O roli pejzażu w filmach dokumentalnych Andrzeja Brzozowskiego

Mikołaj Jazdon

doi:10.21697/zk.2025.12.03

Opublikowane: 2025-12-15

Nr 12 (2025)

O roli pejzażu w filmach dokumentalnych Andrzeja Brzozowskiego

Mikołaj Jazdon

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.03

Abstrakt

W artykule autor przybliża filmy polskiego dokumentalisty, Andrzeja Brzozowskiego, które określa mianem „krajobrazów po bitwie”. Cechą ich stylu jest eksponowanie przestrzeni i przedmiotów jako nośników pamięci historycznej. Ważną rolę pełni w nich krajobraz, którego palimpsestowość dokumentalista odsłania, wskazując na ślady przeszłości ukryte w pejzażu. Jego podejście można porównać do pracy archeologa odsłaniającego ukrytą pod powierzchnią ziemi prawdę o minionej historii danego miejsca. „Krajobrazy po bitwie” dotyczą dwóch grup filmów. Pierwsza zawiera filmy realizowane głównie w latach 60., które podejmują temat Holokaustu. W drugiej znajdują się filmy nakręcone przez Brzozowskiego w czasie wojny w Wietnamie i Laosie w latach 70 XX w. Istotną cechą większości dokumentów Brzozowskiego jest ograniczenie roli słowa w filmowej narracji, a często całkowita rezygnacja z niego, na rzecz wyeksponowania strony wizualnej.

Słowa kluczowe:

krajobraz w filmie, film dokumentalny, Polska Szkoła Dokumentu, Holokaust, wojna wietnamska, historia polskiego filmu, film krótkometrażowy, autorski film dokumentalny

Podobne artykuły

Robert Birkholc, Notatki filmowe Piera Paola Pasoliniego na tle literackiej i filmowej poetyki brulionu , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 8 (2021)
Małgorzata Kosacka, Va, pensiero… – opera w filmie Federica Felliniego E la nave va (A statek płynie) , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)
Andrzej Gwóźdź, Józef Hen, reżyser – światy niedokończone , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)
Ewa Hanna Mazierska, The Added Value of Oscars and Festival Awards , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 8 (2021)
Robert Birkholc, Notatk i filmowe Federica Felliniego. Notatnik reżysera jako manifest poetyki twórcy , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)
Robert Birkholc, Film Adaptations of Contemporary Polish Literature. An Attempt to Characterize the Phenomenon , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 11 (2024)
Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Narzeczona w tafli lodu, czyli jak kino mawia o nieprzeniknioności uczuć miłosnych (45 lat Andrew Haigha) , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 6 (2019)
Anna Górny, Nie tylko reklama. Artystyczny status zwiastuna filmowego (w kontekście Psychozy Alfreda Hitchcocka) , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 7 (2020)
Barbara Kita, Epstein’s and Godard’s reflections on the film landscape , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 12 (2025)
Piotr Sitarski, Wszystko będzie dobrze w chrześcijańskiej perspektywie cudu , Załącznik Kulturoznawczy: Nr 9 (2022)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Jazdon, M. (2025). O roli pejzażu w filmach dokumentalnych Andrzeja Brzozowskiego . Załącznik Kulturoznawczy, (12), 63–78. https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.03

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arcitenens, Skiby się trzymam, „Film” 1975, nr 25.
Google Scholar

Armata Jerzy, Bez zbędnych słów. Kino Andrzeja Brzozowskiego, „Tygodnik Powszechny 1993, nr 23.
Google Scholar

Barnouw Erik, Documentary. A History of the Non-Fiction Film, Oxford University Press, New York – Oxford 1993. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195078985.001.0001
Google Scholar

Barrett John C., Chronologie krajobrazu, tłum. Beata Frydryczak, [w:] Krajobrazy i ogrody. Ujęcie interdyscyplinarne, pod red. B. Frydryczak, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Google Scholar

Brzozowski Andrzej, bez tytułu, „Nieregularna Inicjatywa Wydawnicza Sztuka faktu” 2003, nr 1.
Google Scholar

Brzozowski Andrzej, Doświadczenia na marginesie, [w:] K. Bielas, Dzianina z mięsa. Rozmowy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2009.
Google Scholar

Brzozowski Andrzej, Laos – notatki na scenopisie, „Polityka” 1971, nr 19.
Google Scholar

Brzozowski Andrzej, Spotkanie po dwóch latach, „Film” 1971, nr 31.
Google Scholar

Brzozowski Andrzej, Uciekłem w Polskę, [w:] Chełmska 21. 50 lat Wytwórni filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, red. B. Janicka, A. Kołodyński, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Warszawa 2000.
Google Scholar

Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945-2014), pod red. Małgorzaty Hendrykowskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015.
Google Scholar

Hristov Spas, Andrzej Brzozowski (1932-2005), „Kino” 2005, nr 9.
Google Scholar

Jazdon Mikołaj, O adaptacji opowiadania Zofii Nałkowskiej Przy torze kolejowym, „Images” 2009-2010, nr 13-14. DOI: https://doi.org/10.14746/i.2009.13.14.11
Google Scholar

Kulka Otto Dov, Pejzaże metropolii śmierci. Rozmyślania o pamięci i wyobraźni, tłum. M. Szczubiałka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.
Google Scholar

Ozimek Stanisław, Film dokumentalny, [w:] Historia filmu polskiego, t. VI, 1968-1972, red. R. Marszałek, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1994.
Google Scholar

Preizner Joanna, Świadkowie. Przy torze kolejowym Andrzeja Brzozowskiego, „Postscriptum Polonistyczne” 2010, nr 1.
Google Scholar

Szczepański Tadeusz, Andrzej Brzozowski, [w:] (Nie)zapomniani dokumentaliści, pod red. Katarzyny Mąki-Malatyńskiej i Jolanty Lemann-Zajiček, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, Łódź 2020.
Google Scholar

Traba Robert, Pamięć zapisana w kamieniu, czyli krajobraz kulturowy jako palimpsest, [w:] idem, Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
Google Scholar

Werner Andrzej, Krajobraz po bitwie… z Borowskim, „Film” 1970, nr 38.
Google Scholar

Wolę robić niż o nich mówić. Z Andrzejem Brzozowskim rozmawiał Remigiusz Grzela, [w:] Chełmska 21. 50 lat Wytwórni filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, red. B. Janicka, A. Kołodyński, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Warszawa 2000.
Google Scholar

Zonn Lidia, Zasady montażu filmowego. Film dokumentalny, Łódź 1994.
Google Scholar