The human pressure on the middle Vistula River wildlife: the number and distribution of people and their activity on the river during the breeding season of birds

Dariusz Bukaciński; Monika Bukacińska; Ewelina Mastalerz

doi:10.21697/seb.2020.18.5.35

Opublikowane: 2020-12-31

Tom 18 Nr 5 (2020)

Presja człowieka na przyrodę środkowej Wisły: liczba i rozmieszczenie ludzi oraz formy ich aktywności na rzece w okresie rozrodu ptaków

Dariusz Bukaciński

, Monika Bukacińska

, Ewelina Mastalerz

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Przyrodnicze Podstawy Ochrony Środowiska

https://doi.org/10.21697/seb.2020.18.5.35

Abstrakt

Celem pracy było określenie rozmieszczenia, liczby i form aktywności ludzi na brzegach i w korycie najcenniejszego pod względem przyrodniczym, środkowego odcinka Wisły między Puławami i ujściem Pilicy (km 373-548 szlaku żeglugowego). Kontrole prowadzono w okresie maj-czerwiec 2014-2015 roku, kiedy do rozrodu przystępowały kluczowe gatunki ptaków, tworzących zespół awifauny koryta rzeki. Notowano obecność i formę aktywności ludzi wyróżniając: wędkarstwo, biwaki, turystykę wodną, turystykę pieszą, turystykę zmotoryzowaną oraz wypas zwierząt hodowlanych. Stwierdzono częstą obecność ludzi na Wiśle, bardziej masową w czerwcu niż w maju. W obu miesiącach najbardziej popularną formą spędzania czasu przez ludzi w korycie rzeki było wędkarstwo. Podczas gdy na terenach mniej cennych dla ptaków zdecydowanie dominowało łowienie ryb, na fragmentach rzeki z kluczowymi siedliskami lęgowymi dla ptaków równie często lub częściej notowano zdecydowanie bardziej agresywne dla przyrody formy rekreacji: biwaki i turystykę zmotoryzowaną (quady, motory, samochody terenowe). Wzrastająca popularność tych form rekreacji stanowi bardzo poważne zagrożenie dla świata przyrody ożywionej. Ich efektem jest nie tylko niepokojenie ptaków wyprowadzających lęgi, ale też fizyczne niszczenia siedlisk lęgowych, gniazd z jajami oraz zwiększona śmiertelność piskląt mew, rybitw i innych ptaków siewkowych

Słowa kluczowe:

Dolina Środkowej Wisły, Natura 2000, presja człowieka, awifauna Wisły, wpływ turystyki i rekreacji, zagrożenia dla mew i rybitw na rzece

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Bukaciński, D., Bukacińska, M., & Mastalerz, E. (2020). Presja człowieka na przyrodę środkowej Wisły: liczba i rozmieszczenie ludzi oraz formy ich aktywności na rzece w okresie rozrodu ptaków. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 18(5), 379–399. https://doi.org/10.21697/seb.2020.18.5.35

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albano, Noelia, Francisco Santiago-Quesada, Jose A. Masero, Juan Manuel Sanchez-Guzman, and Erich Möstl. 2015. “Immunoreactive cortisone in droppings reflect stress levels, diet and growth rate in gull-billed tern chicks.” General and Comparative Endocrinology 213: 74–80. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ygcen.2015.02.019
Google Scholar

Andrejczuk, Wiaczesław. 2007. “Krajobrazy dolin rzecznych.” W Doliny rzeczne Przyroda – Krajobraz – Człowiek, red. Urszula Myga-Piątek, 9-27. Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
Google Scholar

Angiel, Joanna. 2007. “Postrzeganie rzeki Wisły jako wartości przyrodniczej i kulturowej w aspekcie edukacji geograficznej.” W Doliny rzeczne Przyroda – Krajobraz – Człowiek, red. Urszula Myga-Piątek, 245-254. Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
Google Scholar

Angiel, Joanna, i Dariusz Bukaciński. 2015. Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody. Warszawa: Stowarzyszenie Stołeczne Towarszystwo Ochrony Ptaków.
Google Scholar

Backiel, Tadeusz. 1983. “Fisheries and fishes of the Vistula River.” W Ekologiczne podstawy zagospodarowania Wisły i jej dorzecza, red. Zdzisław Kajak, 511–542. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bolduc, Francois, and Magella Guillemette. 2003. “Human disturbance and nesting success of Common Eiders: interaction between visitors and gulls.” Biological Conservation 110: 77–83. DOI: https://doi.org/10.1016/S0006-3207(02)00178-7
Google Scholar

Bukacińska, Monika, i Dariusz Bukaciński. 2004a. “Larus ridibundus (L., 1766) – śmieszka.” W Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny, T. 7, red. Maciej Gromadzki, 160–165. Warszawa: Ministerstwo Środowiska.
Google Scholar

