Uwagi o teistycznej interpretacji zasady antropicznej

Tadeusz Pabjan

doi:10.21697/2019.55.1.04

Opublikowane: 2019-11-09

Tom 55 Nr 1 (2019)

Uwagi o teistycznej interpretacji zasady antropicznej

Tadeusz Pabjan

Studia Philosophiae Christianae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/2019.55.1.04

Abstrakt

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jaką wartość dla teologicznej argumentacji za istnieniem Boga ma zasada antropiczna. Mówi ona o subtelnym „dostrojeniu” praw przyrody i parametrów kosmologicznych, bez którego we wszechświecie nie mógłby pojawić się człowiek. Wszechświat wydaje się zatem istnieć dla określonego celu, jakim jest „wyprodukowanie” rozumnego obserwatora. Ze względu na swój teleologiczny charakter zasada antropiczna jest podatna na interpretację teologiczną, w której zakłada się, że to Bóg powołuje do istnienia wszechświat przygotowany dla człowieka. W tym ujęciu Stwórca jawi się jako projektant wszechświata, ale Jego projekt dotyczy tu tylko praw przyrody – z tej racji interpretacja ta różni się zasadniczo od tzw. teorii inteligentnego projektu. W artykule uzasadniono tezę, że zasada antropiczna jest ciekawym argumentem – ale nie naukowym dowodem – za racjonalnością religijnej wiary w Boga, który jest stwórcą wszechświata.

Słowa kluczowe:

zasada antropiczna, kosmiczne koincydencje, subtelne dostrojenie, dowód kosmologiczny

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Pabjan, T. (2019). Uwagi o teistycznej interpretacji zasady antropicznej. Studia Philosophiae Christianae, 55(1), 71–95. https://doi.org/10.21697/2019.55.1.04

Cited by / Share

Bibliografia

Ayala F.J., Dar Karola Darwina dla nauki i teologii, tłum. z ang. P. Dawidowicz, Wydawnictwo UW, Warszawa 2009.
Google Scholar

Barr S.M., Fizyka współczesna a wiara w Boga, tłum. z ang. A. Molek, Techtra, Wrocław 2005.
Google Scholar

Barrow J.D., Tipler F., The Anthropic Cosmological Principle, Oxford University Press, New York 1986.
Google Scholar

Behe M.J., Darwin’s Black Box. The Biochemical Challenge to Evolution, The Free Press, New York 1996.
Google Scholar

Carr B.J., On the Origin, Evolution and Purpose of the Physical Universe, Irish Astronomical Journal 15(1982)3, 237–253.
Google Scholar

Carter B., Anthropic Principle in Cosmology, arXiv:gr-qc/0606117.
Google Scholar

Carter B., Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology, w: Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data, red. M.S. Longair, Reidel Publishing Company, Dordrecht 1974, 291–298.
Google Scholar

Carter B., The anthropic principle and its implications for biological evolution, Philosophical Transactions of the Royal Society A310(1983), 347–363.
Google Scholar

Coleman S., Fine-Tuning and Probability: Does the Universe Require Explanation?, Sophia 40(2001)1, 7–15.
Google Scholar

Conway Morris S., Life’s Solution: Inevitable Humans in a Lonely Universe, Cambridge University Press, Cambridge 2003.
Google Scholar

Davies P., Kosmiczna wygrana. Dlaczego wszechświat sprzyja życiu?, tłum. z ang. B. Bieniok, E.L. Łokas, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, 284.
Google Scholar

Davies P., The Accidental Universe, Cambridge University Press, Cambridge 1993.
Google Scholar

Davies P., Zasada antropiczna, Postępy Fizyki 37(1986)3, 215–249.
Google Scholar

Davis J.J., The Design Argument, Cosmic “Fine-Tuning” and the Athropic Principle, Philosophy of Religion 22(1987), 139–150.
Google Scholar

Dembski W.A., Intelligent Design: The Bridge Between Science and Theology, Intervarsity Press, Downers Grove 1999.
Google Scholar

Dicke R.H., Dirac’s Cosmology and Mach’s Principle, Nature 192(1961), 440–441.
Google Scholar

Dicke R.H., Gravitation and the Universe, American Philosophical Society, Philadelphia 1970.
Google Scholar

