‘SOCIETAS LEONINA’ W POGLĄDACH WYBRANYCH PRZEDSTAWICIELI WCZESNEGO ‘USUS MODERNUM PANDECTARUM’

Tomasz Palmirski

doi:10.21697/zp.2025.25.1.01

Opublikowane: 2025-03-28

Tom 25 Nr 1 (2025)

‘SOCIETAS LEONINA’ W POGLĄDACH WYBRANYCH PRZEDSTAWICIELI WCZESNEGO ‘USUS MODERNUM PANDECTARUM’

Tomasz Palmirski

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2025.25.1.01

Abstrakt

W XVII w. w Niemczech pojawił się nowy kierunek badań nad prawem rzymskim – usus modernus pandectarum. Charakteryzował się on nowoczesnym stosowaniem – utożsamianych z prawem rzymskim jako takim – Pandektów (Digestów justyniańskich). Swoją nazwę zawdzięcza on tytułowi sławnego podręcznika autorstwa, żyjącego w latach 1640-1710, Samuela Stryka, zatytułowanego Specimen usus moderni Pandectarum. Przedstawicielami tego nurtu w tamtym czasie byli między innymi Reiner Bachoﬀ von Echt, Adam Struve, Peter Müller, Wolfgang Adam Lauterbach, Johann Friedrich Böckelmann czy David Mevius. A zatem ci, którzy swoją działalność prowadzili przed wydaniem wspomnianego wyżej dzieła (umownie okres ten nazywam wczesnym usus modernus pandectarum). W niniejszym artykule zostaną przedstawione ich wypowiedzi na temat tak zwanej lwiej spółki. Wynika z nich, że wzorem prawa rzymskiego przyjęli oni nieważność tego typu umowy. Wyłomu w takim ugruntowanym postrzeganiu societas leonina dokonał dopiero David Mevius, który stwierdził, że nadmierna nierówność zastrzeżona w nieformalnym pactum powoduje tylko jego nieważność, nie zaś całej umowy spółki, co ma na przykład miejsce, gdy zostało uzgodnione, że jeden wspólnik otrzymuje (cały) zysk, drugi zaś ponosi straty bez udziału w zysku.

Słowa kluczowe:

prawo rzymskie, societas leonina, societas nummo uno, usus modernus pandectarum

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Palmirski, T. (2025). ‘SOCIETAS LEONINA’ W POGLĄDACH WYBRANYCH PRZEDSTAWICIELI WCZESNEGO ‘USUS MODERNUM PANDECTARUM’. Zeszyty Prawnicze, 25(1), 5–21. https://doi.org/10.21697/zp.2025.25.1.01

Cited by / Share

Bibliografia

Antonius Gomezius, Commentariorum, variarumque resolutionum iuris civilis, communis et regis, Tomus secundus, Francofurti 1616.
Google Scholar

Ahsmann M., Wesenbeck, Matthaeus (1531-1586),[w:] Juristen. Ein biographisches Lexikon. Von der Antike bis zum 20. Jahrhundert, red. M. Stolleis, München 1995.
Google Scholar

Bürge A., Römisches Privatrecht. Rechtsdenken und gesellschafliche Verankerung. Eine Einführung, Darmstadt 1999.
Google Scholar

Compendium Iuris: Brevissimis Verbis, Sed amplissimo sensu & allegationibus universam fere materiam Juris exhibens: E Lectionibus Excellentissimi Dn. W.A. Lauterbachii, U.J.D. Quondam Prof. Primarii Tubingens. tandem Directoris Ducatus Würtenbergici, & c, Francofurti 1679.
Google Scholar

David Mevius, Commentarii in Jus Lubecense libri quinque: ad explicationem ejusdem solidam […], Francofurti ad Moenum 1679.
Google Scholar

Disertatio juridica de societate, […] praeside DN. Georg-Adamo Struven, Jenae 1666.
Google Scholar

Georgius Adamus Struvius, Syntagma juris civilis universi, Jenae 1668.
Google Scholar

Georgius Adamus Struvius, Syntagma jurisprudentiae, secundum ordinem Pandectarum concinnatum […] Cum additionibus Peteri Mülleri, Francofurti et Lipsiae 1738.
Google Scholar

Georgius Frantzkius, Commentarius in viginti et unum libros Pandectarum juris civilis priores […], Argentorati 1644.
Google Scholar

Göppert H., Bocerus, Heinrich,[w:] Allgemeine Deutsche Biographie, II, Leipzig 1875.
Google Scholar

Guarino A., Diritto privato romano10, Napoli 1994.
Google Scholar

Guarino A., La società col Leone, «Labeo» 18/1972, s. 72-77.
Google Scholar

Henricus Bocerus, Disputatio VI: De Societate. Quam […] defendet Matthaeus Schulter, [w:] Disputationum iuridicarum […] Classis prima, Tubingae 1596.
Google Scholar

Hess U., Frantzke Georg, [w:] Neue Deutsche Biographie, V, Berlin 1961.
Google Scholar

Johannes Brunnemannus, Commentarius in quinquaginta libros Pandectarum. Opus Teoretico-Practicum, ab ipso Autore recognitum, Lugduni 1714.
Google Scholar

Johannes Fridericus Böckelmannus, Commentariorum in Digesta Justiniani Imp. Libri XIX, Lugd[uni] Batav[orum] 1678.
Google Scholar

Johannes Harpprecht, Operum tomus III. Commentarios, in librum tertium Institutionum Divi Imp. Justiniani, comprehendens, Tubingae 1629.
Google Scholar

Jugler J.F., Beyträge zur juristischen Biographie oder genauere litterarische und critische Nachrichten von dem Leben und den Schrifen verstorbener Rechtsgelehrten auch Staatsmänner, welche sich in Europa berühmt gemacht haben, Leipzig 1779.
Google Scholar