Bukacińska, Monika, i Dariusz Bukaciński. 2004b. “Larus canus (L., 1758) – mewa pospolita.” W Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny T. 7, red. Maciej Gromadzki, 166–170. Warszawa: Ministerstwo Środowiska.
Google Scholar

Bukacińska, Monika, i Dariusz Bukaciński, 2004c. “Sterna hirundo (L., 1758) – rybitwa rzeczna.” W Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny, T. 7, red. Maciej Gromadzki, 186–191. Warszawa: Ministerstwo Środowiska.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz. 2010. “Dolina Środkowej Wisły.” W: Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce, red. Tomasz Wilk, Maria Jujka, Jarosław Krogulec, i Przemysław Chylarecki, 297-299. Marki: OTOP.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środkowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. Marki: OTOP.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, i Monika Bukacińska. 1994. “Czynniki wpływające na zmiany liczebności i rozmieszczenie mew, rybitw i sieweczek na Wiśle Środkowej.” Notatki Ornitologiczne 35: 79–97.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, and Monika Bukacińska. 1995. “The factors limiting breeding success in the Black-headed Gull (Larus ridibundus) in different habitat types on the middle course of the Vistula River, Poland.” Archive für Hydrobiologie 101, Large Rivers, 9: 221–228.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, i Monika Bukacińska. 2001. “Zagrożenia ptaków gniazdujących na Wiśle Środkowej.” W Strategia ochrony fauny na Nizinie Mazowieckiej, red. Henryk Kot, i Andrzej Dombrowski, 117–128. Siedlce: Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, and Monika Bukacińska. 2008. “Threatened bird species of the middle Vistula River islands: status, necessity for protection and proposed activities.” In Theoretical and applied aspects of modern ecology, edited by Janusz Uchmański, 219–239. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, i Monika Bukacińska. 2015a. Kluczowe gatunki ptaków siewkowych na środkowej Wiśle: biologia, ekologia, ochrona i występowanie. Monografie. Warszawa: Stowarzyszenie Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, i Monika Bukacińska. 2015b. “Rybitwa rzeczna Sterna hirundo.” W Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny, red. Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Zdzisław Cenian, i Tomasz Chodkiewicz, 299–306. Warszawa: GIOŚ.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, i Monika Bukacińska. 2015c. “Mewa siwa Larus canus.” W Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny, red. Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Zdzisław Cenian, i Tomasz Chodkiewicz, 286–292. Warszawa: GIOŚ.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, Jakub Paweł Cygan, Marek Keller, Małgorzata Piotrowska, i Janusz Wójciak. 1994. “Liczebność i rozmieszczenie ptaków wodnych gniazdujących na Wiśle Środkowej – zmiany w latach 1973–1993.” Notatki Ornitologiczne 35: 5–47.
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, Monika Bukacińska, i Arkadiusz Buczyński. 2011. “Awifauna wodnobłotna środkowej Wisły w okresie lęgowym: wpływ działalności człowieka na rozmieszczenie, liczebność i bogactwo gatunkowe.” Studia Ecologiae et Bioethicae 9: 67–86. DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2011.9.2.04
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, Monika Bukacińska, and Arkadiusz Buczyński. 2013. “The impact of hydrotechnical facilities on island avifauna: a case study of the middle Vistula River.” Studia Ecologiae et Bioethicae 11: 93–109. DOI: https://doi.org/10.21697/seb.2013.11.4.07
Google Scholar

Bukaciński, Dariusz, Monika Bukacińska, i Piotr Zieliński. 2015. “Śmieszka Chroicocephalus ridibundus.” W Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny, red. Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Zdzisław Cenian i Tomasz Chodkiewicz, 266–274. Warszawa: GIOŚ.
Google Scholar

Cardoni, Daniel Augusto, Marco Favero, and Juan Pablo Isacch. 2008. “Recreational activities affecting the habitat use by birds in Pampa’s wetlands, Argentina: implications for waterbird conservation.” Biological Conservation 141: 797–806. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2007.12.024
Google Scholar

Chylarecki, Przemysław, Dariusz Bukaciński, Andrzej Dombrowski, i Wiesław Nowicki. 1995. “Awifauna.” W Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan – funkcjonowanie – zagrożenia, red. Ewa Gacka-Grzesikiewicz, 79–124. Warszawa: IUCN Poland.
Google Scholar

Chylarecki, Przemysław, Marek Keller, Piotr Zieliński, i Wiesław Nowicki. 1998. Przyrodnicze podstawy opracowania optymalnej koncepcji zagospodarowania obszaru doliny Wisły na odcinku od ujścia Narwi do stopnia Włocławek. Inwentaryzacja awifauny lęgowej w 1998 r. Warszawa: Ekspertyza dla Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Google Scholar

