GENEZA I KSZTAŁTOWANIE SIĘ ZASADY DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI W RZYMSKIM PROCESIE KARNYM

Andrzej Chmiel

doi:10.21697/zp.2024.24.3.01

Opublikowane: 2024-09-25

Tom 24 Nr 3 (2024)

GENEZA I KSZTAŁTOWANIE SIĘ ZASADY DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI W RZYMSKIM PROCESIE KARNYM

Andrzej Chmiel

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2024.24.3.01

Abstrakt

Niniejsza publikacja została poświęcona genezie oraz etapom kształtowania się gwarancji procesowych zasady domniemania niewinności oskarżonego w historycznym rozwoju rzymskiego postępowania karnego. Przedstawiono, jaką ewolucję przeszedł wykształcony w okresie republiki w drodze praktyki procesowej zwyczaj przekazywania wątpliwych spraw sądownictwu ludowemu, który następnie w czasach cesarstwa za sprawą prawotwórczej aktywności cesarzy, jako postulat sprzyjania słabszej pozycji oskarżonego, został ubrany w ramy normy prawnej i przyjął postać konkretnych reguł i gwarancji procesowych, odzwierciedlających w swej treści istotę współczesnego rozumienia tej zasady.

Słowa kluczowe:

zasada domniemania niewinności, oskarżony, rzymski proces karny, gwarancje procesowe, prawo do obrony

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Chmiel, A. (2024). GENEZA I KSZTAŁTOWANIE SIĘ ZASADY DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI W RZYMSKIM PROCESIE KARNYM. Zeszyty Prawnicze, 24(3), 5–26. https://doi.org/10.21697/zp.2024.24.3.01

Cited by / Share

Bibliografia

Amielańczyk K., Eusebius, „Historia Ecclesiastica” 4,9. Prawo rzymskie w obronie prześladowanych chrześcijan?, [w:] ‘Romanitas et Christianitas’. Stanislao Płodzień (1913-1962) in memoriam, red. A. Dębiński, S. Jóźwiak, Lublin 2008, s. 7-27.
Google Scholar

Amielańczyk K., Irenarchae. Reforma sądowej policji śledczej za panowania Hadriana i Antonina Piusa, [w:] ‘Salus rei publicae suprema lex’. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, red. A. Dębiński, H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2007, s. 7-24.
Google Scholar

Amielańczyk K., O kształtowaniu się niektórych zasad procesowych w rzymskim postępowaniu karnym okresu pryncypatu, «Studia Iuridica Lublinensia» 10/2007, s. 9-29.
Google Scholar

Amielańczyk K., Obecność i znaczenie zasady słuszności w rzymskim prawie karnym, «Studia Iuridica Lublinensia» 15/2011, s. 29-44. Amielańczyk K., Postępowanie zaoczne: rzymskie i współczesne dylematy władzy
Google Scholar

sądowniczej, «Studia Prawnoustrojowe» 12/2010, s. 9-26.
Google Scholar

Amielańczyk K., Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
Google Scholar

Amielańczyk K., W poszukiwaniu rzymskich korzeni dowodu poszlakowego. Wstępne kwestie źródłowe, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza» 24.105/2019, s. 11-25.
Google Scholar

Ammianus Marcellinus, Dzieje Rzymskie, I, ks. XIV-XXV, przekład I. Lewandowski, Warszawa 2001.
Google Scholar

Apelt H., Die Urteilsnichtigkeit im römischen Prozeβ, Schramberg 1936.
Google Scholar

Baslez M.F., Prześladowania w starożytności, Kraków 2008.
Google Scholar

Chmiel A., Defence Right of the Accused and the Evidence from Slave’s Testimony in the Roman Criminal Procedure, «Studia Iuridica Lublinensia» 30.5/2021, s. 107-121.
Google Scholar

Chmiel A., Proces katylinarczyków jako przykład rzymskiego „procesu politycznego”, [w:] Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, red. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015, s. 47-62.
Google Scholar

Chmiel A., Przyznanie się oskarżonego do winy w rzymskim procesie karnym, «Zeszyty Naukowe KUL» 3(239)60/2017, s. 465-483.
Google Scholar

