‘APER IN LAQUEO’ I ‘PAVO MANSUETUS’: ZAGADNIENIE KRADZIEŻY DZIKIEGO ZWIERZĘCIA W ROZWAŻANIACH RZYMSKICH JURYSTÓW

Zuzanna Benincasa

Opublikowane: 2023-10-05

Tom 23 Nr 3 (2023)

‘APER IN LAQUEO’ I ‘PAVO MANSUETUS’: ZAGADNIENIE KRADZIEŻY DZIKIEGO ZWIERZĘCIA W ROZWAŻANIACH RZYMSKICH JURYSTÓW

Zuzanna Benincasa

Abstrakt

W prawie rzymskim dzikie zwierzęta uznawane były za res nullius, których własność mógł nabyć każdy poprzez occupatio w momencie schwytania. Tak długo jak długo pozostawały pod kontrolą zawłaszczającego, stanowiły jego własności. W momencie ucieczki i powrotu do stanu naturalnej wolności stawały się na powrót rzeczą nienależącą do nikogo i możliwą do zawłaszczenia. Zasady dotyczące nie tylko nabywania, ale również utraty ich własności były zatem zupełnie inne niż te mające zastosowanie do zwierząt domowych. Od końca republiki dzikie zwierzęta zaczęły odgrywać ważną rolę w rzymskiej gospodarce, stając się istotnym źródłem dochodu dla właścicieli ziemskich. Rzymscy prawnicy, świadomi tego nowego kontekstu społeczno-gospodarczego, starali się zatem zapewnić hodowcom dzikich zwierząt ochronę porównywalną do tej, która przysługiwało właścicielom zwierząt domowych. Najlepiej świadczy o tym analiza tekstów dotyczących odpowiedzialności za kradzież oraz za szkody spowodowane wypuszczeniem dzikiego zwierzęcia spod opieki. Przedmiotem analizy w niniejszym opracowaniu jest problem odpowiedzialności za kradzież oswojonego dzikiego zwierzęcia, w szczególności w sytuacji, w której jedna osoba płosząc takie zwierzę doprowadziła do jego ucieczki a inna osoba schwytała wałęsające się dzikie zwierzę.

Słowa kluczowe:

prawo rzymskie, kradzież, dzikie zwierzęta, oswojone zwierzęta, actio furti, actio damni iniuriae ex lege Aquilia, animalia quae ex consuetudine abire et redire solent

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Benincasa, Z. (2023). ‘APER IN LAQUEO’ I ‘PAVO MANSUETUS’: ZAGADNIENIE KRADZIEŻY DZIKIEGO ZWIERZĘCIA W ROZWAŻANIACH RZYMSKICH JURYSTÓW. Zeszyty Prawnicze, 23(3), 27–67. Pobrano z https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/zp/article/view/13243

Cited by / Share

Bibliografia

Albanese B., Studi sulla legge Aquilia, I, «AUPA» 21/1950, s. 1-349.
Google Scholar

Albanese B., La nozione del ‘ furtum’ fno a Nerazio, «AUPA» 23/195, s. 85-301.
Google Scholar

Albanese B., La nozione del ‘ furtum’ nell’elaborazione dei giuristi romani, «Jus» 9/1958, s. 315-326.
Google Scholar

Amirante L., rec [G. Polara, Le ‘venationes’ Fenomeno economico e costruzione giuridica], «Iura» 34/1983, s. 255–262.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Periculi pretium’. Prawne aspekty ryzyka związanego z podróżami morskimi w starożytnym Rzymie (II w p n e – II w n e ), Warszawa 2012.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Si vivariis inclusae fera’e. Status prawny dzikich zwierząt żyjących w vivaria i parkach myśliwskich w prawie rzymskim, «Zeszyty Prawnicze» 13.4/2013, s. 7-46.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Occupatio’ jako sposób nabycia własności dziko żyjących zwierząt w prawie rzymskim, «Studia Iuridica» 59/2014, s. 9-39.
Google Scholar

Benincasa Z., Alcune riﬂessioni sulla libertà di caccia nel diritto romano: vivai e riserve di caccia, [w:] Mater familias. Scritti romanistici per Maria Zabłocka, red. Z. Benincasa, J. Urbanik, Warszawa 2016, s. 39-62.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Cum pastori meo lupi porcos eriperent’ Status prawny zwierząt porwanych przez drapieżniki, «Zeszyty Prawnicze» 17.4/2017, s. 45-84.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Illud quaesitum est, an fera bestia, quae ita vulnerata sit, ut capi possit, statim nostra esse intellegatur’. Zagadnienie ustalenia momentu zawłaszczenia dzikiego zwierzęcia w rozważaniach rzymskich jurystów u schyłku republiki, [w:] ‘Semper fdelis’: prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla – legendzie krakowskiego fakultetu prawniczego, red. D. Malec, T. Palmirski, Ł. Marzec, Kraków 2018, s. 47-54.
Google Scholar

