Postawa społeczeństwa wobec organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) w Polsce – na przykładzie wybranych grup osób

Justyna Anna Nowakowska; Daria Berezovska; Aleksandra Szulińska

doi:10.21697/seb.2021.19.1.09

Opublikowane: 2021-03-08

Tom 19 Nr 1 (2021)

Postawa społeczeństwa wobec organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) w Polsce – na przykładzie wybranych grup osób

Justyna Anna Nowakowska

, Daria Berezovska , Aleksandra Szulińska

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2021.19.1.09

Abstrakt

Poziom wiedzy społeczeństwa nt. GMO stale się zmienia. W listopadzie i grudniu 2019 r. studenci UKSW w Warszawie przeprowadzili ankiety wśród 699 anonimowych respondentów na temat zastosowania produktów GMO w codziennym życiu Polaków. Osoby ankietowane podzielono wg czterech kryteriów: płci, wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkania z podziałem na miasto i wieś, zadając 7 pytań merytorycznych odnośnie do poziomu wiedzy i osobistego podejścia do konsumpcji produktów GMO. Analizę statystyczną wyników wykonano w programie STATISTICA 12. Wykazano, że w ostatnich latach rośnie wiedza mieszkańców w Polsce nt. GMO, ale obawy przed produktami genetycznie modyfikowanymi nadal występują u ponad połowy społeczeństwa. Większość kobiet obawia się GMO, zwraca większą uwagę na oznakowanie produktów zawierających GMO i nie podałaby ich swoim dzieciom. Osoby w wieku poniżej 20 lat są pozytywnie nastawione do GMO, natomiast osoby w wieku powyżej 35 lat obawiają się negatywnych skutków spożywania produktów GMO. Większość osób mieszkających na wsi obawia się produktów GMO, opinia zaś mieszkańców miasta jest podzielona na dwie, prawie równe grupy: zarówno zwolenników, jak i przeciwników GMO. Różnice w odpowiedziach odnośnie obawy przed negatywnymi skutkami spożywania produktów zawierających GMO były statystycznie istotne (p < 0,001) i wykazały większe obawy wśród osób zamieszkujących tereny wiejskie (67%) niż u mieszkańców miast (49%). Jednocześnie, prawie ten sam duży odsetek osób ze wsi i z miasta (67%) był przychylny stosowaniu leków wyprodukowanych drogą inżynierii genetycznej (p < 0,01).

Słowa kluczowe:

ankieta, GMO, opinia publiczna, Polska

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nowakowska, J. A., Berezovska, D., & Szulińska, A. (2021). Postawa społeczeństwa wobec organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) w Polsce – na przykładzie wybranych grup osób. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 19(1), 103–114. https://doi.org/10.21697/seb.2021.19.1.09

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bartoszewski, Grzegorz. 2012. “Regulacje prawne i odbiór społeczny GMO.” W GMO w świetle najnowszych badań, red. Katarzyna Niemirowicz-Szczytt, 123–139. Warszawa: SGGW.
Google Scholar

Bony, Sylvie. 2003. “Why are most Europeans opposed to GMOs? Factors explaining rejection in France and Europe.” Electronic Journal of Biotechnology 6(1): 7–8. DOI: https://doi.org/10.2225/vol6-issue1-fulltext-4
Google Scholar

Boothe, Joseph G., Jillian A. Saponja, and Dana L. Parmenter. 1998. “Molecular farming in plants: Oilseeds as vehicles for the production of pharmaceutical proteins.” Drug Development Research 42: 172–181. DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2299(199711/12)42:3/4<172::AID-DDR9>3.0.CO;2-N
Google Scholar

CBOS. 2013. Polacy o bezpieczeństwie żywności i GMO. BS/2/2013. Warszawa: CEBOS. Dostęp 5.11.2020. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_002_13.PDF.
Google Scholar

Dervishi, Aida, and Ani Bajrami. 2020. “GMOs and genome editing - Public perception and attitude in Albania.” In 1st PlantEd Conference Plant Genome Editing - State of the Art edited by Vladislava Galović, 13. Sremski Karlovci: DIV Print.
Google Scholar

Dyrektywa 2001 – Dyrektywa 2001/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylająca dyrektywę Rady 90/220/EWG wraz z późniejszymi nowelizacjami.
Google Scholar

Dyrektywa 2015 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/412 z dnia 11 marca 2015 r. w sprawie zmiany dyrektywy 2001/18/WE w zakresie umożliwienia państwom członkowskim ograniczenia lub zakazu uprawy organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) na swoim terytorium.
Google Scholar