Dirac P.A.M., Cosmological constants, Nature 139(1937), 323.
Google Scholar

Drees W.B., Czy istnieją dziury, w których działa Bóg?, w: Stwórca – wszechświat – człowiek, red. M. Heller, T. Sierotowicz, t. I, Biblos, Tarnów 2006, 216–235.
Google Scholar

Eddington A.S., Preliminary note on the masses of the electron, the proton and the universe, Proceedings of the Cambridge Philosophical Society 27(1931), 15–19.
Google Scholar

Edwards D., Bóg ewolucji. Teologia trynitarna, tłum. z ang. Ł. Kwiatek, Copernicus Center Press, Kraków 2016.
Google Scholar

Edwards D., Jak działa Bóg?, tłum. z ang. M. Chojnacki, WAM, Kraków 2013.
Google Scholar

Ellis G.F.R., The Theology and the Anthropic Principle, w: Quantum Cosmology and the Laws of Nature: Scientific Perspectives on Divine Action, red. R.J. Russell, N.C. Murphy, Ch.J. Isham, Vatican Observatory and CTNS, Vatican City State – Berkeley 1996, 367–405.
Google Scholar

Everett H., ’Relative state’ formulation of quantum mechanics, Reviews of Modern Physics 29(1957)3, 454–462.
Google Scholar

Gribbin J., Rees M., Kosmiczne zbiegi okoliczności. Ciemna materia, ludzkość i antropiczna kosmologia, tłum. z ang. P. Amsterdamski, Cyklady, Warszawa 1996.
Google Scholar

Harris E.E., Cosmos and Anthropos. A Philosophical Interpretation of the Anthropic Cosmological Principle, Prometheus Books, New Jersey – London 1991.
Google Scholar

Heller M., Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą, Copernicus Center Press, Kraków 2011.
Google Scholar

Klimek Z., Koincydencje dużych liczb kosmologii i mikrofizyki, Postępy Astronomii 24(1976)4, 223–233.
Google Scholar

Leslie J., Przejawy delikatnego dostrojenia, tłum. z ang. W. Maciejewski, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 16(1994), 27–62.
Google Scholar

Pabjan T., Anatomia konfliktu. Pomiędzy nowym ateizmem a teologią nauki, Copernicus Center Press, Kraków 2016.
Google Scholar

Pabjan T., Argument teleologiczny, w: Przewodnik po filozofii religii. Nurt analityczny, red. J. Salamon, WAM, Kraków 2016, 255–269.
Google Scholar

Pabjan T., Teoria wielu światów – nauka czy filozofia?, Filozofia Nauki 63–64(2008), 141–154.
Google Scholar

Penrose R., Droga do rzeczywistości. Wyczerpujący przewodnik po prawach rządzących wszechświatem, tłum. z ang. J. Przystawa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
Google Scholar

Penrose R., Makroświat, mikroświat i ludzki umysł, tłum. z ang. P. Amsterdamski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
Google Scholar

Polkinghorne J., Prawa natury i prawa fizyki, w: Stwórca – Wszechświat – człowiek, red. M. Heller, T. Sierotowicz, t. I, Biblos, Tarnów 2006, 200–215.
Google Scholar

Russell R.J., Boże działanie w świecie, w: Stwórca – wszechświat – człowiek, red. M. Heller, T. Sierotowicz, t. I, Biblos, Tarnów 2006, 91–104.
Google Scholar

Stoeger W.R., The Immanent Directionality of the Evolutionary Process, and Its Relationship to Theology, w: Evolutionary and Molecular Biology: Scientific Perspectives on Divine Action, red. R.J. Russell, W.R. Stoeger, F.J. Ayala, Vatican Observatory and CTNS, Vatican City State – Berkeley 1998, 163–190.
Google Scholar

Turek J., Dlaczego wszechświat jest tak duży, jak jest?, w: Filozoficzne i naukowo--przyrodnicze elementy obrazu świata, red. G. Bugajak, A. Latawiec, t. 3, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2001, 132–143.
Google Scholar

Turek J., Kosmiczne koincydencje. Proponowane wyjaśnienia, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
Google Scholar

Wheeler J.A., Genesis and Observership, w: Foundational Problem in Special Sciences, red. R.E. Butts, J. Hintikka, Reidel Publishing Company, Dordrecht 1977, 3–33.
Google Scholar

Życiński J., Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002.
Google Scholar

Życiński J., The Anthropic Principle and the Teleological Interpretation of Nature, Review of Metaphysics 41(1987), 317–333.
Google Scholar