Cultural Heritage in the Field of the Idea of Nature Protection in the Second Polish Republic (1918-1939) as an Antecedent of Ecological Education in Poland at the Turn of the 21st Century

Edyta Wolter

doi:10.21697/seb.2023.22

Opublikowane: 2023-09-02

Tom 21 Nr 3 (2023)

Dziedzictwo kultury w zakresie idei ochrony przyrody w II Rzeczypospolitej (1918-1939) jako antecedencja edukacji ekologicznej w Polsce na przełomie XX/XXI wieku

Edyta Wolter

Studia Ecologiae et Bioethicae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/seb.2023.22

Abstrakt

Streszczenie: Celem artykułu jest przedstawienie dziedzictwa kultury polskiej na przykładzie współtwórców idei ochrony przyrody, „duchowych ojców” edukacji ekologicznej w II Rzeczypospolitej (1918-1939), którzy opracowali akty normatywne ochrony przyrody, takie jak np. „Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody”. Przyczynili się do założenia Tymczasowej Komisji Ochrony Przyrody (1919) / Państwowej Rady Ochrony Przyrody (1925), Ligi Ochrony Przyrody (1928). Byli postulatorami rezerwatów przyrody, parków narodowych, a także szeroko pojętego wychowania społeczeństwa polskiego do świadomości ekologicznej (edukacja ekologiczna). Problem badań jest osadzony w paradygmacie interpretatywnym nauk humanistycznych, społecznych. W związku z tym zastosowano metodę badań jakościowych (jakościowa analiza tekstu/analiza jakościowa dokumentów), w której istotne jest hermeneutyczne rozumienie oraz interpretacja tekstu. Podstawę źródłową stanowią źródła drukowane oraz opracowania naukowe bezpośrednio i pośrednio związane z tytułową problematyką. Kształtowanie świadomości ekologicznej w procesie edukacji ekologicznej w II Rzeczypospolitej ma wartość ponadczasową. Stanowi cenne dziedzictwo kultury narodowej oraz antecedencję edukacji ekologicznej realizowanej w ogólnej tendencji kultury ponowoczesnej, która ideacyjnie ewokuje w drugiej połowie XX i na początku XXI wieku.

Słowa kluczowe:

kulturowe dziedzictwo Polski, Druga Rzeczypospolita (1918 – 1939), ochrona przyrody, edukacja ekologiczna, Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, prawo środowiskowe, duchowi „ojcowie” ochrony przyrody, duchowi „ojcowie” edukacji ekologicznej

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Wolter, E. (2023). Dziedzictwo kultury w zakresie idei ochrony przyrody w II Rzeczypospolitej (1918-1939) jako antecedencja edukacji ekologicznej w Polsce na przełomie XX/XXI wieku. Studia Ecologiae Et Bioethicae, 21(3), 83–91. https://doi.org/10.21697/seb.2023.22

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bieś, Andrzej Paweł, Marzena Chrost, and Beata Topij-Stempińska. 2011. Pamięć – Kultura – Edukacja [Memory - Culture – Education]. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Dołęga, Józef Marceli. 2001. Koncepcja sozologii systemowej [The concept of systemic sozology]. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Grębecka, Wanda. 1991. “Poglądy Adama Wodziczki na tle nauki o ochronie przyrody czasów międzywojennych [Adam Wodziczko's views on the background of the science of nature protection in the interwar period].” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2: 70-76.
Google Scholar

Grębecka, Wanda. 2010. “Problem ochrony rodzinnego krajobrazu a tożsamość narodowa [The problem of protecting the homeland landscape and national identity].” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 3-4: 251.
Google Scholar

Hryniewiecki, Bolesław, and Alfred Lityński. 1924. Plan utworzenia rezerwatu na Jeziorze Wigierskim [A plan to create a reserve on Lake Wigry]. Kraków: Nakładem Państwowej Komisji Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Hryniewiecki, Bolesław. 1934. “Projekt kolejki linowej na Kasprowy Wierch Liga Ochrony Przyrody w Polsce [Design of the cable car to Kasprowy Wierch League of Nature Conservation in Poland].” Wiadomości Ligi Ochrony Przyrody 2: 3-4.
Google Scholar

Kotarski, Edmund. 1990. Dziedzictwo i tradycja. Szkice o literaturze staropolskiej [Heritage and tradition. Sketches on Old Polish literature]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Google Scholar

Makuch, Grzegorz. 1995. “Z historii ochrony przyrody [From the history of nature conservation].” Poradnik Bibliotekarza, 6: 6.
Google Scholar

Malec, Jan. 2001. “Pierwsze regulacje prawne z zakresu ochrony przyrody na ziemiach polskich [The first legal regulations in the field of nature protection in Poland].” Państwo i Społeczeństwo 1: 141.
Google Scholar

Nikitorowicz, Jerzy. 2003. “Dziedzictwo kulturowe [Cultural heritage].” In Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. 1, edited by Tadeusz Pilch, 900. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie “Żak”.
Google Scholar

Pawlikowski, Jan Gwalbert. 1913. Kultura a natura [Culture and nature]. Warszawa – Lwów: Staraniem Sekcji Ochrony Tatr Towarzystwa Tatrzańskiego.
Google Scholar

