EPIGRAFIKA W WARSZTACIE BADACZA USTROJU RZYMSKIEGO – ‘CASE STUDY’

Jacek Wiewiorowski

doi:10.21697/zp.2019.19.1.09

Opublikowane: 2019-04-17

Tom 19 Nr 1 (2019)

EPIGRAFIKA W WARSZTACIE BADACZA USTROJU RZYMSKIEGO – ‘CASE STUDY’

Jacek Wiewiorowski

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2019.19.1.09

Abstrakt

Tekst analizuje późnorzymskie chrześcijańskie epitafium w języku greckim, znalezione w rumuńskim mieście Constanţa (starożytne Tomis: SEG 19-463 = IGLR no 47 = SEG 28-625). Upamiętnia ono Markellosa, który był Ὠδυσιτᾶνος βικάρι(ο)ς. Autor streszcza dyskusję poświęconą Markellosowi i urzędowi, który pełnił. Według rumuńskiego badacza Ion Barnea i niektórych innych uczonych Markellos mógł być wikariuszem Odessos (współczesna Warna), który zarządzał dolnodunajskimi prowincjami Mezja Sekunda i Scytia Mniejsza w okresie pomiędzy likwidacją wiakriatu Tracji w końcu V wieku a utworzeniem quaestura Iustiniana exercitus w 536 r. Bułgarscy badacze Velizar Velkov i Veselin Beševliev sformułowali najpopularniejszy dzisiaj pogląd, że Markellos był wikariuszem w strukturach kościelnych, urodzonym w Odessos, który zmarł w Tomis. Odosobnioną hipotezę zaprezentowano w Prosopography of the Later Roman Empire; według niej Markellos mógł być vicarius, zastępcą trybuna wojsk rzymskich z Odessos. Autor dowodzi, że najprawdopodobniej Markellos urodził się w Odessos ale nie można przekonywująco ustalić jakim był rodzajem wikariusza. W konkluzjach podkreśla, że inskrypcja jest przykładem znaczenia i ograniczeń epigrafiki prawniczej, wskazując na potrzebę wykorzystywania metod współczesnej epigrafki w badaniach nad prawem rzymskim.

Słowa kluczowe:

epigrafka, prawo rzymskie, późny antyk, wikariusz, Odessos.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wiewiorowski, J. (2019). EPIGRAFIKA W WARSZTACIE BADACZA USTROJU RZYMSKIEGO – ‘CASE STUDY’. Zeszyty Prawnicze, 19(1), 153–172. https://doi.org/10.21697/zp.2019.19.1.09

Cited by / Share

Bibliografia

Atanasov G., Christianity along the Lower Danube Limes in the Roman Provinces of Dacia Ripensis, Moesia Secunda and Sctia Minor (4th-6th C AD), [w:] The Lower Danube Roman Limes, red. L. Vagalinski, N. Sharankov, S. Torbatov, Sofia 2012, s. 327-380.
Google Scholar

Băbuş E., Aspecte ale istoriei si spiritualitatii Bizantului, http://www.vistieria. ro/carti/istoria_universala/aspectie_istorie_bizant.pdf.
Google Scholar

Barnea A., L’Époque du Dominat au Bas – Danube Présences, Liaisons, Inﬂuences, «Balcanica Posnaniensia» 7/1995, s. 277-283.
Google Scholar

Barnea I., Quelques considérations sur les inscriptions chrétiennes de la Scythie Mineure, «Dacia N.S.» 1/1957, s. 265-288.
Google Scholar

Barnea I., Un vicar de Odessos la Tomis, «Studii și Cercetări de Istorie Veche și Arheologie» 8/1957, s. 347-351.
Google Scholar

Barnea I., Les monumentes paléochrétiens de Roumanie, Città del Vaticano 1977.
Google Scholar

Barnea I., Christian Art in Romania, I: 3rd-6th Centuries, Bucharest 1979.
Google Scholar

Barnea I., L’épigraphie chrétienne de l'Illyricum oriental, [w:] Actes du Xe Congrès international d'archéologie chrétienne, Tessalonique 1984, s. 631-681.
Google Scholar