Dyrektywa 2019 – Dyrektywa Komisji UE 2019/782 z dnia 15 maja 2019 r. zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE w odniesieniu do ustanowienia zharmonizowanych wskaźników ryzyka.
Google Scholar

EFSA. 2010. “EFSA Panel on Genetically Modified Organisms (GMO). Guidance on the environmental risk assessment of genetically modified plants.” EFSA Journal 8(11): 1879. DOI: https://doi.org/10.2903/j.efsa.2010.1879
Google Scholar

EFSA. 2011. “EFSA Panel on Genetically Modified Organisms (GMO). Scientific Opinion on application (EFSA-GMO-NL-2008-52) for the placing on the market of herbicide tolerant genetically modified soybean A5547-127 for food and feed uses, import and processing under Regulation (EC) No 1829/2003 from Bayer CropScience.” EFSA Journal 9(5): 2147.
Google Scholar

Fraiture, Marie-Alice, Marie Deckers, Nina Papazova, and Nancy H.C. Roosens. 2020. “Detection strategy targeting a chloramphenicol resistance gene from genetically modified bacteria in food and feed products.” Food Control 108: 106873. DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2019.106873
Google Scholar

Jefferson, Artrish, Valerie E. Cadet, and Abigail Hielscher. 2015. “The mechanisms of genetically modified vaccinia viruses for the treatment of cancer.” Critical Reviews in Oncology/Hematology 95(3): 407–416. DOI: https://doi.org/10.1016/j.critrevonc.2015.04.001
Google Scholar

Kamle, Madhu, Pradeep Kumar, Jayanta Kumar Patra, and Vivek K. Bajpai. 2017. “Current perspectives on genetically modified crops and detection methods.” Biotech 7(3): 219. DOI: https://doi.org/10.1007/s13205-017-0809-3
Google Scholar

Kleter, Gijs A., and Esther J. Kok. 2010. “Safety assessment of biotechnology used in animal production, including genetically modified (GM) feed and GM animals – a review.” Animal Science Papers and Reports 28(2): 105–114.
Google Scholar

Kues, Wilfried, and Heiner Niemann. 2004. "The contribution of farm animals to human health." Trends in Biotechnology 22(6): 286–294. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tibtech.2004.04.003
Google Scholar

Linkiewicz, Anna, Zbigniew T. Dąbrowski, i Sławomir Sowa. 2012a. “Genetycznie zmodyfikowane rośliny – z laboratorium do praktycznego wykorzystania w europejskim rolnictwie. Część I.” Chemik 66(8): 843–855.
Google Scholar

Linkiewicz, Anna, Zbigniew T. Dąbrowski, i Sławomir Sowa. 2012b. “Genetycznie zmodyfikowane rośliny – z laboratorium do praktycznego wykorzystania w europejskim rolnictwie. Część II.” Chemik 66(9): 966–981.
Google Scholar

Liua, Hua, Jinbin Wanga, Peng Li, Lan Bai, Junwei Jia, Aihu Pan, Xuanqi Long, Weidong Cui, and Xueming Tang. 2020. “Rapid detection of P–35S and T-nos in genetically modified organisms by recombinase polymerase amplification combined with a lateral flow strip.” Food Control 107: 106775. DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2019.106775
Google Scholar

Majstorović, Nebojša. 2020. “Purchasing products of gene technology: Psychological factors affecting consumer decision making.” In 1st PlantEd Conference Plant Genome Editing - State of the Art, edited by Vladislava Galović, 32. Sremski Karlovci: DIV Print.
Google Scholar

Małyska, Aleksander, Eliza Lubiatowska-Krysiak, i Tomasz Twardowski. 2012. „Opinia społeczna.” W Aspekty społeczne i prawne biotechnologii, red. Tomasz Twardowski, 217–248. Warszawa: PAN Warszawska Drukarnia Naukowa.
Google Scholar

Marris, Claire. 2001. “Public views on GMOs: deconstructing the myths. Stakeholders in the GMO debate often describe public opinion as irrational. But do they really understand the public?” EMBO Reports 2(7): 545–548.
Google Scholar

Mathur, Jaideep, and Csaba Koncz. 1998. “PEG-mediated protoplast transformation with naked DNA.” In Arabidopsis Protocols, edited by José M. Martínez-Zapater, and Julio Salinas, 267–276. Totowa: Humana Press. DOI: https://doi.org/10.1385/0-89603-391-0:267
Google Scholar

Nester, Eugene. 2008. “Agrobacterium: the natural genetic engineer 100 years later.” Online. APSnet Features. https://doi.org/10.1094/APSnetFeatures-2008-0608.
Google Scholar

