POROZUMIENIE CO DO PODSTAWY PRAWNEJ ŚWIADCZENIA JAKO PRZESŁANKA KONSTRUKCYJNA ‘CONDICTIO OB REM’

Marek Sobczyk

doi:10.21697/zp.2021.21.3.01

Opublikowane: 2021-09-25

Tom 21 Nr 3 (2021)

POROZUMIENIE CO DO PODSTAWY PRAWNEJ ŚWIADCZENIA JAKO PRZESŁANKA KONSTRUKCYJNA ‘CONDICTIO OB REM’

Marek Sobczyk

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.3.01

Abstrakt

Współczesna koncepcja świadczenia w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty, uregulowana w art. 410 § 2 k.c., ma swe korzenie w rzymskiej condictio ob rem. W niniejszym artykule odnoszę się do jednej z najważniejszych przesłanek konstrukcyjnych tej kondykcji w postaci porozumienia co do podstawy prawnej świadczenia, jego jurydycznego charakteru, treści, funkcji i celu.

Porozumienie to nie jest czynnością prawną, nie wynikają zatem z niego roszczenia (zaskarżalne zobowiązania), nawet gdy odnosi się do przyszłego zachowania oczekiwanego od odbiorcy świadczenia. Kondykcja ta nie jest stosowana na gruncie zaskarżalnych zobowiązań umownych. Porozumienie wyznacza cel świadczenia i zarazem przyszłą podstawę prawną świadczenia, która urzeczywistni się, jeżeli cel świadczenia zostanie osiągnięty. Jeżeli cel świadczenia nie zostanie osiągnięty, podlega ono zwrotowi, gdyż nie uzyskało oczekiwanej podstawy prawnej. Porozumienie stanowi podstawę zatrzymania przez odbiorcę uzyskanego świadczenia, dopóki nie okaże się, czy cel świadczenia został osiągnięty. Zbyt wąskie jest często przytaczane w orzecznictwie i doktrynie ujęcie ograniczające cel świadczenia do niewymuszalnego świadczenia wzajemnego oczekiwanego od odbiorcy świadczenia, cel ten może być bowiem dowolnym, przyszłym dozwolonym stanem faktycznym. Cel świadczenia jest odróżniany od motywu, którym kierował się świadczący. Zamiar osiągnięcia celu świadczenia stanowi przy tym przyczynę sprawczą świadczenia, bez której świadczenie nie zostałoby w ogóle spełnione. W przeciwieństwie do motywu świadczenia cel jest zawsze znany odbiorcy świadczenia i przez niego aprobowany co najmniej w sposób dorozumiany.

Słowa kluczowe:

bezpodstawne wzbogacenie; świadczenie nienależne; świadczenie w zamierzonym celu; condictio ob rem; porozumienie co do podstawy prawnej świadczenia.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Sobczyk, M. (2021). POROZUMIENIE CO DO PODSTAWY PRAWNEJ ŚWIADCZENIA JAKO PRZESŁANKA KONSTRUKCYJNA ‘CONDICTIO OB REM’. Zeszyty Prawnicze, 21(3), 7–50. https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.3.01

Cited by / Share

Bibliografia

Caemmerer E., Bereicherung und unerlaubte Handlung, [w:] Festschrif für E Rabel, I: Rechtsvergleichung und Internationales Privatrecht, Tübingen 1954, s. 333-401.
Google Scholar

Dannemann G., The German Law of Unjustified Enrichment and Restitution A Comparative Introduction, Oxford 2009. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199533114.001.0001
Google Scholar

Dubis W., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2016.
Google Scholar

Golec K., Zerwanie nieformalnego związku jako przesłanka zwrotu świadczenia, «Monitor Prawniczy» 10/2018, s. 537-546.
Google Scholar

Golecki M., Synallagma. Filozoficzne podstawy odpowiedzialności kontraktowej w klasycznym prawie rzymskim, Toruń 2008.
Google Scholar

Gramm H., [w:] Beck’sche Kurzkommentare, VII Palandt, Bürgerliches Gesetzbuch, München 2004.
Google Scholar

Karaszewski G., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, «Lex» 2019.
Google Scholar