Benincasa Z., Co się tyczy stworzeń, które z nawyku zwykły oddalać się i powracać… – koncepcja ‘animus revertendi’ a wolność polowania na dzikie zwierzęta w prawie rzymskim, «Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej» 18/2019, s. 33-54.
Google Scholar

Benincasa Z., Polowanie w rozważaniach rzymskich jurystów okresu klasycznego, [w:] Łowy i historia, red. D.J. Gwiazdowicz, Warszawa 2020, s. 9-29.
Google Scholar

Benincasa Z., Między ‘ fructus’ a ‘delectatio’ Kilka uwag o rzymskich ‘vivaria’ u schyłku republiki, [w:] ‘Cui bono’? Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Pikulskiej-Radomskiej, red. Ł. Korporowicz, D. Skrzywanek-Jaworska, Łódź 2021, s. 55-72.
Google Scholar

Benincasa Z., Polowanie na ptactwo na cudzym gruncie w świetle reskryptów cesarskich – ‘Non habet rationem vos in alienis locis invitis dominis aucupari’…, «Zeszyty Prawnicze» 22.2/2022, s. 43-65.
Google Scholar

Buckland W.W., Te Roman Law of Slavery, Cambridge 1908.
Google Scholar

Buckland W.W., Contrectatio, «Law Quarterly Review» 57.4/1941, s. 467-474.
Google Scholar

Daube D., Doves and Bees, [w:] Droits de L’antiquité et sociologie juridique Mélanges Henri Lévy-Bruhl, Paris 1966, s. 64-65.
Google Scholar

Digesta Iustiniani Digesta justyniańskie. Tekst i przekład, oprac. T. Palmirski, II, Kraków 2013; VI.2, Kraków 2016; VII.1, Kraków 2017.
Google Scholar

Donahue Ch. Jr., ‘Animalia ferae naturae’: Rome, Bologna, Leyden, Oxford and Queens County N Y , [w:] Studies in Roman Law in Memory of A Arthur Schiller, Leiden 1986, s. 39-63.
Google Scholar

Fenocchio M.A., Il momento genetico e l’evoluzione del concetto di ‘ furtum’ in diritto romano: ‘detrahere alteri aliquid’: per una ricostruzione storica del delitto di furto: genesi, sviluppi, vicende, Padova 2008.
Google Scholar

Ferretti P., Complicità e ‘ furtum’ nel diritto romano, Milano 2005.
Google Scholar

Floria Hidalgo M.D., La Casuística del ‘Furtum’ en la jurisprudencia romana, Madrid 1991.
Google Scholar

Filip-Fröschl J., ‘Cervi, qui in silvas ire et redire solent’ Anmerkungen zu einem exemplum iuris, [w:] ‘Iurisprudentia universalis’ Festschrif für Teo Mayer-Maly zum 70 Geburtstag, red. M.J. Schermaier, Th. Mayer-Maly, Köln, Weimar, Wien, Böhlau 2002, s. 191-213.
Google Scholar

Filip-Fröschl J., ‘Apis natura fera est’ Romanistische Anmerkungen zur besonderen Natur der Biene, [w:] Scientia Iuris et Historiae Festchrif für Peter Putzer zum 65 Geburtstag, red. U. Aichhorn, A. Rinnerthaler, 2004, s. 141-173.
Google Scholar

Fiorentini M., Sulla rilevanza economica e giuridica delle ville marittime durante la Repubblica e l’Impero, «Index» 24/1996, s. 143-198.
Google Scholar

Frier B.W., Bees and Lawyers, «Classical Journal» 78.2/1983-1984, s. 105-114.
Google Scholar

Frier B.W., Why did the Jurists change Roman Law? Bees and Lawyers revisited, «Index» 22/1994, s. 135-149.
Google Scholar

Garcia Garrido M.J., Derecho à la caza y ‘ius prohibendi’ en Roma, «AHDE» 26/1956, s.269-336.
Google Scholar

Giaro T., Römische Rechtswahrheiten: ein Gedankenexperiment, Frankfurt am Mein 2007.
Google Scholar

Gerkens J.-F., Das Wildschwein und die geheimnisvolle Insel, [w:] Festschrif für Rolf Knütel zum 70 Geburtstag, red. H. Altmeppen, I. Reichard, M.J. Schermaier, Haidelberg 2009, s. 359-372.
Google Scholar

Gerkens J.-F., Réﬂexions sur le ‘damnum’. ‘Damnum’et dommage, l’histoire de deux faux amis, [w:] Le droit romain d’hier à aujourd’hui Collationes et oblationes: Liber amicorum en l’honneur du professeur Gilbert Hanard, red. A. Ruelle, M. Berlinger, Saint-Luis 2019, s 79-99.
Google Scholar

