‘LEGES LIBITINARIAE’ I PRAWNE REGULACJE RZYMSKIEGO PORZĄDKU POGRZEBOWEGO

Marek Kuryłowicz

doi:10.21697/zp.2022.22.2.07

Opublikowane: 2022-08-20

Tom 22 Nr 2 (2022)

‘LEGES LIBITINARIAE’ I PRAWNE REGULACJE RZYMSKIEGO PORZĄDKU POGRZEBOWEGO

Marek Kuryłowicz

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2022.22.2.07

Abstrakt

Pierwotne podstawy prawne rzymskiego porządku pogrzebowego tworzyły normy sakralne, ustawy królewskie (leges regiae) oraz ustawa XII tablic (tab. 10). Ważną rolę odgrywały zawsze obyczaje przodków (mores maiorum). Ponadto edykty pretorskie oraz konstytucje i ustawy cesarskie (D. 11,7; D. 11,8; D. 47,12; C. 3,44). Znaczenie miały również inskrypcje nagrobkowe jako indywidualny akt prawny, tworzący uprawnienia dla fundatora grobowca i oznaczonych w inskrypcji osób (jako tzw. leges datae). Osobne miejsce zajmują leges libitinariae. Nazwa pochodzi od Libitiny – rzymskiej bogini związanej z pogrzebami. Historycznie pierwsza poświadczona jest lex Lucerina z lat 314-250 r. p.n.e., najlepiej znane są lex Puteolana libitinaria oraz lex Cumana libitinaria (z czasów cesarza Augusta). Zawierają one lokalne przepisy, dotyczące zamówień na usługi pogrzebowe oraz wykonywanie wyroków śmierci. Ponadto nakazywały usuwanie porzuconych zwłok z miejsc publicznych. Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawowych sprawowali głównie edylowie. Z badań wynika, że prawne regulacje porządków pogrzebowych były już od początku republiki dobrze znane w samym Rzymie i w miastach municypalnych.

Słowa kluczowe:

prawo rzymskie; pogrzeby; regulacje prawne.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kuryłowicz, M. (2022). ‘LEGES LIBITINARIAE’ I PRAWNE REGULACJE RZYMSKIEGO PORZĄDKU POGRZEBOWEGO. Zeszyty Prawnicze, 22(2), 121–140. https://doi.org/10.21697/zp.2022.22.2.07

Cited by / Share

Bibliografia

Ariés P., Człowiek i śmierć, Warszawa 1989.
Google Scholar

Bodel J., Dealing with the dead. Undertakers, executioners and potter’s fields in ancient Rome, [w:] Death and disease in the ancient city, ed. by V.M. Hope, E. Marshall, London–New York 2000, s. 128-150.
Google Scholar

Bodel J., Graveyards and Groves. A Study of the Lex Lucerina, «American Journal of Ancient History» 11/1986 [1994], VII+133.
Google Scholar

Bodel J., The Organization of the funerary Trade at Puteoli and Cumae, [w:] Libitina e dintorni. Le ‘leges libitinariae’ campane, Atti XI Rencontre franco-italienne sur l’epigraphie, Roma 2004, s. 147-172.
Google Scholar

Bové L., Nuove iscrizioni di Pozzuoli e Cuma, «Labeo» 13/1967, s. 22-48.
Google Scholar

Cary M., Scullard H.H., Dzieje Rzymu od czasów najdawniejszych do Konstantyna, Warszawa 1992.
Google Scholar

Castagnetti S., Le ‘leges libitinariae’ ﬂegree: edizione e commento, Napoli 2012.
Google Scholar

Castagnetti S., Le disposizioni sui funerali ‘speciali’ nelle ‘leges libitinariae’, [w:] Fides-Humanitas-Ius. Studi in onore do Luigi Labruna, Napoli 2007, s. 873-881.
Google Scholar

Dębiński A., Misztal-Konecka j., Wójcik M., Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2010.
Google Scholar

Dworniak J., Rzymskie spojrzenie na śmierć. Pogrzeb i rytualne oczyszczenie w okresie Republiki i Imperium Romanum na przykładzie miasta Rzym, «Koło Historii». Czasopismo afiliowane z Instytutem Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, nr 15/2014, s. 13-22.
Google Scholar

Dyjakowska M., Orbitas omni fugienda nisu – rozważania Publiusza Papiniusza Stacjusza o rodzinie rzymskiej, «Studia Prawnicze KUL» 1/2015, s. 11-13.
Google Scholar

Erasmo M., Reading Death in Ancient Rome, Ohio State University Press 2008.
Google Scholar

Girard P.F., Senn F., Textes de droit Romain7 (1977; wersja online).
Google Scholar

Hamman A., Życie codzienne pierwszych chrześcijan, Warszawa 1990.
Google Scholar

Iluk J., Grzywny sepulkralne w italskich epitafiach z okresu cesarstwa rzymskiego, Gdańsk 1985.
Google Scholar

Jońca M., ‘Epitafum alii potestas’ (CIL VI 37965), «Zeszyty Prawnicze» 18.3/2018, s. 221-245. DOI: https://doi.org/10.21697/10.21697/zp.2018.18.4.09
Google Scholar

Jońca M., Przestępstwo znieważenia grobu w rzymskim prawie karnym, Lublin 2013.
Google Scholar