Pawlikowski, Jan Gwalbert. 1932. “Ogólny rzut oka na istotę ochrony przyrody, jej znaczenie, zadania i sposoby realizacji [A general view of the essence of nature conservation, its importance, tasks and methods of implementation].” In Skarby przyrody i ich ochrona Wiadomości z dziedziny ochrony przyrody dla przyrodników, nauczycieli, leśników, rolników, górników, myśliwych, rybaków, młodzieży studiującej i wszystkich miłośników przyrody, edited by Władysław Szafer, 3-13. Warszawa: Nakładem Państwowej Rady Ochrony.
Google Scholar

Pawlikowski, Jan Gwalbert. 1938. O lice ziemi. Wybór pism [About the face of the earth. A selection of writings]. Warszawa: Wydanie Staraniem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Pieczyńska, Ewa, and Irena Spodniewska. 1979. Ekologia a ochrona środowiska człowieka [Ecology and protection of the human environment]. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

Sokołowski, Marian. 1925. O wprowadzeniu ochrony przyrody do nauczania szkolnego [On the introduction of nature protection to school teaching]. Kraków: Nakładem Państwowej Komisji Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Sokołowski, Marian. 1927. Ochrona przyrody w szkole. Wartość idei ochrony przyrody w wychowaniu i kształceniu młodzieży [Nature conservation at school. The value of the idea of nature conservation in the upbringing and education of young people]. Kraków: Nakładem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Sokołowski, Stanisław. 1932. „Ochrona przyrody a leśnictwo [Nature protection and forestry].” In Skarby przyrody i ich ochrona Wiadomości z dziedziny ochrony przyrody dla przyrodników, nauczycieli, leśników, rolników, górników, myśliwych, rybaków, młodzieży studiującej i wszystkich miłośników przyrody, edited by Władysław Szafer, 218. Warszawa: Nakładem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Symonides, Ewa. 2008. Ochrona przyrody [Nature conservation]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Szafer, Władysław. 1948. Stanisław Sokołowski (1865-1942). Wspomnienie pośmiertne Odbitka z Kwartalnika Polskiego Naukowego Towarzystwa Leśnego SYLWAN (1947) [Stanisław Sokołowski (1865-1942). Posthumous memoir Print from the Quarterly of the Polish Forest Scientific Society SYLWAN (1947)]. Warszawa: Nakładem Polskiego Naukowego Towarzystwa Leśnego.
Google Scholar

Wodziczko, Adam. 1927. “Ochrona przyrody w najbliższej okolicy Poznania [Nature protection in the vicinity of Poznań].” Ochrona Przyrody 7: 56-59.
Google Scholar

Wodziczko, Adam. 1939. Zasługi naukowe Jana Gwalberta Pawlikowskiego na polu ochrony przyrody [Scientific merits of Jan Gwalbert Pawlikowski in the field of nature conservation]. Lwów: Nakładem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Google Scholar

Wolter, Edyta. 2006. Historyczne aspekty edukacji ekologicznej w Polsce [Historical aspects of ecological education in Poland]. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Wolter, Edyta. 2016. “Historyczny wymiar kształtowania świadomości ekologicznej [The historical dimension of shaping ecological awareness].” In Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa Teoria i praktyka, edited by Danuta Cichy, Elżbieta Buchcic, Ryszard Kowalski, Teresa Stachurska-Maj, Anna Strumińska-Doktor,Edyta Wolter, and Ilona Żeber-Dzikowska, 22. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Decree 1918 – Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury [Decree of the Regency Council on the care of monuments of art and culture]. (Dz. Urz. M W R i O P Królestwa Polskiego z 31 grudnia 1918 r., nr 7, poz. 2, art. 1, 2, 12).
Google Scholar

Regulation 1919 – Rozporządzenie Ministerstwa W R i O P o ochronie niektórych zabytków przyrody [Ordinance of the Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment on the protection of selected natural monuments] (Dz. Urz. M W R i O P R P z 1 listopada 1919 r., poz. 3).
Google Scholar

Act 1921 – Ustawa z 17 marca 1921 r. Konstytucja RP [Act of March 17, 1921. Constitution of the Republic of Poland]. (Dz. U. R P z 1921 r., nr 44, poz. 267). DOI: https://doi.org/10.1524/klio.1921.17.17.267
Google Scholar

Regulation 1927 – Rozporządzenie Prezydenta R P z dnia 3 grudnia 1927 r. o prawie łowieckim [Regulation of the President of the Republic of Poland of December 3, 1927, on hunting law] (Dz. U. R P z 1927 r., nr 110, poz. 934, art. 40).
Google Scholar

Regulation 1928a – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami [Regulation of the President of the Republic of Poland on the care of monuments of March 6, 1928]. (Dz. U. R P 1928, nr 29, poz. 265).
Google Scholar

Regulation 1928b – Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt [Regulation of the President of the Republic of Poland of March 22, 1928, on the protection of animals] (Dz. U. R P z 1928 r., nr 42, poz. 417).
Google Scholar

Regulation 1932 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września 1932 r. o sposobie chronienia przedmiotów zabytkowych, będących własnością państwa [Regulation of the Council of Ministers of September 23, 1932, on the method of protecting historic items owned by the state]. (Dz. U. R P z dnia 18 października 1932 r., nr 89, poz. 750).
Google Scholar

Act 1934 – Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody [Act of March 10, 1934, on nature protection]. (Dz. U. R P z 1934 r., nr 31, poz. 274, art. 34).
Google Scholar