‘LEGIS ACTIO SACRAMENTO IN REM’ AS A RITUAL

Marek Novák

doi:10.21697/zp.2024.24.2.14

Published: 2024-07-05

Vol. 24 No. 2 (2024)

'Legis actio sacramento in rem’ jako rytuał

Marek Novák

Zeszyty Prawnicze

Section: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2024.24.2.14

Abstract

Rytuał można scharakteryzować jako formę postępowania opartą na tradycyjnych i ustalonych zasadach. Podstawowym celem jego stosowania jest potwierdzenie ważności określonego działania. Rytuał składa się z precyzyjnie określonych formalnych gestów, słów, a nawet ruchów. Niewątpliwie w praktyce prawniczej największe zastosowanie rytuał i formalne zachowanie znajdują w prawie procesowym, które jest pełne formuł rytualnych. Do pewnego stopnia dotyczy to współczesnych porządków prawnych. Natomiast jest to oczywiste, gdy spojrzymy na najwcześniejsze zachowane ślady starożytnego rzymskiego procesu na podstawie legis actio sacramento in rem, który został szczegółowo opisany w Instytucjach Gaiusa. Ta ściśle formalna procedura była w pełni zrytualizowana i opierała się na stosowaniu przez strony określonych formuł słownych. W wielu przypadkach słowa i gesty mogły mieć charakter konstytutywny, o ile były wykonywane w określony sposób. Niewątpliwie dotyczyło to jednak czynności prawnych wywodzących się z postępowania cywilnego, na przykład in iure cessio, formy przeniesienia własności, w której zbywca i nabywca jedynie pozorowali prowadzenie postępowania sądowego w celu osiągnięcia innego rodzaju celu, przeniesienia własności. Addictio ze skutkiem konstytutywnym przenosiła własność na nabywcę, a zatem mogła być uznana za wypowiedź performatywną w rozumieniu J.L. Austina.

Keywords:

proces, własność, symbol, czynność prawna formalna, in iure cessio

Download files

PDF

Citation rules

Novák, M. (2024). ’Legis actio sacramento in rem’ jako rytuał. Zeszyty Prawnicze, 24(2), 255–277. https://doi.org/10.21697/zp.2024.24.2.14

Cited by / Share

References

Austin J.L., Jak udělat něco slovy, Praha 2000. Original edition: How To Do Things With Words (Oxford: Clarendon Press, 1962).
Google Scholar

Beseler G., Beiträge zur Kritik der römischen Rechtsquellen. Zweites Hef, Tübingen 1911.
Google Scholar

Buckland W.W., Ritual Acts and Words in Roman Law. [in:] Festschrif Paul Koschaker mit Unterstützung der Rechts- und Staatswissenschaflichen Fakultät der Friedrich-Wilhelms-Universität Berlin und der Leipziger Juristenfakultät zum sechzigsten Geburtstag überreicht von seinen Fachgenossen I. Band, Weimar 1939.
Google Scholar

Heyrovský L., Římský civilní proces, Bratislava 1925.
Google Scholar

Hobbes T., Leviathan Or, The Matter, Forme, and Power of a Commonwealth Ecclesiasticall and Civill, Oxford 1881.
Google Scholar

Jhering R., Geist des römischen Rechts auf den verschiedenen Stufen seiner Entwicklung, Erster Teil, Leipzig 1891.
Google Scholar

Hägerström A., Der römische Obligationsbegriﬀ im Lichte der allgemeinen römischen Rechtsanschauung. II. Über die Verbalobligation, Uppsala 1941.
Google Scholar

Kaser M., Das altrömische ‘Ius’, Göttingen 1949.
Google Scholar

Kaser M., Das römische Zivilprozessrecht, Munich 1966.
Google Scholar

Kincl J., Gaius: Učebnice práva ve čtyřech knihách, Plzeň 2007.
Google Scholar

Lévy-Bruhl H., Quelques Problèmes du très ancien Droit romain (Essai de Solutions
Google Scholar

Sociologiques), Paris 1934.
Google Scholar

MacCormack G., Formalism, Symbolism and Magic in Early Roman Law, «TR» 37/1969, pp. 439-468.
Google Scholar

Manthe, U., Agere und aio: Sprechakttheorie und Legosaktionen, [in:] Iurisprudentia universalis. Festschrift für Theo Mayer-Maly zum 70. Geburtstag, eds. M.J. Schermaier, J.M. Rainer, L.C. Winkel, Köln 2002, p. 431-444.
Google Scholar

Noailles P., Fas et ius, Paris 1948.
Google Scholar

Poste E., Gaius Institutiones4, Oxford 1904.
Google Scholar

Rabel E., Nachgeformte Rechtsgeschäfe, «ZSS» 27/1906, pp. 290-335.
Google Scholar

Schönbauer E., Der Gütegedanke im römischen Zivilprozeßrecht, «ZSS» 52.1/1932, pp. 251-281.
Google Scholar

Tiersma P.M., Rites of passage: Legal ritual in Roman law and anthropological analogues, «The Journal of Legal History» 9.1/1988, pp. 3-25.
Google Scholar

Tuori, K., The Magic of Mancipatio, «RIDA» 55/2008, p. 499-521.
Google Scholar

Vážný J., Římský proces civilní, Praha 1935.
Google Scholar

Wlassak M., Der Gerichtsmagistrat im gesetzlichen Spruchverfahren, «ZSS» 25.1/1904, pp. 81-188.
Google Scholar

Wlassak M., Der Judikationsbefehl der römischen Prozesse: mit Beiträgen zur Scheidung des privaten und öﬀentlichen Rechtes, Wien 1921.
Google Scholar