Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

Dariusz Kucharski

doi:10.21697/spch.2022.58.A.10

Opublikowane: 2022-12-31

Tom 58 Nr 2 (2022)

Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

Dariusz Kucharski

Studia Philosophiae Christianae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/spch.2022.58.A.10

Abstrakt

Thomas Reid, twórca szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, głosił tezę, że wszystkie wcześniejsze systemy filozoficzne obciążone są tym samym „grzechem pierworodnym” – przyjęciem (w różnych formach) reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Nazywał ją „teorią idei”, której konsekwencją miało być oddzielenie podmiotu i przedmiotu poznania nieusuwalną „zasłoną idei”. Konstruowanie własnej filozofii poprzedził analizą historii tego zagadnienia od starożytności do czasów sobie współczesnych, usiłując wykazać zasadność swego stanowiska. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność poglądów Reida, wyrażonych w przyjmowanej teorii spostrzeżenia. Chodzi więc przede wszystkim o pogląd charakterystyczny dla tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, tradycyjnie interpretowany jako prezentacjonizm, oraz poglądy Kartezjusza dotyczące statusu „idei” w procesie poznawania tzw. świata zewnętrznego. Przeprowadzone analizy wskazują jednocześnie na uproszczenia w Reidowskiej interpretacji poglądów jego poprzedników na naturę spostrzeżenia oraz na cechy krytykowanych teorii, które w pewnym stopniu usprawiedliwiają tę krytykę.

-------------------------

Zgłoszono: 28/10/2022. Zrecenzowano: 24/11/2022. Zaakceptowano do publikacji: 16/12/2022.

Słowa kluczowe:

Thomas Reid, Kartezjusz, reprezentacjonizm, idea, spostrzeżenie zmysłowe

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kucharski, D. (2022). Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania. Studia Philosophiae Christianae, 58(2), 53–74. https://doi.org/10.21697/spch.2022.58.A.10

Cited by / Share

Bibliografia

Arystoteles. (1992). O duszy. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. Tom 3. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Ayers, M. (1998). Ideas and objective being. W: D. Garber, M. Ayers (red.), The Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, 1062-1098. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521572330.004
Google Scholar

Brown, D.J. (2008). Descartes on True and False Ideas. W: J. Broughton, J. Carriero (red.), A Companion to Descartes, 196-215. Malden – Oxford – Carlton: Blackwell Publishing. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470696439.ch12
Google Scholar

Descartes, R. (2001). Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem. Kęty: Antyk.
Google Scholar

Gilson, E. (1998). Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Greco, J. (1995). Reid’s Critique of Berkeley and Hume: What is the Big Idea?. Philosophy and Phenomenological Research, 2(50), 279-296. DOI: https://doi.org/10.2307/2108547
Google Scholar

Haldane, J.J. (1989). Reid, Scholasticism and Current Philosophy of Mind. W: M. Dalgarno, E. Matthews (red.), The Philosophy of Thomas Reid (Philosophical Studies Series, Vol. 42), 285-304. Dordrecht – Boston – London: Kluwer Academic Publishers. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-009-2338-6_18
Google Scholar

Hatfield, G. (1998). The cognitive faculties. W: D. Garber, M. Ayers (red.), The Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, 953-1002. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Hempoliński, M. (1966). U źródeł filozofii zdrowego rozsądku. Thomasa Reida teoria spostrzeżenia zmysłowego. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Maryniarczyk, A. (2001). Tomizm. Dla-czego?. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Google Scholar

Nadler, S. (2006). The Doctrine of Ideas. W: S. Gaukroger (red.), The Blackwell Guide to Descartes’ Meditations, 86-103. Malden – Oxford – Carlton: Blackwell Publishing. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470776476.ch6
Google Scholar

Reid, T. (1975). Rozważania o władzach poznawczych człowieka. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Reid, T. (1983). Essays on the Intellectual Powers of Man. W: T. Reid. Philosophical Works. With notes and supplementary dissertations by Sir William Hamilton, Vol. 1-2, 212-508. Hildesheim – Zürich – New York: Georg Olms Verlag.
Google Scholar

Shapin, S. (2000). Rewolucja naukowa. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Google Scholar

Suarez, F. (2022). Disputationes metaphisicae, (https://homepage.ruhr-uni-bochum.de/michael.renemann/suarez/), [dostęp 20/10/2022].
Google Scholar

Swieżawski, S. (1998). Wstęp do kwestii 76; Wstęp do kwestii 78. W: Święty Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku. Summa Teologii 1, 75-89. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Google Scholar