Abstrakt

KOMPETENCJE I ZNACZENIE PREFEKTA STRAŻY MIEJSKIEJ (‘PRAEFECTUS VIGILUM’) W STAROŻYTNYM RZYMIE
Streszczenie
Początki organizacji służby przeciwpożarowej były związane z urzędem triumwirów (triumviri nocturni) – por. D.1,15,1. Oprócz nich ochronę przeciwpożarową, przed ustanowieniem prefekta straży miejskiej (praefectus vigilum), realizowali także edylowie oraz trybunowie plebejscy. W 6 r. n.e. doszło, z inicjatywy Augusta, do powołania siedmiu kohort (każda składająca się z 1000 wyzwoleńców), strzegących dwóch dzielnic miasta, którą dowodził trybun (tribunus), zaś całą organizacją wywodzący się ordo equester prefekt straży miejskiej. Praefectus vigilum nie był traktowany jako urzędnik (magistratus), a jego powołanie wynikało z konieczności (extra ordinem utilitatis causa) – D.1,2,2,33. Zakres jego kompetencji został precyzyjnie wskazany przez Paulusa w D.1,15,3,1 i sprowadzał się do kognicji nad podpalaczami (incendiarii), włamywaczami (effractores), złodziejami (fures), rabusiami (raptores) oraz osobami udzielających schronienia przestępcy (receptatores). Odnośnie do podpalaczy, kognicja praefectus vigilum była ograniczona do podpaleń nieumyślnych i lżejszych podpaleń umyślnych, podczas gdy pozostałe podpalenia umyślne, były w gestii prefekta miasta. Prefekt straży miejskiej dysponował także kompetencją o charakterze prewencyjnym, która polegała na nadzorowaniu podległych mu vigiles w zakresie nocnych patroli miasta, napominania mieszkańców o ostrożne obchodzenie się z ogniem czy napominania o obowiązku posiadania wody, w celu gaszenia ewentualnego pożaru – por. D.1,15,3,3, por. D.1,15,3,4.