Kołakowski K., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. G. Bieniek, «LexisNexis» 2011.
Google Scholar

Kupisch B., Leistungskondiktion bei Zweckverfehlung – Teil 1, «Juristenzeitung» 1985, s. 101-109.
Google Scholar

Księżak P., Bezpodstawne wzbogacenie Art 405-414 KC Komentarz, Warszawa 2007.
Google Scholar

Księżak P., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. K. Osajda, «Legalis» 2020.
Google Scholar

Lachner C.M., Die ‘condictio ob rem’ Ein Beitrag zu Grundlagen und Anwendungsbereich des § 812 I 2 2 Alt BGB, Würzburg 1996.
Google Scholar

Larenz K., Canaris C.W., Lehrbuch des Schuldrechts, München 1994.
Google Scholar

Lieb M., [w:] Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, V: Schuldrecht, 3: Besonderer Teil, München 2007.
Google Scholar

Liebs D., Bereicherungsanspruch wegen Misserfolgs und Wegfall der Geschäfsgrundlage, «Juristenzeitung» 1978, s. 697-703.
Google Scholar

Lenel O., Die Lehre von der Voraussetzung (in Hinblick auf den Entwurf eines bürgerlichen Gesetzbuches), «Archiv für die civilistische Praxis» 74/1889, s. 213-239.
Google Scholar

Lenel O., Nochmals die Lehre von der Voraussetzung, «Archiv für die civilistische Praxis» 79/1892, s. 49-107.
Google Scholar

Łętowska E., Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000.
Google Scholar

Makiłła D., Pacta sunt servanda – grocjuszowski koncept prawnonaturalnego ładu w społeczeństwie, [w:] Pacta sunt servanda – nierealny projekt czy gwarancja ładu społecznego, red. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Kraków 2015, s. 47 i n.
Google Scholar

Momberg Uribe R.A., The eﬀect of change of circumstances on the binding force of contracts, Utrecht 2011, s. 23 i n.
Google Scholar

Mostowik P., Bezpodstawne wzbogacenie, «Studia Prawa Prywatnego» 2.5/2007, s. 41-97.
Google Scholar

Mostowik P., Bezpodstawne wzbogacenie, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6 Zobowiązania Część ogólna, Warszawa 2009, s. 203-324.
Google Scholar

Mugdan B., Die gesammten Materialen zum Bürgerlichen Gesetzbuch für das Deutsche Reich, II: Recht der Schuldverhältnisse, Berlin 1899.
Google Scholar

Mularski K., Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Gutowski, «Legalis» 2019.
Google Scholar

Mühl O., Hadding W., [w:] Soergel Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 5/1, Schuldrecht IV/1, Stuttgart 2007.
Google Scholar

Ohanowicz A., Niesłuszne wzbogacenie, [w:] A. Ohanowicz, Wybór prac, red. A. Gulczyński, Warszawa 2007, s. 707-954.
Google Scholar

Ohanowicz A., Bezpodstawne wzbogacenie, [w:] A. Ohanowicz, Wybór prac, red. A. Gulczyński, Warszawa 2007, s. 961-978.
Google Scholar

Pietrzykowski K., [w:] Kodeks cywilny, red. K. Pietrzykowski, «Legalis» 2020.
Google Scholar

Reuter D., Martinek M., Ungerechtfertigte Bereicherung, Tübingen 1983.
Google Scholar

Röthel A., Die Kondiktion wegen Zweckverfehlung, «Juristische Ausbildung» 12/2013, s. 1246-1252. DOI: https://doi.org/10.1515/jura-2013-0155
Google Scholar

Rzetecka-Gil A., Kodeks cywilny Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, «Lex» 2011.
Google Scholar

Schwarz F., Die Grundlage der ‚condictio’ im klassischen römischen Recht, Münster-Köln 1952.
Google Scholar

Serda W., Nienależne świadczenie, Warszawa 1988.
Google Scholar

Sobczyk M., Świadczenie w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty Studium z prawa rzymskiego, Toruń 2012.
Google Scholar

Sobczyk M., Rzymska koncepcja darowizny na wypadek śmierci w komentarzu Paulusa do lex Iulia et Papia (D 39 6 35 2-3), «Studia Iuridica Toruniensia» 10/2012, s. 50-71. DOI: https://doi.org/10.12775/SIT.2012.003
Google Scholar

