Michał Sławomir Wolny, and Piotr Zabłocki. 2020. “Bezprecedensowa inwazja husarza wędrownego Anax ephippiger (Burmeister, 1839) (Odonata: Aeshnidae) na Polskę w roku 2019” [Vagrant Emperor Anax ephippiger (Burmeister, 1839) (Odonata: Aeshnidae) in Poland: the unprecedented influx of 2019]. Odonatrix 16 (10): 1-24.
Google Scholar

Miłaczewska, Ewa. 2021. “Ważki indeks” [Dragonfly index]. Accessed November 03, 2021. https://wazki.pl/index.html.
Google Scholar

Miszta, Alicja. 2013. Sprawozdanie z monitoringu południowych gatunków ważek w Polsce za lata 2009-2013 [Report on the monitoring of southern dragonfly species in Poland for the years 2009-2013]. Accessed November 21, 2022. https://odonata.pl/Spraw_mon_pol_2009_13.pdf/.
Google Scholar

Ott, Juergen, and Michael J. Samways. 2010. “Effects of climatic changes on Odonata: Are the impacts likely to be the same in the northern and southern hemispheres?” In Atlas of Biodiversity Risk, edited by Josef Settele, Lyubomir Penev, Teodor Georgiev, Ralf Grabaum, Vesna Grobelnik, Volker Hammen, Stefan Klotz, Mladen Kotarac, and Ingolf Kühn, 84-85. Halle, Sofia, Leipzig, Ljubljana, Munich: Pensoft.
Google Scholar

Ott, Juergen. 2010. “Monitoring Climatic Change with Dragonflies.” BioRisk 5: 253-286.
Google Scholar

Ožana Stanislav, Michal Burda, Michal Hykel, Marek Malina, Martin Prášek, Daniel Bárta, and Aleš Dolný. 2019. “Dragonfly Hunter CZ: Mobile application for biological species recognition in citizen science.” PLOS ONE 14 (1): e0210370. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0210370.
Google Scholar

Rychła Anna, Paweł Buczyński, Paweł Czechowski, Jacek Dumański, Elżbieta Lewandowska, Krzysztof Lewandowski, Katarzyna Kusal, Wiaczesław Michalczuk, Janusz Niewolik, Krzysztof Ostrowski, Magdalena Orska, Mirosław Pielot, Ewa Rauner-Bułczyńska, Dariusz Świtała, Marta Świtała, Agnieszka Tańczuk, Adam Tarkowski, Grzegorz Tończyk, Robert Wakulski, Elżbieta Wasylków, Katarzyna Wereniewicz, and Maria Wiszniowska. 2019. „Najwcześniejsze obserwacje ważek (Odonata) notowane w kwietniu i maju 2018 r. w Polsce” [The earliest records of dragonflies and damselflies (Odonata) in Poland in April and May 2018]. Odonatrix 15(4): 1-10.
Google Scholar

Sparrow David, Geert De Knijf, and Rosalyn Sparrow. 2021. “Diversity, Status and Phenology of the Dragonflies and Damselflies of Cyprus (Insecta: Odonata)”. Diversity 13(11): 532. https://doi.org/10.3390/d13110532.
Google Scholar

Termaat Tim, Arco Van Strien, Roy van Grunsven, Geert De Knijf, Ulf Bjelke, Klaus Burbach, Klaus-Jürgen Conze, Philippe Goffart, David Hepper, Vincent Kalkman, Grégory Motte, Marijn Prins, Florent Prunier, David Sparrow, Gregory Top, Cédric Vanappelghem, Michael Winterholler, and Michiel Wallisdevries. 2019. “Distribution trends of European dragonflies under climate change.” Diversity and Distributions 25 (6): 936-950. https://doi.org/10.1111/ddi.12913.
Google Scholar

Wendzonka, Jacek. 2005. „Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski” [Identification key to the imagines of Polish dragonflies (Odonata)]. Odonatrix 1(Supl. 1): 1-26.
Google Scholar

Wiszniowska, Maria, Paweł Buczyński. 2018. “Późne stwierdzenie Anax ephippiger (BURMEISTER, 1839) (Odonata: Aeshnidae) w Polsce południowej” [A late record of Anax ephippiger (Burmeister, 1839) (Odonata: Aeshnidae) in southern Poland]. Odonatrix 14: 1-4.
Google Scholar

Wołoszyńska-Wiśniewska, Elżbieta. 2016. Nauka obywatelska w praktyce, czyli jak planetarianie mogą wspierać naukowców. Accessed September 19, 2022. https://www.gridw.pl/naszym-zdaniem/375-nauka-obywatelska-w-praktyce-czyli-jak-planetarianie-moga-wspierac-naukowcow.
Google Scholar

Żurawlew, Przemysław, Sławomir Pawlak, and Paweł T. Dolata. 2010. “Dane o występowaniu szablaka południowego Sympetrum meridionale (Sélys, 1841) i szablaka przepasanego S. pedemontanum (O. F. Müller in Allioni, 1766) w Południowej Wielkopolsce i na ziemi wieluńskiej” [Data on the occurrence of the southern darter Sympetrum meridionale (Selys, 1841) and the banded darter S. pedemontanum (O.F. Muller in Allioni, 1766) in the Southern Great Poland and in the Wielun Land]. Odonatrix 6(1): 30-32. https://doi.org/10.5334/cstp.114.
Google Scholar