Hausmaninger H., Celsus gegen Proculus, [w:] Tradition und Fortentwicklung im Recht Festschrift zum 90 Geburtstag von Ulrich von Lübtow, Rheinfelsen 1991, s. 53-62.
Google Scholar

Hughes D., Furtum ferarum bestiarum, «Irish Jurist» 9/1974, s. 184-190.
Google Scholar

Huvelin P., Études sur le furtum dans le très ancien droit Romain, I: Les sources, Lyon-Paris 1915.
Google Scholar

Huvelin P., L’’animus lucri faciendi’ dans la theorie romaine du vol, «RHD» 42/1918, s. 73-101.
Google Scholar

Frier B.W., Bees and Lawyers, «Classical Journal» 78.2/1983-1984, s. 105-114.
Google Scholar

Frier B.W., Why did the Jurists change Roman Law? Bees and Lawyers revisited, «Index» 22/1994, s. 135-149.
Google Scholar

Knütel R., Derelizione a scopo di appropriazione?, «Index» 43/2015, s. 195-217.
Google Scholar

Jolowicz H.F., Digest XLVII 2 De furtis, Cambridge 1940.
Google Scholar

Kunderewicz C., Gaius Instytucje, Warszawa 1982.
Google Scholar

Lenel O., ‘Palingenesia iuris civilis’, II, Leipzig 1889.
Google Scholar

Longo G., Punti controversi e questioni testuali in tema di furto e complicità, [w:] Studi in memoria di Orazio Condorelli, II, Milano 1974, s. 787-.
Google Scholar

Lombardi G., Libertà di caccia e proprietà privata in diritto romano, «BIDR» 12-13/1948, s. 273-343.
Google Scholar

MacCormack G., Ope consilio furtum factum, «Tijdschrif voor Rechtsgeschiedenis» 51.3/1983, s. 271-293.
Google Scholar

McLeod G., Pigs, Boars and Livestock Under the ‘Lex Aquilia’, [w:] Critical Studies in Ancient Law Comparative Law and Legal History, red. J.W. Cairns, O. Robinson, Oxford-Portland-Oregon 2001, s. 83-92.
Google Scholar

Manfredini A.D., Chi caccia e chi è cacciato … Cacciatore e preda nella storia del diritto, Torino 2006.
Google Scholar

Manfredini A.D, Un’iniuria che non c’è, [w:] Diritto romano, tradizione romanistica e formazione del diritto europeo, red. L. Vacca, Milano 2008, s. 181-202.
Google Scholar

Mantovani D., I giuristi, il retore e le api ‘Ius controversum’ e natura nella Declamatio Maior XIII, [w:] Testi e problemi del giusnaturalismo romano, red. D. Mantovani, A. Schiavone, Pavia 2007, s. 323-385.
Google Scholar

Martini R., Sui frutti delle‘venationes, «Labeo» 32/1986, s. 215-218.
Google Scholar

Morley N., Frugality and Roman economic thinking in Varro’s ‘Rerum rusticarum’, «I quaderni del Ramo d’Oro on line» 10/2018, s. 41-54.
Google Scholar

Niczyporuk P., Rzymskie regulacje pierwowzorem współczesnych rozwiązań prawnych w zakresie pszczelarstwa i bartnictwa, [w:] Prawne aspekty prowadzenia działalności bartnej Wybrane zagadnienia, red. E.K. Czech, Białystok 2015, s. 17-35.
Google Scholar

Polara G., Le ‘venationes’. Fenomeno economico e costruzione giuridica, Milano 1983.
Google Scholar

Polojac M., Gaius, Hadzic and ‘occupatio’ of wild animals – classical roman law in the Serbian civil code, [w:] R. van den Bergh et all., Meditationes de iura et historia Essays in honour of Laurens Winkel, «Fundamina» 20.2/2014, s. 739-741.
Google Scholar

Pugsley d., Contrectatio, «Irish Jurist» 15.2/1980; 341-355.
Google Scholar

Sirks A.J.B., ‘Furtum’ and ‘manus/potesta’s, «Tijdschrif voor Rechtsgeschiedenis» 81/2013, s. 465–506.
Google Scholar

Thomas J.A.C., Contrectatio, complicity and furtum, «Iura» 13/1962, s. 82.
Google Scholar

Vacca L., ‘Derelictio’ e acquisto delle ‘res pro derelicto habitae’. Lettura delle fonti e tradizione sistematica, Milano 1984.
Google Scholar

Watson A., ‘Contrectatio’ as an essential of furtum, «Law Quarterly Review» 77/1961, s. 526-532.
Google Scholar

Watson A., ‘Contrectatio’ again, «SDHI» 28/1962, s. 331-341.
Google Scholar

Watson A., ‘Contrectatio’ – My Last Word, «Iura» 14/1963, s. 180-185.
Google Scholar

Zamorani P., ‘Possesio’ e ‘animus’, Milano 1977.
Google Scholar

Zimmermann R., The Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996.
Google Scholar