The ‘Senatusconsultum Claudianum’ and the Mysterious ‘Lex’ Concerning the Status of Children Born to Free Women Cohabiting with Slaves (G. 1,86

Agnieszka Kacprzak

doi:10.21697/zp.2020.20.4.04

Published: 2020-12-15

Vol. 20 No. 4 (2020)

‘Senatusconsultum Claudianum’ i tajemnicza ustawa o statusie dzieci urodzonych ze związków wolnych kobiet z niewolnikami (G. 1,86)

Agnieszka Kacprzak

Zeszyty Prawnicze

Section: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2020.20.4.04

Abstract

Punktem wyjścia przedłożonego artykułu jest relacja pomiędzy postanowieniem SC Claudianum, nadającym status niewolników dzieciom wolnej kobiety, urodzonym ze związku z niewolnikiem, a podobnie brzmiącym postanowieniem tajemniczej ustawy, wzmiankowanej przez Gaiusa w § 86 pierwszej księgi Instytucji. Fakt powtórzenia niemal identycznego rozwiązania w dwóch różnych regulacjach wzbudził podejrzliwość badaczy. Część z nich uznała, że wspomniana przez Gajusa ustawa nie odnosiła się w ogóle do obywateli rzymskich, lecz do Latynów lub peregrynów. Inni z kolei wykluczyli, by wzmianka, dotycząca statusu dzieci, znajdowała się w senatusconsultum, skoro ich status wynikał wprost z ustawy.

W artykule bronię tezy, że obie opisane przez Gaiusa regulacje są autentyczne i obie dotyczyły obywateli rzymskich. Mimo oczywistych podobieństw, nie są one bynajmniej identyczne. Każda z nich reagowała na nieco inny problem społeczny, zaś najważniejsza różnica dotyczyła procedury uznania dzieci za niewolników. Wyjaśnienie relacji pomiędzy dyskutowanymi regulacjami pozwala lepiej zrozumieć mechanizm funkcjonowania senatusconsultum jako całości, a także stawia w nowym świetle jego prawdopodobny cel. Temu ostatniemu zagadnieniu poświęcam ostatni paragraf moich rozważań.Polemizuję w nim z tezą, jakoby SC Claudianum zmierzało do wyrugowania z porządku społecznego związków między wolno-urodzonymi kobietami a niewolnikami. Przeciwnie, związki takie miały w porządku społecznym swoje uznane miejsce, jak pokazuje materiał epigraficzny, a nawet były dla niego korzystne, pod warunkiem, że funkcjonowały w ściśle określonych ramach i pod kontrolą właścicieli niewolników. Stworzenie akceptowalnych ram dla quasi-małżeństw między wolnymi kobietami a niewolnikami było podstawowym celem SC. Claudianum.

Keywords:

sc. Claudianum; lex Minicia, lex Aelia Sentia; małżeństwa mieszane; status libertatis; pactio ex sc. Claudiano; status dzieci; capitis deminutio maxima; niewolnik; wyzwolenica.

Download files

PDF

Citation rules

Kacprzak, A. (2020). ‘Senatusconsultum Claudianum’ i tajemnicza ustawa o statusie dzieci urodzonych ze związków wolnych kobiet z niewolnikami (G. 1,86). Zeszyty Prawnicze, 20(4), 53–89. https://doi.org/10.21697/zp.2020.20.4.04

Cited by / Share

References

Atkinson, K.M.T. , Te purpose of the manumission laws of Augustus, «Irish Jurist» 1.2/1966, pp. 356-374.
Google Scholar

Bellodi Ansaloni, A., Ricerche sulla contumacia nelle ‘cognitiones extra ordinem’, I, Milano 1998.
Google Scholar

Böcking, B., Gaii Institutionum Commentarii Quattuor, Leipzig 1855.
Google Scholar

Buckland, W.W., The Roman Law of Slavery: The Condition of the Slave in Private Law from Augustus to Justinian, Cambridge 1970.
Google Scholar

Castello, C., La condizione del concepito da libero e schiava e da libera e schiavo nel diritto romano, [in:] Studi Solazzi, Napoli 1948, pp. 232-250.
Google Scholar

Castello, C., La data della legge Minicia, [in:] Studi in Onore di F Arangio-Ruiz, III, Napoli 1953, pp. 301-317.
Google Scholar

Cherry, D., The Minician Law: Marriage and the Roman Citizenship, «Phoenix» 44.3/1990, pp. 234-266.
Google Scholar

Hermann-Otto, E., ‘Ex ancilla natus’ Untersuchungen zu den “Hausgeborenen” Sklaven und Sklavinnen im Westen des römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994.
Google Scholar