Sobczyk M., ‘Condictio causa data causa non secuta’ and development of the contractual system, «Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa» 2/2018, s. 177-195.
Google Scholar

Sobczyk M., Rozliczenia między stronami związków partnerskich na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, «Kwartalnik Prawa Prywatnego» 2/2015, s. 381-408.
Google Scholar

Sobczyk M., Donation in contemplation of death as an example of datio ob rem in Roman Law, «Studia Iuridica Toruniensia» 23/2018, s. 291-308. DOI: https://doi.org/10.12775/SIT.2018.040
Google Scholar

Sobczyk M., Problem wykładni „celu świadczenia” w rozumieniu art. 410 § 2 polskiego kodeksu cywilnego: argumenty historyka prawa rzymskiego, «Miscellanea Historico-Iuridica» 2/2018, s. 215 i n. DOI: https://doi.org/10.15290/mhi.2018.17.02.12
Google Scholar

Sokołowski T., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. A. Kidyba, «Lex» 2014.
Google Scholar

Sorge C., ‚Condictio ob rem’ und Rückabwicklung gemeinschafsbezogener Zuwendungen in nichtehelichen Lebensgemeinschafen, «Juristenzeitung» 13/2011, s. 660-671. DOI: https://doi.org/10.1628/002268811796366870
Google Scholar

Sorge C., Verpﬂichtungsfreier Vertrag als schuldrechtlicher Rechtsgrund Das Rechtsgeschäf der ‚condictio ob rem’ gemäß § 812 Abs 1 S 1 Alt 2 BGB jenseits von Erfüllungszwang und Markttausch, Göttingen 2017. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737007566
Google Scholar

Söllner A., Der Bereicherungsanspruch wegen Nichteintritts des mit einer Leistung bezweckten Erfolges (§ 812 Abs 1 S 2, 2 Halbsatz BGB), «Archiv für die civilistische Praxis» 163/1963, s. 20-45.
Google Scholar

Sójka-Zielińska K., Wielkie kodyfkacje cywilne Historia i współczesność, Warszawa 2009.
Google Scholar

Szymańska A., Actio civilis in factum – actio praescriptis verbis w responsach Labeona, «Studia Iuridica» 41/2003, s. 293-306.
Google Scholar

Świrgoń-Skok R., Pretorskie pacta conventa servabo jako rzymskie korzenie zasady pacta sunt servanda, [w:] Pacta sunt servanda – nierealny projekt czy gwarancja ładu społecznego, red. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Kraków 2015, s. 11-21.
Google Scholar

Trzaskowski R., [w:] Kodeks cywilny Komentarz, red. J. Gudowski, «LexisNexis» 2013.
Google Scholar

Weber M., Bereicherungsansprüche wegen enttäuschter Erwartung?, «Juristenzeitung» 1989, s. 25-30.
Google Scholar

Welker G., Bereicherungsausgleich wegen Zweckverfehlung? Kritisches zu § 812 Abs 1 S 2 2 Alt BGB Zugleich ein Beitrag zur Struktur der Leistungskondiktion, Berlin 1974. DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-43191-5
Google Scholar

Westermann H.P., Die causa im französischen und deutschen Zivilrecht, Berlin 1967. DOI: https://doi.org/10.1515/9783111531144
Google Scholar

Wieling H.J., Bereicherungsrecht, Berlin 2013.
Google Scholar

Windscheid B., Die Lehre des römischen Rechts von der Voraussetzung, Düsseldorf 1850.
Google Scholar

Windscheid B., Die Voraussetzung, «Archiv für die civilistische Praxis» 78/1892, s. 161-202.
Google Scholar

Wojciechowski R., Bernhard Windscheid (1817-1892), «Kwartalnik Prawa Prywatnego» 18/2009, s. 593-619.
Google Scholar

Zimmermann R., The Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town-Wetton-Johannesburg 1990.
Google Scholar

Zimmermann R., Roman-Dutch jurisprudence and its Contribution to European Private Law, «Tulane Law Review» 66.6/1992, s. 1686-1721.
Google Scholar