Beltrán Lloris F., Te ‘Epigraphic Habit’ in the Roman World, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 131-148.
Google Scholar

Beševliev V., Spätegriechische und spätlateinische Inschrifen aus Bulgarien, Berlin 1964.
Google Scholar

Beševliev V., Bemerkungen zu den drei Inschrifen von Scythia Minor, «Epigraphica» 40/1978, s. 225-227.
Google Scholar

Bodel J., Epigrafka i badacze antyku, [w:] Świadectwa epigrafczne Historia starożytna w świetle inskrypcji, tłum. A. Baziór, red. J. Bodel, Poznań 2008, s. 1-58.
Google Scholar

Browning R., Varna, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2153-2154.
Google Scholar

Browning R., Kazhdan A., Tomis, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2092.
Google Scholar

Bruun Ch., Edmondson J., The Epigrapher at Work, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 3-20.
Google Scholar

Buzoianu L., Bărbulescu M., Tomis. Comentariu istoric şi arheologic/Tomis. Historical and archaeological commentary, Constanţa 2012.
Google Scholar

Caldwell C.H., The Balkans, [w:] The Oxford Handbook of Late Antiquity, red. S.F. Johnson, Oxford 2012, s. 92-114.
Google Scholar

Curta F., ‘Quaestura exercitus’: The evidence of lead seals, «Acta Byzantina Fennica» 1/2002(N.s.), s. 9-26.
Google Scholar

Curta F., Amphorae and Seals: Te “Sub-Byzantine” Avars and the ‘Quaestura Exercitus’, [w:] Zwischen Byzanz und der Steppe: archäologische und historische Studien; Festschrif für Csanád Bálint zum 70 Geburtstag, red. A. Bollók, G. Csiky, T. Vida, Budapest 2016, s. 307-334.
Google Scholar

Ensslin W., ‘Vicarius’, «RE» 8A/1958, col. 2015-2044.
Google Scholar

Gkoutzioukostas A.E., Moniaros X.M., Hē periphereiakē dioikētikē anadiorganosē tēs Vyzantinēs Autokratorias apo ton Ioustiniano A' (527--565): hē periptosē tēs Quaestura Iustiniana Exercitus, Tessalonike 2009.
Google Scholar

Gutsfeld A., ‘Vicarius’, «Der Neue Pauly» 12.2/2003, col. 181-182, doi.org/10.1163/1574-9347_dnp_e12203980.
Google Scholar

Herrmann-Otto E., ‘Ex ancilla natus’ Untersuchungen zu den „hausgeborenen” Sklaven und Sklavinnen im Westen des Römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994 (http://www.sklaven.adwmainz.de/fleadmin/adwmainz/projekte/as/Herrmann-Otto_FAS_24.pdf).
Google Scholar

Holubeanu I., Noi interpretări privind rangul scaunului bisericesc de la Tomis în secolele al V‐lea și al VI‐lea p Chr (New Interpretations Regarding the Rank of the Seat of Tomis in the 5th and the 6th Centuries AD ), «Pontica» 48-49/2015-2016, s. 25-60.
Google Scholar

Holubeanu I., Organizarea bisericească în Moesia Secunda în secolele V-VII p. Chr. (The Bishoprics of Moesia Secunda (5th-7th centuries AD), «Pontica» 50/2017, s. 71-126.
Google Scholar

Jordanov I., Byzantine Seals with Geographical Names, Sofia 2003.
Google Scholar

Kajanto I., Te Latin Cognomina, Helsinki 1965.
Google Scholar

Kazhdan A., Cutler A., Vicar, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2164.
Google Scholar

Królczyk K., Trynkowski J., Inskrypcje łacińskie, [w:] ‘Vademecum’ historyka starożytnej Grecji i Rzymu Źródłoznawstwo starożytności klasycznej2, I/II, red. E. Wipszycka, Warszawa 20012, s. 186-252.
Google Scholar

Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 1994.
Google Scholar

Laurent V., Notes du titulature Byzantine, «Échos d’Orient» 38/1938, s. 353-379.
Google Scholar