Hoetink, H.R., Autour du Sénatus-Consulte Claudien, [in:] Mélanges Levy-Bruhl, Paris 1959, pp. 153-162.
Google Scholar

Huschke, E., Gaii Institutionum Commentarii Quattuor, [in:] Iurisprudentiae Antiiustinianae quae supersunt, ed. E. Huschke, Lipsiae 187.
Google Scholar

Kacprzak, A., ‘Pactio ex senatusconsulto claudiano’, «Index» 47/2019, pp. 47-60.
Google Scholar

Kacprzak, A., Servus ex libera natus – Überlegungen zum senatusconsultum Claudianum, [in:] Sexualität und Sklaverei, ed. I. Fisher, D. Feichtinger, Münster 2018, pp. 63-82.
Google Scholar

Kaser, M., ‘Adiudicare’ bei der actio ‘fnium regundorum’ und bei den Vindicationen, [in:] Symbolae iuridicae et historicae M. David dedicatae, II, ed. H. Ankum, E. Feenstra, W.F. Leemans, Leiden 1985, pp. 85-110.
Google Scholar

Klingenberg, G., Der servus fugitivus pro libero se gerens, [in:] Sklaverei und Freilassung im römischen Recht, ed. T. Finkenauer, Berlin-Heidelberg 2006, pp. 109-130.
Google Scholar

Luraschi, G., Sulla data e sui destinatarii della ‘lex Minicia de liberis’, «SDHI» 42/1976, p. 431-443.
Google Scholar

Masi Doria, C., ‘Ancilla efcitur’ ‘In eo statu manebit’ le conseguenze del sc. Claudianum per le donne di status libertino [in:] Mulier Algunas Historias e Instituciones de Derecho Romano, ed. R. Rodrigo Lopez, M.J. Bravo Bosch, Madrid 2013, pp. 157-178
Google Scholar

Masi Doria, C., In margine a P S 2,21A11, [in:] Au delà des frontières. Mélanges de droit romain oﬀerts à Witold Wolodkiewicz, ed. M. Zabłocka, J. Krzynowek, J. Urbanik, Z. Służewska, Varsovie 2000, pp. 507-520.
Google Scholar

Masi Doria, C., La ‘denuntiatio’ nel ‘senatusconsultum Claudianum’. I legittimati e la struttura del processo, [in:] Parti e giudici nel processo. Dai diritti antichi all’attualità, ed. C. Cascione, Napoli 2006, pp. 125-156.
Google Scholar

Mouritsen, H., Slavery and manumission in the Roman elite: a study of the columbaria of the Volusii Saturnini and the Statilii Tauri, [in:] Roman Slavery and Roman Material Culture, ed. M. George, Toronto 2013, pp. 43-68.
Google Scholar

Seckel, E., Kübler, B., Gai Institutionum Commentarii Quattuor, Lipsiae 1907.
Google Scholar

Sirks, B., Der Zweck des ‚Senatus Consultum Claudianum’ von 52 n. Chr. , «ZSS» 122/2005, pp. 138-14.
Google Scholar

Storchi Marino, A., Restaurazione dei mores e controllo sociale della mobilità sociale a Roma nel I sec D C Il ‘Senatusconsultum Claudianum de poena feminarum quae servis coniungeretur’, [in:] Femmes-Esclaves Modèles d’interprètation anthropologique, économique, juridique, ed. F. Reduzzi Merola, Napoli 1999, pp. 391-426.
Google Scholar

Treggiari, S., ‘Contubernales’ in ‘CIL6’, «Phoenix» 35.1/1981, pp. 42-69.
Google Scholar

Treggiari, S., Family life among the staﬀ of the Volusii, «TRAPA» 105/1975, pp. 393-401.
Google Scholar

Volterra, E., Matrimonio Diritto Romano, «ED» 25/1975, pp. 726-808.
Google Scholar

Wallace Hadrill, A., Houses and Society in Pompeii and Herculaneum, Princeton 1994.
Google Scholar

Wastermann, W.L., The Slave System of Greek and Roman Antiquity, Philadelphia 1955.
Google Scholar

Weaver, P.R.C., ‘Familia Caesaris’ A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves, Cambridge 1972.
Google Scholar

Weaver, P.R.C., G. 1.84 and S.C. Claudianum, «The Classical Review» 14.2/1964, pp. 137-139.
Google Scholar

Weaver, P.R.C., The status of children in mixed marriages, [in:] The Family in Ancient Rome New Perspectives, ed. B. Rawson, Ithaca 1987, pp. 145-169.
Google Scholar