Justus Meier, Collegium Argentoratense Totius Jurisprudentiae absolutum systema exhibens […], Tomus primus, Argentorati 1657.
Google Scholar

Kleinheyer G., Schröder J., Deutsche Juristen aus fünf Jahrhunderten3, Heidelberg 1989.
Google Scholar

Luig K., Lauterbach, [w:] Deutsche und Europäische Juristen aus neun Jahrhunderten4, red. G. Kleinheyer, J. Schröder, Heidelberg 1996.
Google Scholar

Luig K., Lauterbach, Wolfgang Adam, [w:] Neue Deutsche Biographie, XIII, Berlin 1982.
Google Scholar

Matheus Wesenbecius, Commentarii in Pandectas juris civilis et Codicem Justinianeum olim dicti Paratitla, aucta subinde ab Arnoldo Vinnio […] Cum Notis & Observationibus Reinhardi Bachovii Echtii […], Amstelodami 1865.
Google Scholar

Niethammer E., Harpprecht, Johann. Professor der Rechte. 1560-1639, [w:] Schwäbische Lebensbilder, red. H. Haering, O. Hohenstatt, I, Stuttgart 1940.
Google Scholar

Oswaldus Hiligerius, Donellus enucleatus sive commentarii Hugonis Donelli de jure civili in compendium ita redacti ut verum nucleum contineat, jurisque artem, quae amplo verborum cortice in illis tecta, apertius exhibeant, Jenae 1611 = Hugo Donellus, Opera Omnia, Commentariorum de iure civili, Tomus tertius, cum notis Osualdi Hilligeri accedunt summaria et castigations theologicae, Florentinae 1841.
Google Scholar

Palmirski T., ‘Societas leonina’ w poglądach Antonio Gomeza oraz Davida Meviusa i ich odbicie we współczesnym francuskim prawie cywilnym, «Zeszyty Prawnicze» 21.3/2021, s. 127-133.
Google Scholar

Palmirski T., ‘Societas leonina’ w poglądach francuskich przedstawicieli tak zwanej eleganckiej jurysprudencji, [w:] ‘Semper fdelis’. Prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla, legendzie krakowskiego fakultetu prawniczego, red. D. Malec, Ł. Marzec, T. Palmirski, Kraków 2017, s. 289-295 (= «Miscellanea Historico-Iuridica» 17.2/2018, s. 175-188).
Google Scholar

Palmirski T., ‘Societas leonina’ w poglądach niderlandzkiej i niemieckiej jurysprudencji okresu humanizmu, «Zeszyty Prawnicze» 20.1/2020, s. 85-101.
Google Scholar

Palmirski T., ‘Societas nummo uno’. Przyczynek do dziejów prawa rzymskiego na zachodzie Europy, [w:] ‘Cui bono’? Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Pikulskiej-Radomskiej, red. Ł.J. Korporowicz, D. Skrzywanek-Jaworska, Łódź 2020, s. 424-444.
Google Scholar

Reinhardus Bachovius Echtius, Notae et animadversiones ad disputationes Hieronymi Treutleri JCti. Quibus omnia à Treutlero proposita, & pro ipso & adversus ipsum, ex interpretum antiquorum præcipue opinionibus, tùm ex veris iurisprudentiæ principiis evolvuntur & explicantur, Volumen prius, Heidelbergae 1617.
Google Scholar

Reinhardus Bachovius Echtius IC., In Institutionum Iuris Divi Iustiniani Libros Quatuor Commentarii Teorici & Practici. Et Nova hac Editione correcti: Quibus Tum Textus Solide Explicatur, tum plurimae connexae Quaestiones ex veris Principiis Iuris accurate enodantur, Francofurti 1643.
Google Scholar

Repgen T., Struve, Georg Adam, [w:] Neue Deutsche Biographie, XXV, Berlin 2013.
Google Scholar

Ritter von Eisenhart J.A., Lauterbach, Wolfgang Adam, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, XVIII, Leipzig 1883.
Google Scholar

Ritter von Eisenhart J.A., Georg Adam Struve, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, XXXVI, Leipzig 1893.
Google Scholar

Ritter von Eisenhart J.A., Johann Harpprecht, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, X, Leipzig 1879.
Google Scholar

Schulz K., Meier, Justus, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, XXI, Leipzig 1885.
Google Scholar

Soliva C., Harpprecht, Johannes, [w:] Neue Deutsche Biographie, VII, Berlin 1966.
Google Scholar

Söllner A., Die Literatur zum gemeinen und partikularen Recht in Deutschland, Österreich, Niederlanden und der Schweiz, [w:] Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte, red. H. Coing, II: Neuere Zeit (1500-1800). Das Zeitalter des gemeinen Rechts, 1: Wissenschaf, München 1976.
Google Scholar

Steffenhagen E.J.H., Böckelman, Johann Friedrich, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, III, Leipzig 1876.
Google Scholar

Stintzing R. von, Geschichte der deutschen Rechtswissenschaf, I: bis zur ersten Hälfe des 17. Jahrhunderts, München-Leipzig 1880 (przedruk Aalen 1978).
Google Scholar

Stintzing R. von, Geschichte der deutschen Rechtswissenschaf, II: 2. Hälfe des 17. Jahrhunderts, München-Leipzig 1884 (przedruk Aalen 1978).
Google Scholar

Wieacker F., Privatrechtsgeschichte der Neuzeit unter besonderer Berücksichtigung der deutschen Entwicklung2, Göttingen 1967.
Google Scholar

Wolfgang Adam Lauterbach JCti, Collegii Teoretico-Practici, a libro primo Pandectarum usque ad vigesimum, Pars Prima, Editio Nova, Prioribus Correctior, Tubingae 1726.
Google Scholar