Nowakowska, Justyna Anna, Małgorzata Sułkowska, and Tomasz Oszako. 2014. “Environmental risk assessment of Genetically Modified Plants (GMO) – challenges and approaches.” Folia Forestalia Polonica, Series A 56(2): 113–115. DOI: https://doi.org/10.2478/ffp-2014-0011
Google Scholar

Nowakowska, Justyna Anna. 2018. “Świadomość społeczna o organizmach genetycznie modyfikowanych (GMO).” AURA 7: 12–15.
Google Scholar

Pniewski, Tomasz, Józef Kapusta, Piotr Bociąg, Jacek Wojciechowicz, Anna Kostrzak, Michał Gdula, Olga Fedorowicz-Strońska, Piotr Wójcik, Halina Otta, Sławomir Samardakiewicz et al. 2011. “Low-dose oral immunization with lyophilized tissue of herbicide-resistant lettuce expressing hepatitis B surface antigen for prototype plant-derived vaccine tablet formulation.” Journal of Applied Genetics 52(2): 125–136. DOI: https://doi.org/10.1007/s13353-010-0001-5
Google Scholar

Prawo.pl. 2020. “Nowe zasady znakowania żywności „bez GMO” już obowiązują.” Dostęp 24.07.2020. https://www.prawo.pl/biznes/zywnosc-bez-gmo-od-poczatku-2020-r-nowe-zasady-znakowania,497017.html.
Google Scholar

Rozporządzenie 2003 – Rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy.
Google Scholar

Rzymski, Piotr, and Aleksandra Królczyk. 2016. “Attitudes toward genetically modified organisms in Poland: to GMO or not to GMO?” Food Security 8(3): 689–697. https://doi.org/10.1007/s12571-016-0572-z. DOI: https://doi.org/10.1007/s12571-016-0572-z
Google Scholar

Smorąg, Zdzisław, and Jacek Jura. 2000. “Animal Biotechnology – methods, practical application and potential risks.” In Progress in Biotechnology 17 – Food Biotechnology, edited by Stanislaw Bielecki, Johannes Tramper, and Jacek Polak, 413–420. Amsterdam-Lausanne-New York-Oxford-Shannon-Singapore-Tokyo: Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/S0921-0423(00)80100-8
Google Scholar

Smorąg, Zdzisław, Ryszard Słomski, Jacek Jura, Daniel Lipiński, i Maria Skrzyszowska. 2011. “Transgeniczne świnie jako dawcy tkanek i narządów do transplantacji u ludzi.” Przegląd Hodowlany 11: 1–4.
Google Scholar

Statista.com. 2020. “Genetically modified (GM) crops.” Accessed 24.07.2020. https://www.statista.com/study/22433/genetically-modified-gm-crops-statista-dossier/.
Google Scholar

Twardowski, Tomasz. 2008. “Societal attitudes regarding GM food: the case of Poland within the European Union.” Environmental Biosafety Research 7: 181–184. DOI: https://doi.org/10.1051/ebr:2008016
Google Scholar

Twardowski, Tomasz. 2016. „Rzeczywistość XXI wieku–GM żywność.” Nauka 2: 181–188.
Google Scholar

Ustawa 2019 – Ustawa z 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz.1401).
Google Scholar

Wprost.pl. 2020. „Polscy konsumenci nie chcą produktów z GMO. Od nowego roku produkty muszą być lepiej oznakowane.” Dostęp 24.07.2020. https://www.wprost.pl/ekologia/10286155/polscy-konsumenci-nie-chca-produktow-z-gmo-od-nowego-roku-produkty-musza-byc-lepiej-oznakowane.html.
Google Scholar

Zhang, Zhen, Jiping Wang, Chunyan Li, Wenyue Xue, Yazhi Xing, and Feng Liu. 2020. “Gene therapy development in hearing research in China.” Gene Therapy 27(7): 349–259. https://doi.org/10.1038/s41434-020-0177-1. DOI: https://doi.org/10.1038/s41434-020-0177-1
Google Scholar

Żmijewska, Ewelina, Sławomir Sowa, and Magdalena Żurawska-Zajfert. 2017. “Principles of environmental risk assessment of genetically modified plants in European Union.” Progress in Plant Protection 57(1): 47–55.
Google Scholar

Justyna Anna Nowakowska

j.nowakowska@uksw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-5863-053X

Afiliacja:

Instytut Nauk Biologicznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska

Daria Berezovska

Afiliacja:

Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny w Warszawie, Polska

Aleksandra Szulińska

Afiliacja:

Wydział Biologii i Nauk o Środowisku, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska