Geneza, rozwój i status socjologii środowiskowej

Wojciech Trempała

doi:10.21697/seb.2016.14.1.08

Opublikowane: 2016-03-31

Tom 14 Nr 1 (2016)

Geneza, rozwój i status socjologii środowiskowej

Wojciech Trempała

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2016.14.1.08

Abstrakt

The process of the international identification of global ecological problems, initiated in the 1970s, enlivened the discussion on the character of relations between man and natural environment in the context of many humanistic and social disciplines. It also applies to sociology, whose representatives are frequently unjustly associated with attachment to their own scientific autonomy. The latter should consist in explaning the phenomenon of social life only with the use of social facts treated in separation from the impact of nature. The purpose of this article is an attempt of the deconstruction of genesis, development, and status of environmental sociology in the United States and Poland. In the former, this subdiscipline originated there and reported the greatest growth, whereas in the latter, its accomplishments remain dissipated, despite the fact that in some research areas – for instance in the scope of empirical descriptions of awareness and ecological attitudes of the public – it constitutes a coherent, valuable entirety. At the same time, the task of the author is popularization of history, traditions, and assumptions of environmental sociology, which contribution to the fight with the environmental crisis, although underestimated, is as substantial as the one developed in the scope of eco-philosophy led by environmental ethics, a leading field among humanistic and social studies.

Słowa kluczowe:

socjologia środowiskowa, ekologia społeczna, świadomość ekologiczna, ekofilozofia, antropocentryzm

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Trempała, W. (2016). Geneza, rozwój i status socjologii środowiskowej. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 14(1), 165–197. https://doi.org/10.21697/seb.2016.14.1.08

Cited by / Share

Bibliografia

Baturo W., Burger T., Kassenberg A., 1997, Agenda niespełnionych nadziei. Społeczna ocena realizacji Agendy 21 w Polsce, Raport 4/97, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Bell M. M., 2011, An Inivitation To Environmental Sociology. Fourth Edition, wyd. Sage 2012, Londyn.
Google Scholar

Bołtromiuk A, Burger T., 2008, Polacy w zwierciadle ekologicznym. Raport z badań nad świadomością ekologiczną Polaków w 2008 r., Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Bołtromiuk A., 2009, Świadomość ekologiczna Polaków-zrównoważony rozwój, Raport z badań 2009, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Burger T., 1986, Uwagi o świadomości ekologicznej, Przegląd Powszechny, Nr 12/784, 374-388.
Google Scholar

Burger T., 1992, Świadomość ekologiczna: Między lękiem a działaniem, Raport 1/92, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Burger T., 2000, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego u progu XXI wieku, Raport 1/2000, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Burger T., 2005, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego, wyd. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa.
Google Scholar

Burger T., Sadowski A., 1994, Świadomość społeczna: Niderlandy ekologiczne, Raport 1/94, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Buttel F. H., 1978, Environmental Sociology. A New Paradigm?{tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, 252-256.
Google Scholar

Buttel F. H., 2002, Has Environmental Sociology Arrived?[tłum. własne], Organization & Environment, Vol. 15, No. 1, 42-54.
Google Scholar

Catton W. R. Jr., R. E. Dunlap, 1978, Paradigms, Theories and The Primacy of the HEP/NEP Distinction [tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, s. 256-259.
Google Scholar

Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1994, Toward an ecological sociology: The development, current status and probable future of environmental sociology, w: D’Antonio W.V., Sasaki M., Yonebayashi Y (red.), Ecology, society and the quality of social life, Transaction Publishers, New Jersey, 11-32.
Google Scholar

Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1978a, Environmental Sociology. A New Paradigm [tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, 41-49.
Google Scholar

Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1979, Environmental Sociology[tłum. własne], Annual Review of Sociology, Vol. 5, 243-273.
Google Scholar

