NAUKA A PRAKTYKA Z PERSPEKTYWY POLITYKI KARNEJ LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH I OSIEMDZIESIĄTYCH

Emil W. Pływaczewski

doi:10.21697/zp.2021.21.2.06

Opublikowane: 2021-06-24

Tom 21 Nr 2 (2021)

NAUKA A PRAKTYKA Z PERSPEKTYWY POLITYKI KARNEJ LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH I OSIEMDZIESIĄTYCH

Emil W. Pływaczewski

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.2.06

Abstrakt

Artykuł dotyczy zagadnienia polityki kryminalnej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem okresu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. W 1969 r. Sejm uchwalił nową kodyfikację karną, w tym kodeks karny, który zastąpił kodeks karny z 1932 r. Najbardziej rozczarowującą częścią nowego kodeksu karnego były określone w nim sankcje. Ich system pozostał nadmiernie sztywny i surowy; najczęściej stosowaną karą pozostała kara pozbawienia wolności. Między innymi kodeks wprowadził wyjątkowo surowe sankcje – środki karne wobec recydywistów. Efektem tych rozwiązań prawnych, lojalnie stosowanych przez judykaturę, był znaczący wzrost populacji więziennej (w latach siedemdziesiątych wahała się ona od 90 do 130 tysięcy, tj. przeciętnie 235 na 100 tysięcy mieszkańców). W tym zakresie Polska niekorzystnie i znacząco odbiegała od większości innych krajów wschodniej Europy, nie mówiąc już o krajach zachodnich. Powstanie „Solidarności” w sierpniu 1980 r. było początkiem odchodzenia od komunizmu w sowieckim stylu. Ekspercka krytyka ustawodawstwa karnego i realizowanej na jego gruncie represyjnej polityki kryminalnej zaowocowała przygotowaniem w 1981 r. dwóch projektów nowego kodeksu karnego. Kulminacja konﬂiktu pomiędzy władzą a opozycją nastąpiła w grudniu 1981 r. Wówczas komunistyczny rząd kierowany przez generała Wojciecha Jaruzelskiego wydał dekret o stanie wojennym, będący uderzeniem w silny ruch opozycyjny. Cztery lata później w 1985 r. została uchwalona drakońska ustawa o szczególnej odpowiedzialności karnej. Od 1987 r. Komisja Kodyfikacyjna (jej skład został zmieniony po zawarciu porozumienia tzw. okrągłego stołu pomiędzy stroną rządową a opozycją) przygotowywała nowe projekty kodeksu karnego, kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego wykonawczego. Nowa kodyfikacja karna, w tym kodeks karny, uchwalona została przez Sejm 19 kwietnia 1997 r., a weszła w życie 1 września 1998 r. W konkluzji autor stwierdza, że punitywny charakter systemu sprawiedliwości karnej, odziedziczony po poprzednim ustroju, wywiera wpływ na dzisiejszą politykę kryminalną, łącznie z problemami zmniejszenia populacji więziennej.

Słowa kluczowe:

prawo karne; polityka kryminalna; nauka a praktyka; zapobieganie przestępczości; reforma prawa karnego.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Pływaczewski, E. W. (2021). NAUKA A PRAKTYKA Z PERSPEKTYWY POLITYKI KARNEJ LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH I OSIEMDZIESIĄTYCH. Zeszyty Prawnicze, 21(2), 115–141. https://doi.org/10.21697/zp.2021.21.2.06

Cited by / Share

Bibliografia

Andrejew I., Reforma prawa karnego, «PiP» 36.7/1981, s. 52-63.
Google Scholar

Bafia J., Przemówienie wprowadzające, «Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego» nr spec. 9/1978, s. 10-11.
Google Scholar

Bafia J., Dziesięciolecie uchwalenia kodyfikacji karnych, «Nowe Prawo» 4/1979, s. 7-8.
Google Scholar

Bartoszewski J., Nowelizacja kodeksu karnego, «Nowe Prawo» 6/1981, s. 124-132.
Google Scholar

Bednarzak J., W sprawie nowelizacji kodyfikacji karnej, «Nowe Prawo» 3/1981, s. 110-120.
Google Scholar

Bieńkowska E., Skupiński J., Ustawy karne z 10 maja 1985 r. w praktyce, «PiP» 43.2/1988, s. 72-82.
Google Scholar

Bieńkowska E., Standardy europejskie w odniesieniu do ofiar przestępstw a reforma prawa karnego materialnego, «PiP» 55.6/1990, s. 93-101.
Google Scholar

