“When the Cock crows, the Devil Falls” – a Review of Christian Thought Concerning Birds in Selected Folk Tales

Agnieszka Tańczuk

doi:10.21697/seb.2021.19.3.05

Opublikowane: 2021-10-04

Tom 19 Nr 3 (2021)

“Gdy kogut pieje, diabeł truchleje” - przegląd myśli chrześcijańskiej dotyczącej ptaków w wybranych opowieściach ludowych

Agnieszka Tańczuk

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2021.19.3.05

Abstrakt

W świecie nastawionym na konsumpcjonizm i zysk, to, co tajemnicze funkcjonuje jako magia, zabobon, czasem jako tradycja, relikt zamierzchłych czasów. A jednak w życiu codziennym wciąż obawiamy się czarnego kota i ktoś jeszcze pamięta, że na coś dobre jest jaskółcze ziele, choć nie wie jaki związek ma z tym wszystkim jaskółka. Obraz ptaków w kulturze ludowej łączy w sobie obserwację przyrody, jej rocznego cyklu oraz świąt religijnych, których daty w kalendarzu zbiegają się z nastawaniem cieplejszych bądź chłodniejszych dni i ich konsekwencji dla człowieka. Człowiek od początku zachwycał się naturą, jednocześnie obawiając się jej dzikości, jej pierwotnej mocy. Gdy połączył ją z boskością, to jeszcze tylko bardziej roznieciło strach, ale i zrodziło tym większą fascynację. W niniejszym artykule przedstawiam istotę mitów w kulturze ludowej, jej funkcję i na przykładzie gatunków ptaków, jakie funkcjonowały na co dzień w opowieściach i przysłowiach, pokazuję mnogość odniesień do kultu świętych chrześcijańskich, umiłowanie ziemi i przyrody, która nas otacza. Chciałabym pokazać, jak zmieniał się stosunek człowieka do przyrody i jaką funkcję do spełnienia mają ptaki jako elementy natury oraz odpowiedzieć na pytanie czy dzisiejszy człowiek potrzebuje mitów, aby znaleźć sens życia i odkryć jego znaczenie.

Słowa kluczowe:

ptaki, przyroda, chrześcijaństwo, człowiek, opowieści ludowe, mit

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Tańczuk, A. (2021). “Gdy kogut pieje, diabeł truchleje” - przegląd myśli chrześcijańskiej dotyczącej ptaków w wybranych opowieściach ludowych. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 19(3), 45–59. https://doi.org/10.21697/seb.2021.19.3.05

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bates, Brian. 2005. Magia i tajemnice średniowiecza. [Magic, myths and mysteries of the Middle Ages]. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona.
Google Scholar

Bruce-Mitford, Miranda. 1997. Ilustrowana Księga Znaków i Symboli. [The Illustrated Book of Signs and Symbols]. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
Google Scholar

Chadd, Rachel W., and Marianne Taylor. 2016. Birds. Myth, lore and legends, Bloomsbury Publishing Plc.
Google Scholar

Karczewski, Jacek. 2014. Noc Sów. Bądź na pTAK! Ogólnopolska Kampania Wiedzy i Edukacji Przyrodniczej. [Night of the Owls. Be on the bird (Yes)! Polish National Knowledge and Life Education Campaign]. Edycja 3. Stowarzyszenie Ptaki Polskie.
Google Scholar

Kowzan, Jacek. 2007. “Kogut, czyli przyczynek do pewnej zwierzęcej ambiwalencji w kulturze.” [Rooster, or a contribution to a certain animal ambivalence in culture]. In Bestie, żywy inwentarz i braci mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, [Beasts, livestock and lesser brothers. Animal themes in mythology, art and everyday life], edited by Piotr Kowalski, Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, 121-132. Opole: Uniwersytet Opolski. Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Kruszona, Michał. 2008. Kulturalny Atlas Ptaków. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Google Scholar

Libera, Zbigniew. 2007. “Zapiski ornitologiczne Kazimierza hr. Wodzickiego.” [Ornithological notes of count Kazimierz Wodzicki]. In Bestie, żywy inwentarz i braci mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, [Beasts, livestock and lesser brothers. Animal themes in mythology, art and everyday life], edited by Piotr Kowalski, Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, 209-214. Opole: Uniwersytet Opolski, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Moyers, Bill. 1991. Joseph Campbell. The Power of Myth. New York: Bantam Doubleday Dell Publishing.
Google Scholar

Pawłowska, Krystyna. 2003. “Zwiastowanie Pańskie w tradycji ludowej”. Niedziela włocławska 12/2003. Accessed May 1, 2021. https://www.niedziela.pl/artykul/13457/nd/Zwiastowanie-Panskie-w-tradycji-ludowej.
Google Scholar

Peregryn z Opola. 2003. “Kazanie na Wielki Piątek.” [The Annunciation of the Lord in the folk tradition]. In Peregryn z Opola, Kazania de tempore i de sanctis, [Homilies de tempore and de sanctis], translated by Jerzy Wolny, and Julia Mruk, 140-146. Kraków: Papieska Akademia Teologiczna.
Google Scholar

Pióro, Marek. 2019. Kalendarz Ptaków. Opowieści o ptasim życiu i zwyczajach na cały rok. [Bird calendar. Tales of bird life and habits for the whole year]. Kielce: Wydawnictwo Paśny Buriat.
Google Scholar

Rosiński, Franciszek M. 2007. “Zwierzęta w ujęciu biblijnym.” [Animals from the biblical perspective]. In Bestie, żywy inwentarz i braci mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, [Beasts, livestock and lesser brothers. Animal themes in mythology, art and everyday life], edited by Piotr Kowalski, Katarzyna Łeńska-Bąk, Magdalena Sztandara, 49-72. Opole: Uniwersytet Opolski, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Sasor, Rozalya ed. 2006. Bestiariusz. [Book of Beasts]. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

St. Ambrose. Maker of all, eternal king. Translator: Wiliam J. Copeland. Calvin Institute of Christian Worship. Accessed June 18, 2021. https://hymnary.org/text/maker_of_all_eternal_king.
Google Scholar

St. Thomas Aquinas. 2017. Humby I Adore Thee, Hidden Deity. Accessed August 17, 2021. https://tosingistopraytwice.wordpress.com/2017/04/06/humby-i-adore-thee-hidden-deity/.
Google Scholar

Tańczuk, Agnieszka. 2010. “Groza pół-śmierci w powieści Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena.” [The dread of half-death in the novel ‘The Lord of the Rings’ by J.R.R. Tolkien]. In Groza. Społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, [The dread. Socio-cultural mechanisms of creating emotions], edited by Bożena Płonka-Syroka, Marek Szymczak, 159-182. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum.
Google Scholar

Twardowski, Jan. 2021a. “Drzewa niewierzące.” [Unbelieving trees]. Accessed July 01, 2021. https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/24733-ksiadz-jan-twardowski-drzewa-niewierzace.html.
Google Scholar

Twardowski, Jan. 2021b. “Kukułka.” [Cuckoo]. Accessed July 01, 2021. https://www.apostol.pl/twardowski/poezja/kuku%C5%82ka.
Google Scholar

Twardowski, Jan. 2021c. “Kraska.” [Roller]. Accessed July 01, 2021. https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/41047-ksiadz-jan-twardowski-kraska.html.
Google Scholar

Twardowski, Jan. 2021d. “Stwarzał.” [Creation]. Accessed July 01, 2021. https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/41248-ksiadz-jan-twardowski-stwarzal.html.
Google Scholar