TRYB I GRANICE ZMIANY KONSTYTUCJI GHANY Z 1992 R.

Rafał Smoleń

doi:10.21697/zp.2021.21.4.02

Opublikowane: 2021-12-26

Tom 21 Nr 4 (2021)

TRYB I GRANICE ZMIANY KONSTYTUCJI GHANY Z 1992 R.

Rafał Smoleń

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.4.02

Abstrakt

Celem opracowania jest przybliżenie problematyki formalnych i materialnych ograniczeń zmiany obecnie obowiązującej, uchwalonej prawie 30 lat temu, Konstytucji Ghany, będących interesującym wyrazem transformacji z autorytaryzmu do demokracji. Ponieważ Ghana to państwo, które w zachodnich rankingach stanu demokracji, praworządności i przestrzegania praw człowieka od lat sytuuje się w ścisłej czołówce afrykańskiej – a w najnowszych osiąga wyniki bardzo podobne do Polski – warto tym bardziej przyjrzeć się jej bliżej. Na artykuł składają się: krótka charakterystyka historii ustroju Ghany, jej Konstytucji i systemu politycznego; szczegółowe omówienie zagadnienia wewnętrznej hierarchii postanowień konstytucyjnych oraz kolejnych etapów – w znacznej mierze oryginalnej – procedury ich zmiany; próba identyfikacji granic zmiany Konstytucji, w tym analiza będących wyrazem sprawiedliwości tranzytywnej niezmienialnych postanowień amnestyjno-indemnizacyjnych; przedstawienie i ocena toczącej się w ubiegłej dekadzie debaty nad zmianą Konstytucji, obejmującej również problematykę zasad i granic jej zmiany. Tekst kończą wnioski dotyczące sztywności tej Konstytucji, wynikającej z czynników zarówno prawnych, jak i pozaprawnych.

Słowa kluczowe:

zmiana konstytucji; sztywność konstytucji; aksjologia demokracji; konstytucyjne postanowienia niezmienialne; sprawiedliwość tranzytywna; debata nad zmianą konstytucji.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Smoleń, R. (2021). TRYB I GRANICE ZMIANY KONSTYTUCJI GHANY Z 1992 R. Zeszyty Prawnicze, 21(4), 23–62. https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.4.02

Cited by / Share

Bibliografia

Abaka E., Ghana: Revolution and Fourth Republic, 1981 to Present, [w:] Encyclopedia of African History, t. 1: A-G, red. K. Shillington, New York-London 2005, s. 580-582.
Google Scholar

African Peer Review Mechanism, Country Review Report of the Republic of Ghana, Midrand 2005.
Google Scholar

Amnesty International, Ghana 2019, amnesty.org/en/countries/africa/ghana/report-ghana (dostęp 1 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Anny O., GHANA: Constitution Under the Knife, 11 lutego 2010 r., globalissues.org/news/2010/02/11/4499 (dostęp 20 sierpnia 2017 r.).
Google Scholar

Asare S.K., To Review or not to Review the CRC Judgment, graphic.com.gh/images/pdfs/Asare_opinion.pdf (dostęp 3 lutego 2017 r.).
Google Scholar

Asare S.K., Prempeh H.K., Amending the Constitution of Ghana: Is the Imperial President Trespassing?, «African Journal of International and Comparative Law» 18.2/2010, s. 192-216. DOI: https://doi.org/10.3366/ajicl.2010.0004
Google Scholar

Bertelsmann Stiftung, BTI 2020 Country Report – Ghana, Gütersloh 2020, bti-project.org/content/en/downloads/reports/country_report_2020_GHA.pdf (dostęp 1 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Boafo-Arthur K., A decade of liberalism in perspective, [w:] Ghana: One Decade of the Liberal State, red. K. Boafo-Arthur, New York 2007, s. 1-20. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350220379.ch-001
Google Scholar

European Commission, Action Document for the Ghana Anti-Corruption, Rule of Law and Accountability Programme (Ghana-ARAP) (ANNEX 1 of the Commission Decision on the Annual Action Programme 2015 in favour of the Republic of Ghana), b.m.w. 2015.
Google Scholar

Gyimah-Boadi E., Brobbey v., Countries at the Crossroads 2012: Ghana, b.m.w. 2012, freedomhouse.org/sites/default/fles/Ghana%20-%20FINAL.pdf (dostęp 1 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Folson K.G., Ideology, Revolution and Development – the Years of J.J. Rawlings, [w:] Ghana Under PNDC Rule, red. E. Gyimah-Boadi, Dakar 1993, s. 74-95.
Google Scholar