Lilie R.-J., Ludwig C., Zielke B., Pratsch T., Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online, https://www.degruyter.com/view/db/pmbz.
Google Scholar

Łajtar A., Epigrafka, [w:] ‘Vademecum’ historyka starożytnej Grecji i Rzymu Źródłoznawstwo czasów późnego antyku2, III, red. E. Wipszycka, Warszawa 1999, s. 364-416.
Google Scholar

Magdearu A., Un eşalon logistic din armata bizantină din secolul al VI-lea: ‘quaestura exercitus Iustiniani’, «Gândirea militară românească» 20.4/2009, s. 189-194.
Google Scholar

Mărculeț V., Un posibil quaestor Justinianus exercitus: Germanus, ful lui Dorotheus, «Tyragetia (Serie Nouă)» 1/2017, s. 227-234.
Google Scholar

Te Prosopography of the Later Roman Empire, III: AD 527-641, red. J.R. Martindale, Oxford 1992.
Google Scholar

Paraschiv-Talmaţchi C., About an early medieval settlements in the south of ancient Tomis, «Konštantínove listy» 11.1/2018, s. 3-15.
Google Scholar

Pleket H.W., Stroud R.S., SEG 28-625 Tomis Epitaph of the Clergyman Marcellus, 5th cent A D , [w:] SEG 28 http://dx.doi. org/10.1163/1874-6772_seg_a28_625.
Google Scholar

Popescu E., Die Spătrömischen Inschrifen aus Klein Scythien, «Dacia N.S.» 11/1967, s. 163-176.
Google Scholar

Popescu E., Inscripţiile greceşti şi latine din secolele IV-XIII descoperite în România, Bucureşti 1976.
Google Scholar

Popescu E., Curs de Bizantinologie, Universitatea din București, Facultatea de Teologie Ortodoxă, București 1996, I (https://teopi.fles.wordpress. com/2013/03/volumul-i.pdf).
Google Scholar

Robinson O.F., The Sources of Roman Law Problems and Methods for Ancient Historians, London-New York 1997.
Google Scholar

Rotman Y., Byzantine Slavery and the Mediterranean World, trans. J.M. Todd, Cambridge Mass.-London 2009.
Google Scholar

Rowe G., The Roman state: laws, lawmaking, and legal documents, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 299-318.
Google Scholar

Salway B., Late Antiquity, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 364-393.
Google Scholar

Schneider K., s.v. ‘Vicarius’ «RE» 8A/1958, col. 2044-2053.
Google Scholar

Siebigs G., Kaiser Leo I Das oströmische Reich in den ersten drei Jahren seiner Regierung (457-460 n Chr ), Bd. I, Berlin-New York 2010.
Google Scholar

Skoczylas J., Żyromski M., Symbolika kamienia jako elementu procesu legitymacji władzy w cywilizacji europejskiej, Poznań 2005.
Google Scholar

Suceveanu A., Barnea A., La Dobrudja Romana, Bucarest 1991.
Google Scholar

Torbatov S., ‘Quaestura Exercitus: Moesia Secunda and Scythia under Justinian’, «Archaelogia Bulgarica» 1.3/1997, s. 78-87.
Google Scholar

Velkov V., Gradʺt v Trakiâ i Dakiâ prez kʺsnata anticnostʹ (IV-VI v ) Proucvaniâ i materialy/ Die thrakische u dakische Stadt in der Spätantike (4.-6. Jh.). Untersuchungen und Materialien, Sofia 1959 = Cities in Trace and Dacia in Late Antiquity (Studies and Materials), Amsterdam 1977.
Google Scholar

Velkov V., Das Schicksal einer frühbyzantinischen Stadt zur Zeit der Völkerwanderung (Odessos-Varna am Schwarzen Meer), [w:] Roman Cities. Collected Studies, red. V. Velkov, Amsterdam 1980, s. 245-250.
Google Scholar

Vulpe R., Barnea I., Din Istoria Dobrogei, II: La Romani Dunărea de Jos, Bucureşti 1968.
Google Scholar