Buchała K., Polityka karna w latach 1970-1975 na tle ogólnych zasad wymiaru kary, «Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego» nr spec. 9/1978, s. 41-64.
Google Scholar

Buchała K., O co w gruncie rzeczy toczy się spór?, «PiP» 55.8/1990, s. 89-92.
Google Scholar

Czarnecka B.A., Rymarz P.A., Polityka karna w Polsce w latach osiemdziesiątych (Konferencja w IPiP PAN, 20-21 X 1987), «PiP» 43.2/1988, s. 132-134.
Google Scholar

Daszkiewicz K., Wiodące kierunki nowelizacji kodeksu karnego, «Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny» 45.4/1983, s. 32-51.
Google Scholar

Falandysz L., Powtórka z historii prawa karnego PRL, «Res Publica» 6/1987, s. 26-32.
Google Scholar

Filar M., Radzieckie prawo karne materialne w okresie „pierestrojki”, «PiP» 44.9/1989, s. 83-94.
Google Scholar

Filar M., O niektórych ogólnych zasadach odpowiedzialności karnej w projekcie kodeksu karnego z sierpnia 1990 r. – polemicznie, «PiP» 56.4/1991, s. 80-89.
Google Scholar

Frankowski S., O reformę prawa karnego, «Polityka» 10/1981, s. 3.
Google Scholar

Gardocki L., Wytyczne wymiaru sprawiedliwości czy praktyki sądowej, «PiP» 35.11/1980, s. 77-78.
Google Scholar

Gardocki L., O zakresie reformy prawa karnego, «PiP» 368/1981, s. 102-107.
Google Scholar

Górniok O., O przestępstwach przeciwko mieniu w projekcie zmian przepisów kodeksu karnego, «Nowe Prawo» 9-10/1982, s. 106-115.
Google Scholar

Grześkowiak A., Prawo karne stanu wojennego, Lublin 2003.
Google Scholar

Gubiński A., Główne ogniwa reformy prawa karnego: ograniczenie punitywności i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu, «PiP» 36.7/1981, s. 54-73.
Google Scholar

Jankowski Z., Kalinowski P., Kubiak J.R., Postępowania szczególne w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Komentarz do dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.), Warszawa 1982.
Google Scholar

Jankowski Z., Michalski J., Ustawa z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej. Komentarz, Warszawa 1985.
Google Scholar

Jasiński J., Punitywność systemów karnych. Rozważania nad zakresem, formami i intensywnością penalizacji, «Studia Prawnicze» 35/1973, s. 21-61.
Google Scholar

Jasiński J., Spór o ocenę polityki karnej lat siedemdziesiątych, «PiP» 37.3-4/1982, s. 136-140.
Google Scholar

Jasiński J., Punitywność systemów karnych (kontynuacje), «PiP» 39.6/1984, s. 52-65.
Google Scholar

Jasiński J., Tendencje polityki karnej w latach osiemdziesiątych (na przykładzie 1982 i 1986 r.), «PiP» 43.6/1988, s. 25-40.
Google Scholar

Karczmarek T., W sprawie nadmiernej represyjności polityki karnej, «Nowe Prawo» 5/1981, s. 101-107.
Google Scholar

Kierunki reformy prawa karnego, «Gazeta Prawnicza» 24/1987.
Google Scholar

Krajewski K., Crime and Criminal Justice in Poland, «European Journal of Criminology» 1(3)/2004, s. 377-407. DOI: https://doi.org/10.1177/1477370804044006
Google Scholar

Kram A., Nowakowski W., Stop dla ustawy majowej, «Prawo i Życie» 39/1988, s. 3-4.
Google Scholar

Memoriał prawniczego środowiska naukowego złożony dnia 30 X 1980 r. Ministrowi Sprawiedliwości prof. Jerzemu Bafi w sprawie reformy prawa karnego i dotychczasowej polityki karnej, «Palestra» 25.11-12/1980, s. 13-15.
Google Scholar

Ministerstwo Sprawiedliwości – Komisja do opracowania propozycji zmian prawa karnego, Projekt zmian kodeksu karnego, Warszawa, sierpień 1981.
Google Scholar

Marek A., Reforma prawa karnego – uwagi i postulaty, «Nowe Prawo» 7-8/1981, s. 99-121.
Google Scholar

Marek A., Model polityki karnej na tle projektowanych zmian ustawodawczych, «PiP» 37.5-6/1982, s. 106-111.
Google Scholar

Melezini M., Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.
Google Scholar