Cichomski B., Jerzyński T., Zieliński M., 2001, Postawy wobec ochrony środowiska, 1993. Porównanie międzynarodowe. Warszawa: ISS UW (komunikat z wyników badań: http://pgss.iss.uw.edu.pl ), stan na dzień 28.12.2011, g. 22:40, 1-23.
Google Scholar

Czajkowski P. (red.), 1990, Ruchy i organizacje ekologiczne w Polsce, wyd. PAX, Warszawa.
Google Scholar

Dispensa J. M., Brulle R. J., 2003, Media’s Social Construction of Environmental Issues: Focus on Global Warming. A Comparative Study, International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 23, Nr 10, 74-105.
Google Scholar

Dunlap R. E., 2008, The New Environmental Paradigm Scale: From Marginality to Worldwide Use, The Journal Of Environmental Education, Vol. 40, Issue 1, 3-18.
Google Scholar

Dunlap R. E., Van Liere K. D., Mertig A., Jones R. E., 2000, New trends in measuring environmental attitudes: measuring endorsement of the new ecological paradigm: a revised NEP scale, Journal of Social Issues, Vol. 56, Nr 3, 425-442.
Google Scholar

Dunlap R. E, 2000, The evolution of environmental sociology: a brief history and assessment of the American experience, w: Redclift M. R., Woodgate G. (red.), “The International Handbook of Environmental Sociology”, wyd. Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 21-39.
Google Scholar

Dunlap R. E., 2002, Environmental Sociology, w: Bechtel R.B., Churchman A., Handbook of Environmental Psychology, wyd. John Wiley & Sons, 160-171.
Google Scholar

Dusek V., 2011, Wprowadzenie do filozofii techniki, wyd. WAM, Kraków.
Google Scholar

Foster J. B., 1999, Marx’s theory of Metabolic Rift: Classical Foundations for Environmental Sociology [tłum.. własne], „American Journal of Sociology”, Vol. 105, No. 2, 366-405.
Google Scholar

Fudali I., 2002, Kultura ekologiczna młodzieży, wyd. AŚ, Kielce.
Google Scholar

Giddens A., 2008, Socjologia, wyd. PWN, Warszawa.
Google Scholar

Giddens A., 2010, Katastrofa klimatyczna, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Google Scholar

Gliński P., 1996, Polscy Zieloni. Ruch społeczny w okresie przemian, wyd. IFiS PAN, Warszawa.
Google Scholar

Gliński P., 1999, Polski ruch ekologiczny – nowe tendencje rozwojowe, w: Mirowski W., Gliński P., “Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 99-131.
Google Scholar

Gliński P., 2000, Współpraca administracji rządowej z polskim ruchem ekologicznym w latach 1989-1999 w perspektywie realizacji celów polityki ekologicznej, w: Papuziński A., “Polityka ekologiczna III Rzeczypospolitej”, wyd. Akademia Bydgoska, Bydgoszcz, 97-111.
Google Scholar

Gliński P., Siciński A., Wyka A., 1990, Społeczne aspekty ochrony i kształtowania środowiska, wyd. SGGW-AR, Warszawa.
Google Scholar

Górnicki K., 2010, Wybrane problemy badań świadomości ekologicznej. Interes jako kategoria badania świadomości ekologicznej, w: Górnicki K. (red.), „Kapitał ekologiczny mieszkańców Polski północno- -wschodniej”, wyd. Fundacja Zielone Płuca Polski, Białystok, 11-29.
Google Scholar

Hannigan J., 2006, Environmental sociology. Second edition, wyd. Routledge, Londyn.
Google Scholar

Hannigan J., 2014, Environmental sociology. Third edition, wyd. Routledge, Nowy Jork.
Google Scholar

Heller M., Pabjan T., 2014, Elementy filozofii przyrody, wyd. Copernicus Center Press, Kraków.
Google Scholar

Hrynkiewicz J., 1990, Studia nad ruchem ekologicznym w Polsce 1980- 1989, wyd. UW, Instytut Socjologii, Warszawa.
Google Scholar