Wiewiorowski J., ‘Moesiae secundae et Scythiae Minoris exempla prosopographica’, [w:] Scripta Minora, III: ‘Aetas imperatoria’, red. B. Lapis, L. Mrozewicz, K. Ilski, Poznań 1999, s. 347-461.
Google Scholar

Wiewiorowski J., ‘Quaestor Iustinianus exercitus’ i jego kompetencje wobec wojska, [w:] Współczesna romanistyka prawnicza w Polsce, red. A. Dębiński, M. Wójcik, Lublin 2004, s. 301-322.
Google Scholar

Wiewiorowski J., ‘Quaestor Iustinianus exercitus’ – a Late Roman Military Commander?, «Eos» 93/2006, s. 317-340.
Google Scholar

Wiewiorowski J., Stanowisko prawne rzymskich dowódców wojsk prowincjonalnych – ‘duces’ w prowincjach ‘Scythia Minor’ i ‘Moesia Secunda’, Poznań 2007.
Google Scholar

Wiewiorowski J., Kompetencje późnorzymskiego ‘vicarius Traciae’ w VI-VII w. , «CPH» 62.2/2010, s. 31-47.
Google Scholar

Wiewiorowski J., ‘Vicarius Traciarum’ in the 4th and 5th centuries: some remarks, «Byzantinische Forschungen» 30/2011, s. 394-395.
Google Scholar

Wiewiorowski J., Te Defence of the Long Walls of Trace (Makrá Teíchē tês Trā́ikēs) under Justinian the Great (527-565 A D ), «Studia Ceranea» 2/2012, s. 181-194 = «Bulgaria Mediaevalis» 3/2012, s. 235-247.
Google Scholar

Wiewiorowski J., Bikários Trákēs (Vicarius Traciae) as the Roman official of the new type, «Bulgaria Mediaevalis» 4–5/2013-2014, s. 297-306.
Google Scholar

Wiewiorowski J., Zakres terytorialny kompetencji ‘vicarius Traciae’, [w:] Świat starożytny Państwo i społeczeństwo, red. R. Kulesza, M. Stępień, E. Szabat, M. Daszuta, Warszawa 2013, s. 507-515.
Google Scholar

Wiewiorowski J., The Judiciary of Dioecesan Vicars in the Later Roman Empire, Poznań 2015.
Google Scholar

Wiewiorowski J., O pożytkach płynących z uważnej lektury: krótkie uwagi na temat C.T. 5.7.1 (Brev. 5.5.1) = C. 8.50.19 (a. 366), «‘Sapientia Iuris’. Prawo Rzymskie i Kanoniczne» 1/2018, s. 82-101, http://sapientiaiuris.wpiaus.pl/images/1/wiewiorowski.pdf.
Google Scholar

Woodhead A.G., SEG 19-463 Tomis (nunc Bucarest in museo) Tit. sep. Marcelli, Odessi vicarii, s. V/VIp (ante a 536p), [w:] SEG 19 http://dx.doi. org/10.1163/1874-6772_seg_a19_463.
Google Scholar

Zacos G., Veglery A., Byzantine lead seals, Basel 1972.
Google Scholar

Zahariade M., Scythia Minor: A History of a Later Roman Province (284-681), Amsterdam 2006.
Google Scholar

Wykaz stron internetowych
Google Scholar

Digital Atlas of the Roman Empire: https://dare.ht.lu.se/
Google Scholar

OLKAS: “From the Aegean to the Black Sea” – medieval Ports in the Maritime Routs of the East.”: http://www.olkas.net/lemmata/8_Tomis
Google Scholar

http://archaeologyinbulgaria.com/2018/02/01/fortress-tower-ancient-odessos-found-chance-bulgarias-varna-afrms-data-odd-early-byzantine-district-quaestura-exercitus/
Google Scholar

http://www.coinarchives.com
Google Scholar

https://edh-www.adw.uni-heidelberg.de/inschrif/suche?qs=Marcellus
Google Scholar

https://epigraphy.packhum.org/text/172141?&bookid=197&location=12.
Google Scholar

https://www.deon.pl/imieniny/imie,1970,marceli.html
Google Scholar