Edwarda Goldsmitha krytyka nowożytnego paradygmatu postępu naukowo-technicznego

Anita Ganowicz-Bączyk

doi:10.21697/seb.2017.15.3.04

Opublikowane: 2017-09-30

Tom 15 Nr 3 (2017)

Edwarda Goldsmitha krytyka nowożytnego paradygmatu postępu naukowo-technicznego

Anita Ganowicz-Bączyk

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2017.15.3.04

Abstrakt

Etyka środowiskowa znajduje wielu zwolenników wśród filozofujących przyrodników. Interesujący głos w tym temacie zabiera Edward Goldsmith, który na bazie Hipotezy Gai Jamesa Lovelocka zbudował etykę biosferyczną. Goldsmith krytycznie odnosi się do paradygmatu nowożytnego przyrodoznawstwa, uznając go za błędny oraz kryzysotwórczy w relacji ludzkości z całą ekosferą. Za paradygmatem tym stoi określone rozumienie postępu ludzkości oraz konkretne założenia ontologiczne, aksjologiczne i etyczne (np. darwinizm społeczny, utylitaryzm etyczny). Goldsmith nazywa etykę stojącą za tymi przekonaniami etyką technosferyczną, poddaje krytyce jej założenia i przeciwstawia jej etykę biosferyczną. Jego zdaniem, etyka sprzyjająca realizacji celów Gai była obecna w pierwotnych społecznościach ludzkich. Wymagała ona od człowieka utrzymywania porządku kosmicznego, a zarazem dobrostanu jednostki i całej społeczności, poprzez podążanie właściwą Drogą, tzn. przestrzeganie określonych obowiązków oraz zachowań, szczególnie w obszarze rytuałów i życia religijnego. Dlatego, jak przekonuje Goldsmith, skutecznie chronić porządek ekosfery można wyłącznie w sposób religijny. Nie ma, jego zdaniem, bardziej niemoralnego przedsięwzięcia niż postęp, który wiedzie systematycznie do zastąpienia biosfery przez technosferę. Rozwój oparty o technikę prowadzi w sposób nieunikniony do destrukcji. Jeśli chcemy przetrwać jako gatunek – musimy powrócić do etyki biosferycznej.

Słowa kluczowe:

etyka środowiskowa, ekocentryzm, holizm, biosfera, człowiek, Edward Goldsmith, hipoteza Gai

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Ganowicz-Bączyk, A. (2017). Edwarda Goldsmitha krytyka nowożytnego paradygmatu postępu naukowo-technicznego. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 15(3), 37–48. https://doi.org/10.21697/seb.2017.15.3.04

Cited by / Share

Bibliografia

An Interdisciplinary Journal of Philosophy and the Social Sciences” 16, 95-100.
Google Scholar

Bentham J., 1789, An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Clarendon Press, Oxford (wydanie polskie: Bentham J., 1958, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, tłum. Bogdan Nawroczyński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa). DOI: https://doi.org/10.1093/oseo/instance.00077240
Google Scholar

Bertalanffy L. von, 1984, Ogólna teoria systemów.
Google Scholar

Bonenberg M. M., 1992, Etyka środowiskowa. Założenia i kierunki, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Google Scholar

Crist E. i H. B. Rinker, 2010, One Grand Organic Whole, in: Crist E. i Rinker H. B. (ed.), “Gaia in Turmoil. Climate Change, Biodepletion, and Earth Ethics in an Age of Crisis”, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London, England, 3-20. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/7845.001.0001
Google Scholar

Dawkins R., 1996, Samolubny gen, tłum. M. Skoneczny, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Diamond J., 1996, Trzeci szympans, tłum. J. Weiner, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Dunbar R., 2014, Nowa historia ewolucji człowieka, tłum. B. Kucharczyk, Copernicus Center Press, Kraków.
Google Scholar

Goldsmith E., 1992, The Way: An Ecological Worldview, Rider Books, London.
Google Scholar

Goldsmith E., Ecology – a bridge, http://www.edwardgoldsmith.org/737/ecology-a-bridge, data dostępu: 7.6.2013.
Google Scholar

Goldsmith E., Ecology is a faith, < http://www.edwardgoldsmith.org/1084/>, data dostępu: 07.06.2013.
Google Scholar

Goldsmith E., The Way – a synthesis, http://www.edwardgoldsmith.org/937/the-way-a-synthesis,data dostępu: 7.6.2013.
Google Scholar

Goldsmith E., Towards a Biospheric Ethics, http://www.edwardgoldsmith.org/26/ towards-a-biospheric-ethic, data dostępu: 7.6.2013.
Google Scholar

Kirchner J. W., 2002, The Gaia Hypothesis: Fact, Theory, and Wishful Thinking, “Climatic Change” Vol. 52, 391–408. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1014237331082
Google Scholar

Lorenz K., 1972, Tak zwane zło, tłum. A. Tauszyńska, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Lovelock J., 2003, Gaja. Nowe spojrzenie na życie na Ziemi, tłum. M. Ryszkiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Mill J. S., 1863, Utilitarianism, Son, and Bourn, London (wydanie polskie: Mill J. S., 2005, Utylitaryzm, tłum. M. Ossowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa).
Google Scholar

Monod J., 1979, Przypadek i konieczność, tłum. J. Bukowski, Biblioteka Głosu, Warszawa.
Google Scholar

Næss A., 1973, The Shallow and the Deep, long– –range ecology movement. A summary, “Inquiry: An Interdisciplinary Journal of Philosophy and the Social Sciences” 16, 95-100 DOI: https://doi.org/10.1080/00201747308601682
Google Scholar

Podstawy, rozwój, zastosowania, tłum. E. Woydyłło- Woźniak, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sadowski R.F., 2016, The Concept of «Nobilis Barbarus » in the Light of Contemporary Ecological Challenges, “Problems of Sustainable Development” Vol. 11, No 1, 23-30.
Google Scholar

Smith A., 1776, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, W. Strahan and T. Cadell, London (wydanie polskie: Smith A., 2007, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów. Tom 1 i Tom 2, tłum. S. Wolff, O. Einfeld, Z. Sadowski, A. Prejbisz, B. Jasińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa). DOI: https://doi.org/10.1093/oseo/instance.00043218
Google Scholar

Waal de F., 2016, Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych, tłum. K. Kornas, Copernicus Center Press, Kraków.
Google Scholar

Wilson E. O., 1999, Różnorodność życia, tłum. J. Weiner, PIW, Warszawa.
Google Scholar

Wilson E.O., 2000, Socjobiologia, tłum. Mariusz Siemiński, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Google Scholar

Wilson E.O., 2002, Konsiliencja. Jedność wiedzy, tłum. J. Mikos, Zysk i S-ka, Warszawa.
Google Scholar