Hull Z., 1999, Problemy filozofii ekologii, w: Papuziński A. (red.), „Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii”, wyd. WSP, Bydgoszcz, 55-95.
Google Scholar

Johnson E. W., Frickel S., 2011, Ecological Threat and the Founding of U.S. National Environmental Movement Organizations 1962-1998, Vol. 58, Nr. 3, 305-329.
Google Scholar

Kaltenberg-Kwiatkowska E., 1982, Koncepcje ekologii społecznej w socjologii polskiej, w: Z. Pióro (red.), „Przestrzeń i społeczeństwo. Z badań ekologii społecznej”, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa, 133-159.
Google Scholar

Lever-Tracy C., 2008, Global warming and sociology, Current Sociology, Vol. 56, Nr 3, 445-466.
Google Scholar

Lovejoy A. O., 2009, Wielki łańcuch bytu. Studium historii pewnej idei, wyd. słowo/obraz teorytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Macnaghten P., Urry J., 2005, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, wyd. Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Marsden T., 2004, The Quest for Ecological Modernisation: Re‐Spacing Rural Development and Agri‐Food Studies, Sociologia Ruralis, Vol. 44, Issue 2, 129-146.
Google Scholar

Matczak P., 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, wyd. UAM, Poznań.
Google Scholar

McCright A. M., Dunlap R. E., 2000, Challenging Global Warming as a Social Problem: An Analysis of the Conservative Movement’s Counter-Claims, Social Problems, Vol. 47, Nr 4, 499-522.
Google Scholar

McCright A. M., Dunlap R. E., 2011, The Politicization of Climate Change and Polarization in the American Public’s Views of Global Warming 2001-2010, The Sociological Quarterly, Vol. 52, Issue 2, 155-194.
Google Scholar

Mirowska-Maciążek E., 1999, Przegląd publikacji na temat świadomości ekologicznej społeczeństwa polskiego za lata 1992-1997, w: Mirowski W., Gliński P. (red.), „Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 185-198.
Google Scholar

Mirowski W., 1999, Świadomość ekologiczna współczesnego społeczeństwa polskiego w świetle badań naukowych, w:: Mirowski W., Gliński P. (red.), „Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 9-34.
Google Scholar

Mitchell R. E., 2001, Thorstein Veblen. Pioneer in Environmental Sociology[tłum.. własne], Organization & Environment, Vol. 14, Nr 4, 389-408.
Google Scholar

Mol A. P. J, Sonnenfeld D. (red.), 2000, Ecological Modernisation Around the World. Perspectives and Critical Debates, wyd. Frank Cass Publishers, Londyn.
Google Scholar

Mol A. P. J., Environment and modernity in transitional China: frontiers of ecological modernization, Development and Change, Vol. 37, Issue 1, 29-56.
Google Scholar

Mol A. P. J., Spaargaren G., Sonnenfeld D., 2014, Ecological modernization theory: taking stock, moving forward, w: Lockie S., Sonnenfeld D., Fischer D. (red.), Routledge International Handbook of Social and Environmental Change, Routledge, Nowy Jork, 15-26.
Google Scholar

Papuziński A., 1998, Życie – Nauka – Ekologia. Prolegomena do kulturalistycznej filozofii ekologii, wyd. WSP, Bydgoszcz.
Google Scholar

Papuziński A., 1999, Świadomość ekologiczna a kultura, w: Papuziński A. (red.), „Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii”, wyd. WSP, Bydgoszcz, 165-218.
Google Scholar

Piątek Z., 1998, Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Pietraś M., 2007, Problemy ekologiczne, w: Pietraś M., „Międzynarodowe stosunki polityczne”, wyd. UMCS, Lublin, 438-468.
Google Scholar

Pióro Z., 1965, Ekologiczna interpretacja układów osadniczych, „Studia Socjologiczne”, nr 4 (19), 15-36.
Google Scholar

