Abstract

‘dictator SenatUi leGendo’. niezWykła dyktatura M. faBiUSa BUteona

Streszczenie

Po bitwie pod Kannami skład rzymskiego senatu był niepełny. W roku 216 p.n.e. dla dokonania lectio senatus nie wybrano jednak cenzorów, a powołano dyktatora M. Fabiusa Buteona na sześć miesięcy, bez dowódcy jazdy. W tym czasie urzędował już jeden dyktator, M. Iunius Pera, co stanowiło przypadek bez precedensu w historii republiki. Ograniczenie kompetencji Buteona tylko do uzupełnienia składu senatu nie było prawnie wiążące, a imperium obu dyktatorów miało tę samą rangę. Przyczyn tak nietypowego rozwiązania ustrojowego należy upatrywać w wyjątkowo kryzysowych okolicznościach i presji czasu. Wybranie cenzorów trwałoby dość długo, potem oni sami musieliby zgodnie przeprowadzić lectio, a zapewne także inne cenzorskie czynności. Dlatego powołano dyktatora, który przede wszystkim mianowany był od ręki i nie musiał się obawiać intercessio. Także to, że wybór padł na Buteona, nie było dziełem przypadku. Polityk ten sprawował już urząd cenzora, a zatem miał doświadczenie i sprawdził się doskonale na powierzonym stanowisku. Zdecydował, że nie usunie z senatu żadnego z obecnych senatorów, a nowych dobrał, stosując kryteria narzucone w lex Ovinia. Kiedy tylko zakończył lectio, złożył urząd i odszedł jako prywatna osoba, czym udowodnił, że działał wyłącznie w interesie państwa, a nie dla własnej ambicji.