Chylarecki, Przemysław, i Gerard Sawicki. 2003. Ostoja ptaków Dolina Środkowej Wisły. Warszawa: Akson.
Google Scholar

Dombrowski, Andrzej, Sławomir Chmielewski, Dariusz Bukaciński, Mirosław Rzępała, i Andrzej Brzozowski. 1998. “Ornitologiczna ranga największych rzek dorzecza Wisły Środkowej.” Notatki ornitologiczne 39: 61–75.
Google Scholar

Ellenberg, Ursula, Thomas Mattern, Philip J. Seddon, and Jorquera Luna Guillermo. 2006. “Physiological and reproductive consequences of human disturbance in Humboldt penguins: the need for species-specific visitor management.” Biological Conservation 133: 95–106. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2006.05.019
Google Scholar

Finney, Suzanne K., James W. Pearce-Higgins, and Derek William Yalden. 2005. “The effect of recreational disturbance on an upland breeding bird, the golden plover Pluvialis apricaria.” Biological Conservation 121: 53–63. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2004.04.009
Google Scholar

Gacka-Grzesikiewicz, Ewa. 1995. Korytarz ekologiczny doliny Wisły: stan, funkcjonowanie, zagrożenia. Warszawa: IUCN Poland.
Google Scholar

Imboden, Christoph. 1987. Riverine forests in Europe – status and conservation. Cambridge: International Council of Bird Protection.
Google Scholar

Keller, Marek, Dariusz Bukaciński, Małgorzata Piotrowska, i Janusz Wójciak. 1999. Ocena stanu awifauny lęgowej doliny Wisły na odcinku od ujścia Pilicy do ujścia Sanu. Warszawa: Ekspertyza dla Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Google Scholar

Kot, Henryk, Dariusz Bukaciński, Marek Keller, Andrzej Dombrowski, Patryk Rowiński, i Wojciech Błędowski. 2009. Inwentaryzacja ptaków w granicach Obszaru Specjalnej Ochrony Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły PLB 140004. Warszawa: Raport dla RDOŚ.
Google Scholar

Liro, Anna, Irmina Głowacka, Wojciech Jakubowski, Jacek Kaftan, Aniela Matuszkiewicz, i Jakub Szacki. 1995. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej Econet – Polska. Warszawa: Fundacja IUCN Poland.
Google Scholar

Łomnicki, Adam. 2010. Wprowadzenie do statystyki dla przyrodników. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Pullin, Andrew S. 2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Reichholf, Josef Helmut. 1987. “Composition of bird fauna in riverine forests.” In Riverine forests in Europe – status and conservation, edited by Christoph Imboden, 16–21. Cambridge: International Council of Bird Protection.
Google Scholar

Remacha, Carolina, Javier Perez-Tris, and Juan Antonio Delgado. 2011. “Reducing visitors’ group size increases the number of birds during educational activities: implications for management of nature-based recreation.” Journal of Environmental Management 92: 1564–1568. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2011.01.006
Google Scholar

Sawicki, Gerard. 2003. Ostoja ptaków Ujście Wisły. Warszawa: Wydawnictwo Askon.
Google Scholar

Symonides, Ewa. 2014. Ochrona przyrody. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Tomiałojć, Ludwik, i Andrzej Dyrcz. 1993. “Przyrodnicze wartości dużych rzek i ich dolin w Polsce w świetle badań ornitologicznych.” W Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polskich, red. Ludwik Tomiałojć, 13–37. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ochrony Przyrody PAN.
Google Scholar

Verhulst, Simon, Kees Oosterbeek, and Bruno J. Ens. 2001. “Experimental evidence for effects of human disturbance on foraging and parental care in oystercatchers.” Biological Conservation 101: 375–380. DOI: https://doi.org/10.1016/S0006-3207(01)00084-2
Google Scholar

Watson, Hannah, Mark Bolton, and Pat Monaghan. 2014. “Out of sight but not out of harm’s way: human disturbance reduces reproductive success of a cavity-nesting seabird.” Biological Conservation 174: 127–133. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2014.03.020
Google Scholar

Wesołowski, Tomasz. 1986. “Riverine populations of gulls and terns in Poland and problems of their protection.” Var Fagelvarld Suppl. 11: 233–237.
Google Scholar

Yasue, Mai, and Philip Dearen. 2006. “The effects of heat stress, predation risk and parental investment on Malaysian plover nest return times following a human disturbance.” Biological Conservation 132: 472–480. DOI: https://doi.org/10.1016/j.biocon.2006.04.038
Google Scholar

Zar, Jerrold H. 1984. Biostatistical analysis. Englewood Cliffs: Prentice-Hall Inc.
Google Scholar