Ministerstwo Sprawiedliwości – Departament Spraw Karnych. Kierunki aktualnej polityki karnej – 1986 rok, Warszawa 1986.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Ochrona mienia społecznego w przepisach karnych Polski Ludowej, «Wojskowy Przegląd Prawniczy» 3/1988, s. 371-380.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Gdzie ostrzy się miecz Temidy, «Gazeta Prawnicza» 9/1988, s. 1 i 7.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Reform statt Repression, »Neue Kriminalpolitik» 6/1989, s. 12-13.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Kriminalpolitik und die neusten Reformbestrebungen in Polen (Ausgewählte Fragen), «Schweizerische Zeitschrif für Strafrecht» 1(108)/1991, s. 1-23.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., O polityce karnej z perspektywy retrospektywnej, «Archiwum Kryminologii» 29-30/2007-2008, s. 617-628.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Polska kryminologia i nauki penalne w pierwszej dekadzie po zakończeniu II wojny światowej, «Archiwum Kryminologii» 2(41)/2019, s. 381-402.
Google Scholar

Pływaczewski E.W., Redo S., Guzik-Makaruk E.M., Laskowska K., Glińska E., Flipkowski W., Jurgielewicz-Delegacz E., Perkowska M., Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju, Warszawa 2019, s. 100-110.
Google Scholar

Podemski S., Sędziowie i kary, «Polityka» 7/1987, s. 7.
Google Scholar

Poklewski-Koziełł K., Aspekty resocjalizacji przestępców na tle badań ONZ, «PiP» 33.2/1978, s. 56-67.
Google Scholar

Ratajczak A., Uwagi o ustawie o szczególnej odpowiedzialności karnej z 10 V 1985 r., «PiP» 42.8/1987, s. 34-42.
Google Scholar

Ratajczak A., Przekonać nieprzekonanych, «Gazeta Prawnicza» 5/1988, s. 7.
Google Scholar

Redo S., Blue Criminology. Te power of United Nations ideas to counter crime globally. A monograph study, Helsinki 2012.
Google Scholar

Rocznik statystyczny 1987, Warszawa 1987, s. 525. DOI: https://doi.org/10.2307/1445802
Google Scholar

Rok – nie wyrok? (wywiad Andrzeja Jankowskiego z prof. Andrzejem Markiem), «Prawo i Życie» 47/1983, s. 1 i 4.
Google Scholar

Rzeplińska I., Czy należy utrzymać środki specjalne wobec recydywistów?, «PiP» 37.9/1982, s. 119-122.
Google Scholar

Skupiński J., O zamiarze szybkiego uchwalenia nowego kodeksu karnego – krytycznie, «PiP» 55.8/1990, s. 81-88.
Google Scholar

Społeczny projekt nowelizacji kodeksu karnego z 1981 r., II redakcja, Kraków 1981.
Google Scholar

Sprawozdanie z zebrania Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego, «PiP» 40.7-8/1985, s. 177.
Google Scholar

Siewierski M., Mały kodeks karny. Komentarz i orzecznictwo, Wydanie drugie uzupełnione, Marian Ginter Wydawnictwo Prawnicze i Naukowe, Łódź 1949.
Google Scholar

Szerer M., Następstwa finansowe skazania, «PiP» 35.12/1980, s. 61-68.
Google Scholar

Szerer M., Uwagi do projektu zmian kodeksu karnego, «PiP» 37.5-6/1982, s. 103-105.
Google Scholar

Szymanowski T., Powrotność do przestępstwa po wykonaniu kary pozbawienia wolności, Warszawa 1976.
Google Scholar

Śliwowski J., Kara pozbawienia wolności we współczesnym świecie – Rozważania penitencjarne i penologiczne, Warszawa 1981.
Google Scholar

Śliwowski J., Na pograniczu trzech pionów ustawodawstwa karnego, «Nowe Prawo» 3/1981, s. 93-109.
Google Scholar

Wąsik J., Niektóre problemy prawa karnego po 11 latach obowiązywania kodyfikacji z 1969 r., «Nowe Prawo» 9-10/1982, s. 93-105.
Google Scholar

Wojciechowski J., Ustawa „epizodyczna” w praktyce sędziowskiej, «Gazeta Prawnicza» 10/1987, s. 3.
Google Scholar

Wolter W., O potrzebie nowelizacji ustawodawstwa karnego, «Nowe Prawo» 4/1981, s. 80-91.
Google Scholar

Zoll A., Ogólne zasady odpowiedzialności karnej w projekcie kodeksu karnego, «PiP» 10/1990, s. 30-42.
Google Scholar