Chmiel A., ‘Summum supplicium’ in the Legislation of Christian Roman Emperors, «Studia Prawnicze KUL» 4.80/2019, s. 39-56.
Google Scholar

Chmiel A., Ustrój rzymskich organów jurysdykcyjnych w sprawach karnych, «Studia Prawnoustrojowe» 12/2010, s. 49-55.
Google Scholar

Chmiel A., Zasada kontradyktoryjności w rzymskim procesie karnym, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza, Prawo» 22.101/2018, s. 42-57.
Google Scholar

Coppola Bisazza G., Traiano e la presunzione d’inncenza, «Minima Epigraphica et Papyrologica» XXII, 24/2019, s. 253-272.
Google Scholar

Ermann J., Strafprozeβ, öﬀentliches Interesse und private Strafverfolgung, Köln–Weimar–Wien 2000.
Google Scholar

Fasolino F., Alle origini del principio ‘in dubio pro reo’, [w:] Scritti per Alessandro Corbino, II, Lecce 2016, s. 567-582.
Google Scholar

Fasolino F., Regole di giudizio e garanzie dell’imputato nel processo criminale romano: la presunzione di innocenza, [w:] Regole e garanzie nel processo criminale romano a cura di Laura Solidoro, Torino 2016, s. 33-58.
Google Scholar

Geib G., Geschichte des römischen Criminalprozesses bis zum Tode Iustinians, Leipzig 1842.
Google Scholar

Giuffré V., Legalità, terzietà, presunzione di innocenza a Roma Antica, [w:] V. Giuffré, Divagazioni intorno al diritto romano, Napoli 2014, s. 29-44.
Google Scholar

Greenidge A.H.J., The Legal Procedure of Cicero’s Time, New York 1971.
Google Scholar

Jones A.H.M., The Criminal Courts of the Roman Republic and Principate, Oxford 1972.
Google Scholar

Jońca M., Głośne rzymskie procesy karne, Wrocław 2009.
Google Scholar

Jońca M., ‘In dubio pro reo’, «Edukacja Prawnicza» 12.120/2010, s. 46-47.
Google Scholar

Jońca M., ‘< In > iis qui ad me tamquam christiani deferebantur, hunc sum secutus modum’. Środki dowodowe zastosowane w procesie chrześcijan pontyjskich w relacji Pliniusza Młodszego (Ep. 10, 96), «Zeszyty Prawnicze» 5.2/2005, s. 99-115.
Google Scholar

Jońca M., Rzymskie prawo karne. Instytucje, Lublin 2021.
Google Scholar

Kmiecik R. (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Warszawa 2008.
Google Scholar

Kruszyński P., Zasada domniemania niewinności w polskim procesie karnym, Warszawa 1983.
Google Scholar

Kunkel W., Prinzipien des römischen Strafverfahrens, [w:] Kleine Schrifen. Zum römischen Strafverfahren und zur römischen Verfassungsgeschichte, Weimar 1974, s. 11-31.
Google Scholar

Kunkel W., Quaestio, [w:] Kleine Schrifen. Zum römischen Strafverfahren und zur römischen Verfassungsgeschichte, Weimar 1974, s. 33-110.
Google Scholar

Kunkel W., Untersuchungen zur Entwicklung des römischen Kriminalverfahrens in vorsullanischer Zeit, München 1962.
Google Scholar

Liebs D., Vor den Richtern Roms. Berühmte Prozesse der Antike, München 2007.
Google Scholar

Lintott A.W., ‘Provocatio’. From the struggle of the orders to the Principate, «ANRW» I.2/1972, s. 226-267.
Google Scholar

Loska E., Kilka uwag na temat utrudniania procesu karnego przez oskarżyciela w prawie rzymskim, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza, Prawo» 22.101/2018, s. 93-103.
Google Scholar

Loska E., ‘Provocatio ad populum’, [w:] ‘Salus rei publicae suprema lex’. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, red. A. Dębiński, H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2007, s. 127-134.
Google Scholar

López Pedreira A., Algunas reﬂexiones acerca de la presunción de inocencia en el ámbito penal romano, [w:] ‘Fundamenta iuris’. Acura di Pedro Resina Sola, Almeria 2013, s. 1795-1804.
Google Scholar