Jurewicz A., Sajkowski R., Sitek B., Szczerbowski J., Świętoń A., Rzymskie prawo publiczne: wybrane zagadnienia, Olsztyn 2011.
Google Scholar

Kamińska R., W trosce o miasto. Cura urbis w Rzymie okresu republiki i pryncypatu, Warszawa 2015.
Google Scholar

Kaser M., Hackl K., Das römische Zivilprozeßrecht2, München 1997.
Google Scholar

Kaser M., Zum römischen Grabrecht, «ZSS» 95/1978, s. 23-87. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1978.95.1.15
Google Scholar

Kuryłowicz M., D. 48,24: ‘De cadaveribus punitorum’. Prawo rzymskie o zwłokach osób skazanych za przestępstwa przeciwko państwu, [w:] ‘Salus rei publicae suprema lex’. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, Lublin 2007, s. 115-125.
Google Scholar

Kuryłowicz M., Horacy, ‘Sermones’ 1,8: Poeta na cmentarnych ścieżkach, między prawem i obyczajami, «Studia Prawnicze KUL» nr 4/2013, s. 30.
Google Scholar

Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie2, Lublin 2020.
Google Scholar

Kuryłowicz M., Publiczne porządki i nieporządki pogrzebowe w okresie wczesnego cesarstwa rzymskiego, [w:] Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w prawie rzymskim, Lublin 2010, s. 161-171.
Google Scholar

Kuryłowicz M., Rzymskie prawo oraz zwyczaje grobowe i pogrzebowe, Lublin 2020.
Google Scholar

Lassard Y., The Roman Law Library (2013 – w internecie).
Google Scholar

Libitina, pompes funbres et supplices en Campanie á l’epoque d’Auguste. Edition, traduction et commentaire de la Lex Libitinae Puteolana (sous la direction de H. Hinard, J.-Chr. Dumont), Paris 2003.
Google Scholar

Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
Google Scholar

Litewski W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.
Google Scholar

Łoś S., Sylwetki rzymskie, Warszawa 1958 (przedruk Lublin 2007).
Google Scholar

Nörr D., Bemerkungen zu den ‘leges libitinariae’, «ZSS» 132/2015, s. 421-448. DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra-2015-0115
Google Scholar

Pudliszewski J., ‘Collegium Aesculapi’, «Problemy Współczesnej Tanatologii» 7/2003, s. 21-38.
Google Scholar

Pudliszewski J., De religiosis et sumptibus funerum et ut funus ducere liceat; De mortuo inferendo et sepulchro aedifcando; De sepulchro violato, całość zebrał, przełożył na język polski, opatrzył wstępem i objaśnieniami J. Pudliszewski, Wydawnictwo Naukowe UAM (Fontes Historiae Antiquae. Zeszyty Źródłowe Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych, zesz. XII), Poznań 2009.
Google Scholar

Pudliszewski J., ‘Familia Silvani’ – rzymskie stowarzyszenie religijno-pogrzebowe (AE. 1929,161), «Problemy Współczesnej Tanatologii» VI/2002, s. 519-527.
Google Scholar

Pudliszewski J., Prywatne uroczystości nagrobne w świetle epitafiów łacińskich w okresie Wczesnego Cesarstwa Rzymskiego, Gdańsk 1997.
Google Scholar

Pudliszewski J., Rodzina w uroczystościach nagrobnych w cesarstwie rzymskim (I-III) w.), [w:] Rodzina w starożytnym Rzymie, red. J. Jundziłł, Bydgoszcz 1992, s. 165-176.
Google Scholar

Pudliszewski J., Rzymskie obyczaje pogrzebowe w świetle lex collegii Lanuvini (CIL XIV 2112), «Problemy Współczesnej Tanatologii» 5/2002, s. 377-387.
Google Scholar

Purcell N., Regulating funerary space and groves at Luceria and Rome, «Journal of Roman Archaeology» 10/1997, s. 340-342. DOI: https://doi.org/10.1017/S104775940001494X
Google Scholar

Sitek B., ‘Lex Coloniae Genetivae Iuliae seu Ursonensis’ i ‘lex Irnitana’. Ustawy municypalne antycznego Rzymu. Tekst, tłumaczenie i komentarz, Poznań 2008.
Google Scholar

Sitek B., ‘Tabula Heracleensis’ (‘lex Julia municipalis’): tekst, tłumaczenie, komentarz, Olsztyn 2006.
Google Scholar

Sitek B., Wpływ rzymskiego prawa publicznego na ustawy municypalne w świetle ‘Tabula Heracleensis’ i ‘lex Irnitana’. Studium prawno-porównawcze, «Studia Prawnoustrojowe» 7/2007, s. 263-277.
Google Scholar

Tarwacka A., ‘Leges regiae’, «Zeszyty Prawnicze» 4.1/2004, s. 233-260. DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2004.4.1.12
Google Scholar

Toynbee J., Death and Burial in the Roman World, Cambridge–London 1996. DOI: https://doi.org/10.56021/9780801855078
Google Scholar

Wesch-Klein G., ‘Funus publicum’: eine Studie zur oﬀentlichen Beisetzung und Gewahrung von Ehrengrabern in Rom und den Westprovinzen, Stuttgart 1993.
Google Scholar

Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa
Google Scholar

Google Scholar

Zabłocka M., Zabłocki J., Ustawa XII Tablic, Warszawa 2013.
Google Scholar