Radecki W., 2006, Rozwój prawa ochrony przyrody i jego etapy, w: Radecki W. (red.), „Teoretyczne podstawy prawa ochrony przyrody”, wyd. Towarzystwo Naukowe Prawa Ochrony Przyrody, Wrocław, 7-55.
Google Scholar

Redclift M., 2005, Sustainable Development (1987-2005). An Oxymoron Comes of Age, Sustainable Development, Vol. 13, Issue 4, 212-227.
Google Scholar

Redclift M. R., Woodgate G. (red.), 2000, “The International Handbook of Environmental Sociology”, wyd. Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
Google Scholar

Salleh A., 2010, From Metabolic Rift to “Metabolic Value”: Reflections on Environmental Sociology and the Alternative Globalization Movement, Organization and Environment, Vol. 23, Nr. 2, 205-219.
Google Scholar

Skrzyńska J., 2011, Badania świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski, Raport TNS OBOP na zlecenie Ministerstwa Środowiska, Grudzień 2011. Komunikat opublikowany w wersji cyfrowej pod adresem: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2012_03/22e26473b6cbf1f7fb25d6e21218cd62.pdf, stan na dzień 20.10.2014.
Google Scholar

Skrzyńska J., 2012, Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski, Raport TNS OBOP na zlecenie Ministerstwa Środowiska, Warszawa 2012. Komunikat opublikowany w wersji cyfrowej pod adresem: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2012_11/037ac15934792054904ccafce588677c.pdf, stan na dzień 20.10.2014.
Google Scholar

Spaargen G, Mol A. P. J., Buttel F., 2000, Environment and Global Modernity, wyd. Sage Publications Ltd., Londyn.
Google Scholar

Stanaszek A., Tędziagolska M., 2011, Badanie świadomości ekologicznej Polaków 2010 ze szczególnym uwzględnieniem energetyki przyjaznej środowisku, Instytut na rzecz Ekorozwoju przy współpracy Krajowej Agencji Poszanowania Energii i Instytutem Energii Odnawialnej, Warszawa 2011, Raport dostępny na stronie internetowej Instytutu na rzecz Ekorozwoju: http://www.ine-isd.org.pl/lang/pl/page/raporty/id/40/, stan na dzień 21.10.2014.
Google Scholar

Szacki J., 1981, Historia myśli socjologicznej. Część druga, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Szacki J., Szkoła chicagowska i teorie Roberta E. Parka, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (60), 5-32.
Google Scholar

Szczepański J., 1969, Socjologia. Rozwój problematyki i metod, wyd. PWN, Warszawa.
Google Scholar

Szczurkiewicz T., 1969, Studia socjologiczne, wyd. PWN, Warszawa. Thomas W.I., Znaniecki F., 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce t. 1, wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Tobera P., 1988, Kryzys środowiska-kryzys społeczeństwa, wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Vaillancourt J. G., 1995, Sociology of the Environment: From Human Ecology to Ecosociology [tłum. własne], w: Mehta M. D., Ouellet E. (red.), «Environmental sociology. Theory and practice”, wyd. Captus Press Inc., Ontario, 3-32.
Google Scholar

Welzer H., 2010, Wojny klimatyczne, wyd. Krytyka Polityczna, Warszawa.
Google Scholar

Wierzbicki Z. T., 2008, Sozoekologia społeczna. Główne problemy, materiały, rozwiązania, wyd. UMK, Toruń.
Google Scholar

Wódz J. (red.), 1990, Problemy świadomości ekologicznej, wyd. ŚIN, Katowice.
Google Scholar

Wódz J., Wódz K., 1993-1994, Funkcje świadomości ekologicznej, Transformacje, Nr 1-2, s. 45-49.
Google Scholar

Yearly S., 2009, Sociology and Climate Change after Kyoto. What Roles for Social Science in Understanding Climate Change, Current Sociology, Vol. 57, Nr 3, 389-405.
Google Scholar

Ziółkowski J., 1965, Urbanizacja, miasto, osiedle. Studia socjologiczne, PWN, Warszawa.
Google Scholar