Freedom House, Countries and Territories, freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores oraz Freedom in the World 2021: Ghana, freedomhouse.org/country/ghana/freedom-world/2021 (dostęp 4 sierpnia 2021 r.).
Google Scholar

Friedrich Ebert-Stiftung Ghana, The Law-making Process in Ghana: Structures and Procedures, Accra 2011, library.fes.de/pdf-fles/bueros/ghana/10506.pdf (dostęp 9 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Garlicki L., Normy konstytucyjne relatywnie niezmienialne, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997, s. 137-155.
Google Scholar

Ghana 1992, princeton.edu/~pcwcr/reports/ghana1992.html (dostęp 15 marca 2017 r.).
Google Scholar

Government of Ghana, White Paper on the Report of the Constitution Review Commission of Inquiry, Accra 2012.
Google Scholar

Gyampo R., Dealing with Ghana’s winner-takes-all politics: The case for an independent Parliament, «Governance Newsletter» 20.1/2015, s. 1-13.
Google Scholar

How laws are made, parliament.gh/laws, dostęp 9 czerwca 2020 r.
Google Scholar

IMANI Center for Policy & Education, IMANI Policy Debate Series: Does Ghana Have A Winner-Takes-All Constitution?, imaniafrica.org/2014/09/14/imani-policy-debate-series-does-ghana-have-a-winner-takes-all-constitution-2 (dostęp 14 września 2017 r.).
Google Scholar

Institute of Economic Affairs, Democracy Consolidation Strategy Paper. An Issues Paper, Accra 2008.
Google Scholar

Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.
Google Scholar

McCaskie T.C., [Ghana] Recent History, [w:] Africa South of the Sahara 2004, red. K. Murison, London-New York 2004, s. 475-479.
Google Scholar

Piotrowski R., Konstytucja i granice władzy suwerena w państwie demokratycznym, [w:] Dwadzieścia lat obowiązywania Konstytucji RP. Polska myśl konstytucyjna a międzynarodowe standardy demokratyczne, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Kielce 2017, s. 702-727.
Google Scholar

Piotrowski R., Zagadnienie granic zmiany konstytucji w państwie demokratycznym, [w:] Ustroje, doktryny, instytucje polityczne. Księga jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Mariana Grzybowskiego, red. J. Czajkowski, Kraków 2007, s. 275-284.
Google Scholar

Piotrowski R., wypowiedź na wspólnym posiedzeniu Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Senatu RP 4 maja 2020 r. poświęconym rozpatrzeniu ustawy z 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., stenogram dostępny na stronie senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/przebieg,8625,2.html.
Google Scholar

Prempeh H.K., Presidential Power in Comparative Perspective: The Puzzling Persistence of Imperial Presidency in Post-Authoritarian Africa, «Hastings Constitutional Law Quarterly» 35.4/2008, s. 761-834.
Google Scholar

Report of the Constitution Review Commission, Accra 2011, constitutionnet.org/sites/default/fles/crc_research_report_final.pdf (dostęp 9 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Reporters Without Borders, 2020 World Press Freedom Index, rsf.org/en/ranking (dostęp 1 czerwca 2020 r.).
Google Scholar

Roznai Y., Unconstitutional Constitutional Amendments – The Migration and Success of a Constitutional Idea, «Te American Journal of Comparative Law» 61.3/2013, s. 657-719. DOI: https://doi.org/10.5131/AJCL.2012.0027
Google Scholar

Sarnecki P., Wstęp, [w:] Podstawowe ustawy ustrojowe Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Warszawa 2010, s. 1-43. DOI: https://doi.org/10.15804/tpn2011.1.07
Google Scholar

Shaban A.R.A., Landslide approvals in Ghana referendum for new regions, 29 grudnia 2018 r., africanews.com/2018/12/29/landslide-approvals-in-ghana-referendum-for-new-regions (dostęp 4 sierpnia 2021 r.).
Google Scholar

Shillington K., Ghana and the Rawlings Factor, London 1992.
Google Scholar

The World Factbook – Ghana, cia.gov/the-world-factbook/countries/ghana/#people-and-society (dostęp 4 sierpnia 2021 r.).
Google Scholar

United States Agency for International Development, Ghana Democracy and Governance Assessment. Final Report, b.m.w. 2011.
Google Scholar

United States Department of State – Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, Country Reports on Human Rights Practices for 2016, Washington 2017.
Google Scholar

van Vliet M., Wahiu W., Magolowondo A., Constitutional Reform Processes and Political Parties. Principles for Practice, The Hague 2012.
Google Scholar

Yeebo Z., Ghana: The Struggle for Popular Power, London 1991.
Google Scholar