Mantovani D., Il problema d’origine dell’accusa popolare, Padova 1989.
Google Scholar

Marotta V., ‘Multa de iure sanxit’. Aspetti della politica del diritto di Antonino Pio, Milano 1988.
Google Scholar

Migliorini R., La giurisdizione criminale romana tra principato e dominato. Gli atti dei martiri come testimonianze processuali, Roma 2008.
Google Scholar

Mommsen T., Römisches Strafrecht, Leipzig 1899 (nachdruck Graz 1955).
Google Scholar

Mowy Marka Tulliusza Cycerona, przeł. E. Rykaczewski, I, Paryż 1870.
Google Scholar

Mozgawa-Saj M., Rzymskie korzenie zasady domniemania niewinności i prawa oskarżonego do obrony, «Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza» 22/2018, s. 104-113.
Google Scholar

Nörr D., ‘Causa mortis’, München 1986.
Google Scholar

Papierkowski Z., Dowód pośredni w starożytnym procesie karnym, «Roczniki Teologiczno-Kanoniczne» 10.4/1963, s. 97-112.
Google Scholar

Pietrini S., Sull’ iniziativa del processo criminale romano (IV-V secolo), Milano 1996.
Google Scholar

Pugliese G., Le garanzie dell’imputato nella storia del processo penale romano, «Temi Romana» 18/1969, s. 605-619.
Google Scholar

Riggsby A.M., Crime and Community in Ciceronian Rome, Austin 1999.
Google Scholar

Santalucia B., ‘Accusatio’ i ‘inquisitio’ w procesie karnym okresu cesarstwa, «Zeszyty Prawnicze» 2.2/2002, s. 7-21.
Google Scholar

Santalucia B., Processo penale, [w:] Studi di diritto penale romano, Roma 1994, s. 145-233.
Google Scholar

Scapini N., Diritto e procedura penale nell’esperienza giuridica romana, Parma 1992.
Google Scholar

Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków2, Kraków 2005.
Google Scholar

Steck U., Zeugenbeweis in den Gerichtsreden Ciceros, Frankfurt am Main 2009.
Google Scholar

Strachan-Davidson J.L., Problems of the Roman Criminal Law, I-II, Oxford 1912.
Google Scholar

Tassi Scandone E., ‘Leges Valeriae de provocatione’. Repressione criminale e garanzie costituzionali nella Roma repubblicana, Napoli 2008.
Google Scholar

Venturini C., ‘Quaestiones ex Senatus Consulto’, Napoli 1984.
Google Scholar

Wacke A., ‘Audiatur et altera pars’ zum rechtlichen gehoer im roemischen zivilund strafprozess, [w:] Ars boni et aequi. Festsschrif fuer W. Waldstein zum 65., Stuttgart 1993, s. 369-399.
Google Scholar

Wołodkiewicz W., Czy prawo rzymskie przestało istnieć?, Kraków 2003.
Google Scholar

Wołodkiewicz W., Łacińskie reguły prawne dotyczące ciężaru dowodu w procesie, «Palestra» 59.9/2014, s. 254-257.
Google Scholar

Zalewski B., ‘Humanitas and severitas’. On the possible impact of Christianity on Roman criminal law in the 4th century, «Studia Prawnicze KUL» 4.80/2019, s. 249-272.
Google Scholar

Zanon G., A proposito di D. 48.3.6 (Marcian. 2 “de iudic. publ.”), «INDEX» 26/1998, s. 169-184.
Google Scholar

Zanon G., Le strutture accusatorie della ‘cognitio extra ordinem’ nel principato, Padova 1998.
Google Scholar

Zumpt A.W., Der Criminalprozess der Römischen Republik, Leipzig 1871.
Google Scholar

Zumpt A.W., Römisches Criminalrecht, I, Berlin 1865.
Google Scholar

Zumpt A.W., Römisches Criminalrecht, II, Berlin 1868.
Google Scholar

Żak E., Rzymskie korzenie zasady ‘in dubio pro reo’, «Folia Societatis Scientiarum Lublinensis» Hum. 1 34.1/1993, s. 85-91
Google Scholar